ΕΠΩΝΥΜΩΣ

Ελένη Τροβά

Τα τελευταία χρόνια, εκτός από την επαγγελματική και συγγραφική μου δραστηριότητα, γράφω και εγώ στο διαδίκτυο σε ιστοχώρο νομικού ενδιαφέροντος, τα Νομικά Νέα, που ανήκει στη δικηγορική  μας εταιρία: επωνύμως!

Η συγκεκριμένη επιλογή προήλθε μετά από ένα πρώτο πέρασμα στο blogging ανώνυμα και μια διάθεση εξερεύνησης του χώρου αυτού και των απόψεων που διακινούνται. Η πρώτη μου αυτή εμπειρία μέχρι το τέλος του 2006, με οδήγησε στο συμπέρασμα ότι το επωνύμως εκφράζεσθαι αποτελεί επιλογή την οποία οφείλω στον αυτοσεβασμό μου: δεν επιθυμώ να απειλήσω, δεν επιθυμώ να βρίσω, δεν επιθυμώ να εξαπατώ, δεν φοβάμαι τον εαυτό μου ούτε τους άλλους, σέβομαι το όνομά μου, άρα επώνυμα. Τίποτε και κανείς δεν κρύβεται πίσω από εμένα, παρεκτός από το σκύλο που κάθεται στα πόδια μου την ώρα που γράφω[1]. Ε ναι λοιπόν! Στο ίντερνετ ο σκύλος δεν είμαι εγώ![2] Υπάρχουν όμως κάποιοι που μέσω της ανωνυμίας τους υποστηρίζουν ότι διεκδικούν κάποια υπέρτερη ελευθερία του λόγου, ενώ άλλοι μέσω της persona που χτίζουν με το avatar που επιλέγουν απελευθερώνουν το καταπιεσμένο τους δυναμικό. Σεβαστή επιλογή.

Η δική μου επιλογή με δικαίωσε με υψηλή domain authority που ανεβάζει τον ερασιτεχνικό μας ιστοχώρο στην πρώτη θέση όλων των μηχανών αναζήτησης. Τα Νομικά Νέα μας δεν γράφουν κίτρινα, δεν περιγράφουν όργια, αλλά μόνον ελεύθερα συλλογιούνται. Λέξη κλειδί: σοβαρότητα και ευθύνη. Δεν πληρώνουμε ούτε ένα ευρώ σε κανένα «βοηθό», δεν αγοράζουμε “like” δεν κολακεύουμε αναγνώστες και δεν επιστρατεύουμε followers. Γράφουμε επωνύμως: με χιούμορ, με κέφι, με άποψη και συναίσθημα, χωρίς λογοκρισία. Οι προσωπικότητες διαφέρουν, οι υπογραφές χαρακτηρίζουν. Ίσως βέβαια κάποτε να μετανοήσω γι΄αυτό εφόσον οι απόψεις μου θεωρηθούν ως στοιχεία για να με φυλακίσουν, ταπεινώσουν ή συκοφαντήσουν. Τέλος πάντων, αν μου συμβούν αυτά τα κακά θα ξέρετε όσοι προσέλθετε στην κηδεία μου γιατί πέθανα. Εγώ θεωρώ ότι έτσι και αλλιώς κάποτε μετά βεβαιότητος θα πεθάνω οπότε προς το παρόν ζω.

Το ρίσκο είναι σημαντικό. Ιδίως όταν η δικηγορική σου ιδιότητα και η επιστημονική σου εγκυρότητα επιπλέει στα κύματα του διαδικτύου το οποίο έχει δικούς του κανόνες. Όμως και η ικανοποίηση είναι μεγάλη. Ιδίως σε σχέση με τη νέα γενιά η οποία χρησιμοποιεί τα μέσα και τα αξιολογεί. Η ίδια γενιά που ξέρει ποιόν να διαβάσει αλλά και ποιόν να μουτζώσει. Η αξιοπιστία της domain authority δεν μελετήθηκε από ειδικούς του διαδικτύου. Κατακτήθηκε από το επωνύμως αναφέρεσθαι στην επαγγελματική και επιστημονική μας κοινότητα. Χωρίς υποστήριξη από παρέες (όπως συχνά συμβαίνει σε επιστημονικά περιοδικά), χωρίς κομματική ταυτότητα (που διασφαλίζει κοινό), χωρίς την ανάγκη για κοινωνικά ή άλλα  δεκανίκια.

