Ρατσισμός και Ολυμπιακοί Αγώνες

 

Το 1940 η ακύρωση των Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι ήταν προγραμματισμένοι να γίνουν στη Ιαπωνία, λόγω του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου κατέστησε φανερή τη σχέση της σύγχρονης ιστορικής εξέλιξης με την διεξαγωγή ενός γεγονότος, το οποίο δεν ήταν απλά ένα αθλητικό γεγονός.

 

 Τι ήταν άραγε το γεγονός αυτό που ακυρώθηκε;

Το 1971, ένας αγώνας πιγκ- πογκ μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας δήλωσε διεθνώς ότι η Κίνα αποτελούσε τον ισχυρό τρίτο μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑπροαναγγέλοντας την εξέλιξη της διεθνούς διπλωματίας  κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. 

 

 Το 1952 ένα σκορ που θεωρήθηκε «παιδικό» στον τελικό του Μπάσκετ μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ δήλωσε το θρίαμβο του δυτικού τρόπου ζωής στα ΜΜΕ αν και με αποτέλεσμα που έθετε ερωτηματικά για το νόημα του αθλητισμού του ίδιου. 

 

 Το 1972 και το αιματοκύλισμα στο Μόναχο έδωσαν τέλος στα κάθε είδους προσχήματα ως προς τα αθλητικά πράγματα^[1].

 Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο[2] πριν τους αγώνες στο Πεκίνο το 2008 εξέθετε τις απόψεις του για το θέμα είτε με αφορμή το Θιβέτ^[3] και τις πρόσφατες εξεγέρσεις, είτε με αφορμή παραβιάσεις που αφορούν στην ελευθερία του τύπου, των ΜΜΕ κλπ.

 

 Οι ΗΠΑ απέσυραν όμως  την Κίνα από τη «μαύρη λίστα» των κρατών που παραβιάζουν κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Κίνα υπήρχε και στον περσινό κατάλογο αλλά και σ' αυτόν του 2005 με την εξήγηση ότι «ήταν μια από τις χώρες σε όλο τον κόσμο που παραβίαζε κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα». Το θέμα παίρνει μεγάλη έκταση και πλέον εμπλέκει το σύνολο του κόσμου^[4]. Η Κίνα άλλωστε εδώ και καιρό είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου[5].

 Και ενώ συνέβαιναν όλα αυτά, ενώ το Θιβέτ καιγόταν , η Κίνα αναθεώρησε το Σύνταγμά της εισάγοντας ειδική ρύθμιση για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου[6].  Ήταν τάχα οι Ολυμπιακοί Αγώνες η αιτία αυτής της συνταγματικής αναθεώρησης;

O ρατσισμός και οι Αγώνες έχουμε μεγάλη ιστορία.  Και θεωρητική ανάλυση. Και βέβαια ο ρατσισμός δεν είναι άγνωστος στον αθλητισμό!

Το θέμα της παραβίασης ανθρώπινων δικαιωμάτων είναι φλέγον και φέτος στο Λονδίνο. Οι αγώνες του 2012

Σήμερα πολλοί διαμαρτύρονται για την απόφαση τουΙσίδωρου Κούβελου με αφορμή τις ρατσιστικές δηλώσεις μιας αθλήτριας. 

 

Ο Ισίδωρος Κούβελος δεν έκανε τίποτε περισσότερο από το να εφαρμόσει τους κανόνες του Ολυμπιακού Κινήματος και να σώσει τη Χώρα και την ολυμπιακή της εκπροσώπηση από διασυρμό. Το επιβεβαίωσε άλλωστε ήδη και η ΔΟΕ. Αν δεν αποκλειόταν η αθλήτρια Βούλα Παπαχρήστου από την ΕΟΕ θα το έπραττε η ΔΟΕ. Προφανώς.

Ας δούμε γιατί:

 

Ο ΟλυμπιακόςΧάρτης και τα ανθρώπινα δικαιώματα

Ο Ολυμπιακός Χάρτης^[7] είναι ο καταστατικός χάρτης του Ολυμπιακού Κινήματος. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ορίζει με ένα κείμενο που ως προς τη δομή μοιάζει συνταγματικό τους βασικούς κανόνες που καθίστανται δεσμευτικοί τόσο για την ίδια όσο και για το σύνολο του Ολυμπιακού Κινήματος.

