Ebussuud Efendi και Toulipomania

της Eλένης Tροβά - 10/12/2013
Σπουδαίος νομομαθής και εκσυγχρονιστής της περιόδου του Σουλεϊμάν ο Εμπουσούντ Εφεντι (Mehmed Ebussuûd Efendi (1490– Αύγουστος 1574) έμεινε γνωστός ως πρόδρομος του διαφωτισμού και του θετικού δικαίου αμφισβητώντας την αυθεντία του θρησκευτικού νόμου προς όφελος του Πασά Σουλεϊμάν. Ήταν γιος του İskilipli Sheikh Muhiddin Mehmed Efendi. Στη δεκαετία του 1530 υπηρέτησε σαν δικαστής στην Προύσσα,την Κωνσταντινούπολη και την Ρούμελη όπου έφερε τους τοπικούς νόμους σε αντιστοιχία με τον Ισλαμικό νόμο (sharia). Ερμηνευτής του Κορανίου και του νόμου έγινε δικαστής, Μέγας Μουφτής το 1545. Στην προσωπικότητα αυτή οφείλει ο Σουλειμάν τον τίτλο του νομομαθούς.

Μαζί με τον Σουλεϊμάν τον «Δίδοντα τους Νόμους» ο Ebussuud αναδιοργάνωσε την Οθωμανική νομοθεσία και την έθεσε κατω από αυστηρότερο κυβερνητικό έλεγχο, δημιουργώντας ένα νομικό πλαίσιο που ενώνει την sharia με τον Οθωμανικό διοικητικό κώδικα (qānūn-κανουν). Ενώ η μέχρι τότε κρατούσα άποψη ήταν ότι οι δικαστές ήταν ελεύθεροι να ερμηνεύσουν τον Ισλαμικό νόμο, τον νόμο του οποίου ακόμα και ο κυβερνήτης ήταν υποκείμενος. Ο Ebussuud εγκαθίδρυσε ένα πλαίσιο στο οποίο η δικαστική εξουσία προέρχεται από τον Σουλτάνο και που ανάγκαζε τους δικαστές να ακολουθούσουν τα qānūn-nāmes, «νόμος-γράμματαα» του Σουλτάνου, στην εφαρμογή του νόμου.
Εξέδωσε πολλές γνωμοδοτήσεις μεταξύ των οποίων αυτή με την οποία επετράπη ο Καραγκιόζης και η κατανάλωση του καφέ.

Ιδιαίτερη αδυναμία είχε στην κηπουρική και την καλλιέργεια σπάνιων λουλουδιών. Είχε πάθος με τις τουλίπες και τις ποικιλίες τους στις οποίες έδινε διάφορα μοναδικά ονόματα. Η τουλίπα σύμβολο μετέπειτα της Κωσταντινούπολης με το όνομα Φώς του Παραδείσου Nur–ı Adn ήταν δική του καλλιέργεια.
Όπως ήταν και στη μουσουλμανική παράδοση μια προσωπικότητα όφειλε να γνωρίζει κάποια τέχνη παράλληλα με τα γράμματα. Ετσι ο διασημότερος νομομαθής της Οθωμανικής αυτοκρατορίας είχε το πάθος των κήπων και της κηπουρικής το οποίο και οδήγησε την εξάπλωση της τουλίπας σε όλη την ευρώπη μέσω του πρέσβη Busbecq που εκπροσωπούσε τον αυστριακό αυτοκράτορα το 1554. Πήρε μερικούς βολβούς στη Βιέννη και εκεί ο Ελβετός κηπουρός Konrad Gesner είδε ένα κήπο με τουλίπες για πρώτη φορά. Ο διάσημος βοτανολόγος από την Ολλανδία Clusius πήρε μερικούς βολβούς από τον Busbecq ανέπτυξε διάφορες ποικιλίες και μέχρι το 1630 στην Ολλανδία μιλούσαν για τη Μανία της Τουλίπας σύμβολο της χώρας μέχρι σήμερα.
Δεν ξέρω τι να ζηλέψω περισσότερο από αυτόν τον μοναδικό νομικό και διανοούμενο: την τύχη του να αντιληφθεί και εφαρμόσει θετικό δίκαιο ή την πολιτιστική συγκυρία που του επέτρεψε να είναι παράλληλα και ευτυχισμένος κηπουρός. Απολύτως αδύνατο στις μέρες μας να δούμε ανάλογο βιογραφικό με γνωμοδοτήσεις και τουλίπες επιτρέπει στον καθένα από εμάς τη σκέψη ότι «θάθελε νάναι κηπουρός» σε ένα κήπο μαγικό που να μην του επιβάλει να αναιρέσει τις λοιπές ιδιότητες του βίου του.