Μα συνήθως οι συνάδελφοι γράφουν με ψευδώνυμα, μου λένε πολλοί ακόμη και όταν ξέρουμε ποιοι είναι! Ξεχνάς τον Παπινιανό ή τον Τιπούκιτο στον ημερήσιο τύπο? Όχι δεν τους ξεχνώ! Επιλέγω όμως στο διαδίκτυο που προσφέρεται για ψευδωνυμία ή ανωνυμία  το επωνύμως εκφράζεσθαι.

Υπάρχει ακόμη ένα ρίσκο για την δικηγορική μας σοβαροφάνεια, όσοι τυχόν την υποστηρίζουμε. Σ’αυτό συμφωνώ. Αλλά η σοβαροφάνεια δεν με χαρακτηρίζει.

Για την ανωνυμία στο διαδίκτυο έχουν γραφθεί πολλά[3]. Πολλοί την πιστεύουν ως στοιχείο της ελευθερίας της έκφρασης και την υποστηρίζουν συστηματικά. Διαδίδουν κόλπα μη εντοπισμού με κέφι. Άλλοι πάλι τη θεωρούν ανέφικτη τεχνικά. Δικαστήρια και θεωρία[4] συχνά συναινούν. Διαφωνίες έχουν γίνει γνωστές και αντιμετωπίζονται με περιφρόνηση. Υπάρχει και νομολογία και νομοθεσία ντόπια και διεθνής. Και φυσικά οι διάλογοι με τον Άρειο Πάγο.

Στις νομικές μου απόψεις αποφεύγω τον ποδοσφαιρικό λόγο: δεν πιστεύω στο δίκαιο των μεν και το άδικο των δε. Θεωρώ ότι οι κανόνες του παιχνιδιού γράφονται στο νομοθετικό πλαίσιο που διέπει κάθε σχέση σε συγκεκριμένο πλαίσιο και κοινωνία και καλό είναι να παίζεις με αυτό, αν φυσικά το γνωρίζεις. Το να γράφεις λοιπόν επώνυμα δεν απαγορεύεται. Ευτυχώς. Συζητείται η ορθότητα, νομική και φιλοσοφική, της ανωνυμίας μόνον. Ιδίως αν είσαι ο  "John Doe"[5].

 Όμως τελικά η ελευθερία της έκφρασης πόσο διαφοροποιείται ανάλογα με το μέσον εκφοράς της? Ο λόγος και η έκφραση δεν αφορούν πρόσωπα και  οντότητες που δηλώνουν μέσω αυτής την άποψή τους? Μήπως δεν είναι συγκεκριμένα τα πρόσωπα που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο με λέξεις?  Ποιο το όφελος της ανωνυμίας αν δεν υπάρχει επαπειλούμενη κύρωση για τον ανωνύμως εκφραζόμενο? Και αν τίθεται ζήτημα κύρωσης ποιο το διακύβευμα της ελευθερίας του λόγου που με ζήλο υποστηρίζει το Supreme Court θεωρώντας την ανωνυμία ως ασπίδα από την τυραννία της πλειοψηφίας[6]?  