Σήμερα, στο πλαίσιο του Ολυμπιακού Χάρτη, βρίσκουν εφαρμογή μία σειρά από αρχές, όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, η ανεκτικότητα, η διεθνής ειρήνη και συναδέλφωση των λαών, η εκεχειρία, ένα όραμα για την εκπαίδευση και τον πολιτισμό[8]. Κατά το σκέλος αυτό ο Ολυμπιακός Χάρτης είναι δυνατό να συναντά και ενδεχομένως μάλιστα να συγκρούεται με θεμελιώδεις συνταγματικές προβλέψεις κρατών, ή διεθνών συμφωνιών, ή και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  

Εστω και αν δεν αποτελεί την μόνη αλήθεια στην πράξη, η κανονιστική παραδοχή του Χάρτη είναι τούτη.  

Σε σχέση με τους φετεινούς Αγώνες του Λονδίνου μάλιστα τα ανθρώπινα δικαιώματα κατοχυρώνονται επιπρόσθετα από τους κανόνες της χώρας όπου βρίσκεται η Φιλοξενούσα Πόλη αλλά και από αυτούς του Κοινοτικού Δικαίου και της Χάρτας όπως έχει ενσωματωθεί στη Συνθήκη.  

Σειρά διεθνών διοργανώσεων - εκδηλώσεων στηρίζουν αυτή τη θέση.

Οι Αγώνες μιας πόλης, μιας σύμβασης και μιας ιδεολογίας

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες συνιστούν σημαντική  ιδεολογική και πολιτική παρέμβαση στην ιστορία του κόσμου με ρητό στόχο την αναμόρφωση του πεπρωμένου της ανθρωπότητας. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού επιλέγεται η ανά τετραετία συμβατική δέσμευση πόλεων και η συμβατική υποχρέωση των κρατών, στα οποία κείται η εκάστοτε Φιλοξενούσα Πόλη, να επιτελέσουν ένα ρόλο και να διαμορφώσουν το καθεστώς τους στο πλαίσιο τηςβούλησης του Ολυμπιακού Κινήματος. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αναλαμβάνουν κατά τον Ολυμπιακό Χάρτη ρόλο κοινωνικού μεταρρυθμιστή με εργαλείο τη συμβατική ελευθερία. Η ιδεολογία αυτή έχει ειδική σημασία όταν βρίσκεται αντιμέτωπη με πόλεις, χώρες και πολιτισμούς που δεν έχουν ασπασθεί τις ίδιες ιδεολογικές βάσεις του Διαφωτισμού όπως στην περίπτωση της Κίνας.To ίδιο συμβαίνει και με την Ευρώπη.

Ένα δικαίωμα του ανθρώπου;

Ειδικά όσον αφορά το δικαίωμα στον αθλητισμό η παράγραφος  8  των Θεμελιωδών Αρχών του Ολυμπιακού Χάρτη ορίζει ότι: «Η άσκηση του αθλητισμού είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Κάθε πρόσωπο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αθλείται σύμφωνα με τις ανάγκες του».

Η άσκηση του αθλητισμού συνδέεται άμεσα με τα θεμελιώδη δικαιώματα ως έκφραση του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας[9]. Στο πλαίσιο της προστασίας αυτής συγκαταλέγεται κατά την άποψη αυτή η συμμετοχή σε κάθε είδους αθλητική δραστηριότητα[10].

Περαιτέρω το δικαίωμα στην άθληση συνδέεται και με την ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι. Στο πλαίσιο της ελευθερίας αυτής εντάσσεται περισσότερο η ίδρυση αθλητικών σωματείων, η οποία αποσκοπεί στη λιγότερο ερασιτεχνική και εδαφικά περιορισμένη άθληση[11].  

Κατά συνέπεια το ζήτημα της νομικής φύσης της σχετικής πρόβλεψης του Ολυμπιακού Χάρτη καθίσταται σημαντικό στο πλαίσιο της Σύμβασης της Φιλοξενούσας Πόλης και της υποχρέωσης των κρατών να τηρήσουν τους όρους της.

Δεν τίθεται όμως ζήτημα υποχρέωσης κατοχύρωσης ανάλογου δικαιώματος από τα κράτη, στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που αναλαμβάνουν λόγω της φιλοξενίας των αγώνων. Προδήλως η ρύθμιση έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα.

Κανονιστικό χαρακτήρα αποκτά η ρύθμιση του άρθρου 8 του Ολυμπιακού Χάρτη στο πλαίσιο των κανόνων που διέπουν το Ολυμπιακό Κίνημα και για τις ανάγκες της ερμηνείας του οικείου συστήματος κανόνων. Υπό αυτήν την έννοια, το σύνολο των δραστηριοτήτων του Ολυμπιακού Κινήματος θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το σχετικό δικαίωμα εκάστου και να το αποδέχεται συστηματικά.

