Μεταστροφή νομολογίας και ασφάλεια δικαίου

Δημοσιεύθηκε πρόσφατα η απόφαση του Στ Τμήματος του ΣτΕ (1208/2012), η οποία αντιμετωπίζει με τελείως διαφορετικό τρόπο το ζήτημα της αυτοδίκαιης έγκρισης των υποβληθέντων λογαριασμών στα δημόσια έργα.

Ειδικότερα σύμφωνα με τα όσα ίσχυαν παλαιότερα στο νόμο 1418/1984 και ειδικότερα το άρθρο 5 παρ. 10 αυτού, η αρμόδια αρχή είχε στη διάθεσή της χρονικό διάστημα ενός μηνός από την υποβολή λογαριασμού από πλευράς αναδόχου να προβεί στις απαραίτητες διορθώσεις. Η εν λόγω διάταξη δεν όριζε βέβαια ρητά ότι μετά την παρέλευση του χρονικού διαστήματος αυτού ο λογαριασμός αυτός θεωρούνταν αυτοδικαίως εγκριθείς. Τούτο προέκυψε από τη νομολογιακή επεξεργασία αυτής και ειδικότερα την απόφαση ΑΕΔ 8/2004, η οποία έκρινε ότι η παρέλευση του εν λόγω χρονικού διαστήματος οδηγεί στο να θεωρείται ο λογαριασμός αυτός αυτοδικαίως εγκεκριμένος. Η εμπλοκή του ΑΕΔ κατέστη αναγκαία διότι ο ΑΠ (απόφαση 1272/2003 και το ΣτΕ (απόφαση 1434/1999) είχαν εκδώσει αντίθετες αποφάσεις σχετικά με το θέμα αυτό. Συγκεκριμένα κατά τον ΑΠ δεν υπάρχει αυτοδίκαιη έγκριση μετά την παρέλευση του μήνα από την υποβολή, ενώ το ΣτΕ θεώρησε ότι η παρέλευση του χρονικού αυτού διαστήματος σημαίνει αυτοδίκαιη έγκριση του λογαριασμού. Το ΑΕΔ ακολούθησε την άποψη του ΣτΕ και όρισε εν τέλει ότι λογαριασμός, ο οποίος δεν επιστρέφεται από την αρμόδια αρχή εντός της προθεσμίας που ορίζει ο νόμος, θεωρείται ότι έχει εγκριθεί αυτοδικαίως. Αυτή ήταν και για καιρό η κρατούσα άποψη, η οποία έχει οδηγήσει και στο να εκδίδονται και Διαταγές Πληρωμής εις βάρος των φορέων κατασκευής των έργων, οι οποίοι δεν καταβάλουν τα ποσά που προσδιορίζονται από το λογαριασμό μετά την παρέλευση της προθεσμίας αυτής και άρα της αυτοδίκαιης έγκρισης.

Η προαναφερθείσα απόφαση του ΣτΕ (1208/2012) κρίνει το ακριβώς αντίθετο Και μάλιστα όχι απλώς θεωρεί ότι η παρέλευση της προθεσμίας δεν οδηγεί σε αυτοδίκαιη έγκριση, αλλά ότι επιπλέον αποτελεί και σιωπηρή απόρριψη του υποβληθέντος λογαριασμού, πράγμα το οποίο σημαίνει ότι μετά από την απόρριψη αυτή ο ανάδοχος θα πρέπει να προβεί σε όλες τις ενέργειες που προβλέπει ο νόμος για την ακύρωσή της από το αρμόδιο δικαστήριο. 

Η απόφαση αυτή προξενεί εντύπωση όχι μόνο διότι αλλάζει την πάγια νομολογία και του συγκεκριμένου δικαστηρίου σχετικά με το ζήτημα αυτό. Είναι γνωστό ότι πρόσφατα θεσπίστηκε ο Ν. 3669/2008, με τον οποίο έγινε κωδικοποίηση της νομοθεσίας που αφορά στα δημόσια έργα με προσθήκες και τροποποιήσεις στα όσα ίσχυαν μέχρι τότε. Ο νομοθέτης δεν προχώρησε ωστόσο σε καμία αλλαγή της διάταξης που αφορά στην έγκριση του λογαριασμού, αλλά διατήρησε την προαναφερθείσα υφιστάμενη του Ν. 1418/2004. Επομένως δεν υπάρχει κάποιος ορατός λόγος για τη μεταστροφή της νομολογίας από πλευράς και μάλιστα με τρόπο τόσο απόλυτο. Ας σημειωθεί εδώ ότι επί του ζητήματος αυτού έχει εκδοθεί και αντίθετη απόφαση του ΑΕΔ ακριβώς λόγω του ότι ανώτατο δικαστήριο, εν προκειμένω ο ΑΠ είχε κάνει την ίδια ακριβώς ερμηνεία της διάταξης αυτής, ότι δηλαδή η παρέλευση της προθεσμίας έγκρισης δε σημαίνει αυτοδίκαιη έγκριση. 

Είναι προφανές ότι ο δικαστής έχει την απόλυτη ευχέρεια να ερμηνεύσει μία διάταξη με διαφορετικό τρόπο σε σχέση με την πάγια νομολογία. Στην προκειμένη όμως περίπτωση δε φαίνεται να υπάρχει προφανής λόγος για τη μεταστροφή αυτή ιδίως ενόψει του γεγονότος ότι υπήρξε νέος νόμος για τα δημόσια έργα και ο νομοθέτης προφανώς είχε υπόψη του την πάγια νομολογία σχετικά με το ζήτημα αυτό. Άρα είχε και τη δυνατότητα να τροποποιήσει τη διάταξη αυτή και να προβλέψει ρητά ότι η παρέλευση της προθεσμίας σημαίνει ότι ο υποβληθείς λογαριασμός απορρίπτεται. Σημειωτέον ότι στο συγκεκριμένο νόμο η σιωπηρή απόρριψη προβλέπεται ρητά, όποτε ισχύει. 

Το γεγονός αυτό δημιουργεί τεράστια ανασφάλεια δικαίου σε σχέση με ένα ζήτημα που μέχρι την έκδοση της προαναφερθείσας απόφασης θεωρούνταν λυμένο. Η ανασφάλεια αυτή προκύπτει όχι μόνο από το ότι αμφισβητείται η αυτοδίκαιη έγκριση, αλλά και στο ότι η μη έγκαιρη έγκριση σημαίνει απόρριψη και άρα θα πρέπει να κινηθεί η διαδικασία δικαστικής αμφισβήτησής της.  Μένει να δούμε τι θα αποφασίσει η Ολομέλεια του ΣτΕ, στην οποία έχει παραπεμφθεί το ζήτημα προς επίλυση λόγω της σπουδαιότητάς του με την απόφαση 1208/2012.