Ως τελική επισήμανση, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ρύθμιση του άρθρου 8 του Ολυμπιακού Χάρτη, ανεξάρτητα από τον κανονιστικό ή συμβολικό χαρακτήρα της, χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη οικουμενικότητα, η οποία οφείλεται ιδίως στην παγκοσμιότητα του αθλητικού κινήματος και τη σωματειακή του οργάνωση. Από την άποψη αυτή, αποτελεί παράδειγμα «οικουμενικού» δικαιώματος και αντικείμενο προβληματισμού σε σχέση με τις ποικίλες πηγές κανόνων με ανάλογο περιεχόμενο[12].

Η παράβαση των οριζόμενων στο συγκεκριμένο άρθρο συνιστά παράβαση θεμελιακών κανόνων του Ολυμπιακού Κινήματος και επιφέρει αποκλεισμό από τη συμμετοχή στους Αγώνες. 

Τη θέση αυτή ήδη υποτηρίζει και ο ΟΗΕ, ως προς την κατοχύρωση ανθρώπινων δικαιωμάτων.

Και φυσικά ο διάλογος ενόψει της συγκεκριμένης Ολύμπιακής Διοργάνωσης είναι έντονος διεθνώς.  

ΟλυμπιακόςΧάρτης (2011)  και Ανεκτικότητα

Η Δ.Ο.Ε. οραματίζεται την Πολιτεία των Ολυμπιακών Αγώνων βιώσιμη με αθλητικές εγκαταστάσεις και χώρους άθλησης, αλλά ιδίως ανεκτική[13]. Ναοί του συνόλου των δογμάτων και των θρησκειών έχουν τη θέση τους στην «πολιτεία» αυτή και κανείς δεν διώκεται για τις πεποιθήσεις του[14].Ολοι οι αθλητές ανεξαρτήτων εθνικότηταςμ  θρησκείας και χρώματος είναι ευπρόσδεκτοι στους Αγώνες εφόσον τηρούν τους κανόνες του Ολυμπιακού Κινήματος και των Ομοσπονδιών τους.

Σε αντίθεση με τους κανόνες που απευθύνονται ειδικά στα μέλη του Ολυμπιακού Κινήματος, οι προαναφερόμενες ρυθμίσεις απευθύνονται γενικότερα στο σύνολο των πολιτών του κόσμου. Στο μέτρο δε, που δια της εκάστοτε Συμβάσεως της Φιλοξενούσας Πόλης δημιουργείται η δέσμευση να τηρηθούν οι αρχές αυτές και από τα δημόσια νομικά πρόσωπα που εκπροσωπούν την πόλη και, κατ’ επέκταση, από το κράτος  που υποδέχεται τους Αγώνες, ανακύπτουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ζητήματα ως προς το είδος και το βαθμό δέσμευσης που ασκούν οι κανόνες του Ολυμπιακού κινήματος στις εσωτερικές έννομες τάξεις.

Σύμφωνα με τον Ολυμπιακό Χάρτη συνεπώς κατοχυρώνεται και η ανεκτικότητα ως σημαντική αρετή της Ολυμπιακής Διοργάνωσης και της χώρας που τη φιλοξενεί. Οι κανόνες αυτοί είναι υποχρεωτικοί και γις τους αθλητές.

Ο ρατσισμός συνεπώς κατά τους καταστατικούς κανόνες της ΔΟΕ και ιδίως κατά το άρθρο 8 του Ολυμπιακού Χάρτη απαγορεύεται απόλυτα και επιφέρει το σύνολο των συνεπειών που αυτοί οι κανόνες προβλέπουν.  

Η ανώφελη συγνώμη: ο αθλητισμός έχει κανόνες

Ζητά συγνώμη η αθλήτρια Βούλα Παπαχρήστου στη σελίδα της στο facebook ώστε να καθαρίσει την παράβαση των κανόνων της ΔΟΕ. Eίναι όμως ανώφελο. Ισως το ζήτημα να κριθεί στα δικαστήρια...

Μια παράξενη εποχή

Σήμερα ξεκινούν οι Ολυμπιακοί Αγώνες του Λονδίνου. Ξεκινούν σε μια παράξενη εποχή με πολύ ρατσισμό παρόντα στην Ευρώπη. Παρότι δεν φαίνεται να είναι φέτος αυτό το διακύβευμα με τον τρόπο τους οι Αγώνες αυτοί θα κρίνουν το Διαφωτισμό από τον τόπο που μοιάζει να ξεκίνησε στο σύγχρονο κόσμο.

---

[1] Βλ. Φιλίππου Ε., Τρομοκρατία και σφιγμένες γροθιές, Καθημερινή Αφιέρωμα 16/5/2004.

[2] Trova Skouris Alexandrakis, The Olympic Games of  the European Union, Nomoshttp://www.nomos-shop.de/_assets/downloads/9783832963729_lese01.pdf

 

[3] http://eutibet.typepad.com/tibet_intergroup_blog/2008_olympics/index.html

[4] http://en.wikipedia.org/wiki/Human_rights_in_the_People's_Republic_of_China

[5] Στις 11 Δεκεμβρίου 2001, η Κίνα έγινε μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου μετά από 15 έτη εκτενών διαπραγματεύσεων. Κατά την τετραετία που ακολούθησε την προσχώρησή της, η Κίνα συνέχισε σταθερά τη πολιτική των μεταρρυθμίσεων και του ανοίγματος που είχε αρχίσει το 1979 και πραγματοποίησε ευρύ φάσμα δεσμεύσεων τις οποίες είχε κάνει κατά την προσχώρησή της. Η Κίνα δημιούργησε ένα σύστημα οικονομίας της αγοράς.

[6]http://en.wikipedia.org/wiki/Human_rights_in_the_People's_Republic_of_China#_note0

[7] Για το πλήρες κείμενο του Ολυμπιακού Χάρτη βλ. σε : http://www.olympic.org/Documents/olympic_charter_en.pdf

[8] Βλ. σχετικά Pound D., Inside the Olympics, Wiley 2004, σελ. 115.

[9] Βλ. Σχετικά Dürig G. σε: Maunz T./Dürig G, Kommentar zum Grundgesetz τ. 1, Μόναχο 1993, άρθρο 2 GG παρ. 62, Krogmann M., Grundrechte im Sport, Dunker und Humblot, Βερολίνο 1998, σελ. 46, Kunig P. σε: von Münch I./Kunig P., Grundgesetz – Kommentar τ. 1, Μόναχο 1992, άρθρο 2 GG παρ. 62. v. Münch I., Die allgemeine Stellung des Sports in der modernen Verfassungsordnung unseres Sozial- und Kulturstaates,  Αμβούργο 1986, σελ. 10, Steiner U. , Staat Sport und Verfassung, DÖV 1983, σελ. 173 κ. επ., του ιδίου Verfassungsfragen des Sports, NJW 1991, σελ. 2729, του ιδίου, Aktuelle Entwicklungen des Verhältnisses von Sport und Recht, BayVbl. 1995, σελ. 417 κ. επ.

     

[10] Pfister B., Autonomie des Sports, sport-typisches Verhalten und staatliches Recht, σε: Τιμ Τομ για το Lorerz Werner, Tübingen 1991, σελ. 171 κ. επ.

  

[11] Krogmann M., ο.π. σελ 48, Steiner U., Aktuelle Entwicklungen des Verhältnisses von Sport und Recht, BayVbl. 1995, σελ. 417 κ. επ.

[12] Αντί πολλών για τον προβληματισμό σχετικά με τον οικουμενικό χαρακτήρα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βλ. Gunther K., The Legacies of Injustice and Fear: A European Approach to Human Rights and their Effects on Political Culture, in Alston P. and Bustelo M. Heenan J. (eds), The EU and Human Rights, Oxford University Press 1999, σ. 117 επ, με αναλυτική βιβλιογραφία, Tourard H., L’ internationalisation des constitutions nationales, L.G.D.J., 2000.

[13] Η ανεκτικότητα αποτέλεσε θεμέλιο του Διαφωτισμού και κατ’επέκταση του Ολυμπιακού Κινήματος. Θα πρέπει να θεωρηθεί κληρονομικά του J. Locke στο Ολυμπιακό Κίνημα η υιοθέτησή της και ιδίως δια της αποδοχής του εντελώς πρωτοπόρου έργου του συγγραφέα των τριών επιστολών για την ανεκτικότητα. Σχετικά βλ. Locke J., Lettre sur la tolérance et autres textes, GF Flammarion no 686.

[14] Mac Aloon J., Intervalltraining. Haben die Olympischen Spiele universale Bedeutung?, σε: Gebauer G., Olympische Spiele- die andere Utopie der Moderne Olympia zwischen Kult und Droge, Suhrkamp 1993, σελ. 157 κ. επ.