Αγαπητέ μου Troll σε ρωτώ λοιπόν: Το διαδίκτυο μας λογοκρίνει? Μας απαγορεύει να θέτουμε δημοσίως τις απόψεις μας? Ποιες είναι οι συνέπειες της διαδικτυακής κομπορρημοσύνης ακόμη και αν υποτεθεί ότι θα ελέγχει τις ιστοσελίδες μας ο αρμόδιος δικηγορικός   σύλλογος? Το διαδίκτυο παρέχει την ευχέρεια σε κάθε κοντό να δηλώνει ψηλός μπασκετμπολίστας, σε κάθε «Μαρία Άσχημη» να μεταμορφώνεται σε Μαιριλιν Μονρο. Όμως αυτό δεν επαληθεύει τον διαδικτυακώς ψευδολογούντα! Ακριβώς λοιπόν για το λόγο αυτό η ανωνυμία δεν ωφελεί κανέναν ιδιαίτερα. Σε αντίθεση με τον Τύπο και την Τηλεόραση το διαδίκτυο είναι το κατ’εξοχήν μέσο που και αν ήμουν τρομοκράτης θα ενεργούσα επωνύμως. Διότι κανείς δεν θα με εμπόδιζε. Στον Τύπο όπου όλοι γνωρίζουμε ότι ελέγχεται αντίθετα η κάθε αράδα από τη διεύθυνση της εφημερίδας, η ανωνυμία ή η ψευδωνυμία τουλάχιστον υπάρχει μια κάποια μαγκιά ή και σεμνότητα. Έτσι θεωρώ ότι οι προαναφερθέντες Τιπούκειτος και Παπινιανός καλώς έπραξαν γράφοντας ψευδώνυμα σε εφημερίδες.

Το διαδίκτυο όμως είναι ελεύθερο προς το παρόν στη χώρα μας και προς την κατεύθυνση αυτή μπορούμε να κινούμαστε επωνύμως. Σας διαβεβαιώ μάλιστα ότι αν υπάρξουν απαγορεύσεις τότε θα οφείλουμε όλοι, ανώνυμα, να το σαμποτάρουμε. Αλλά μόνον τότε. Διαφορετικά η προάσπιση της ανωνυμίας σε έναν απόλυτα ελεύθερο χώρο μοιάζει και ακατανόητη λογικά και ιστορικά ασυνάρτητη. Αυτό βέβαια είναι εντελώς διαφορετικό από την προστασία των προσωπικών δεδομένων που διαθέτουν τα ηλεκτρονικά μέσα λόγω της περιήγησής μας στο διαδίκτυο. Το απόρρητο που οφείλουν να μας παρέχουν είναι εντελώς διαφορετικό θέμα και αφορά τους κανόνες προστασίας των προσωπικών δεδομένων.

Οι νομικοί τέλος έχουμε έναν πρόσθετο λόγο (αν δεν είμαστε δικαστές οπότε έχουμε ίσως λόγους να κρυβόμαστε) να δηλώνουμε τις απόψεις μας επωνύμως από συνέπεια προς την ιδιότητά μας και για να μπορούμε να κρινόμαστε σε σχέση με τις πράξεις μας. Δεν μπορώ να φανταστώ κανένα νομικό που έχει άποψη να επιθυμεί να κυκλοφορεί ανώνυμα στο διαδίκτυο. Ακόμη και για τους δικαστές, αγώνας δόθηκε για επώνυμες μειοψηφίες στις δικαστικές αποφάσεις. Αυτό που δήλωσε η μηχανή που δεν κατανοώ τη λειτουργία της ως domain authority, το καταλαβαίνει ο κάθε συνάδελφος υπογράφοντας το έργο του. Έστω και αν άλλοι σκάνε από το κακό τους ή χλευάζουν!

Επωνύμως λοιπόν εκφράζεσθαι στο διαδίκτυο και παντού! Αυτή είναι η θέση μου και δεν έχω κανένα λόγο να κρύβω το πρόσωπό μου. Όμως δηλώνω από τώρα ότι αν το διαδίκτυο λογοκριθεί, αν γίνουμε λιγάκι ασιάτες όπως συχνά φοβάμαι, τότε θα το ξανασκεφθώ. Προς το παρόν χαίρομαι την υπογραφή μου και όποιος διαφωνεί ξέρει ποιόν να μουτζώσει!

---

[1] Μεταξύ άλλων βλ. The War on Web Anonymity,  Marcel Rosenbach and Hilmar Schmundt http://www.spiegel.de/international/spiegel/0,1518,778138,00.html  και αναλυτικότερα Jonathan R. Mayer, Any person... a pamphleteer"Internet Anonymity in the Age of Web 2.0, http://www.stanford.edu/~jmayer/papers/thesis09.pdf με αναλυτική βιβλιογραφία.

[2]  KM Christopherson - Computers in Human Behavior, 2007 – Elsevier, The positive and negative implications of anonymity in Internet social interactions:on the internet nobody knows you are a dog.

[3]  Ian Lloyd, Privacy, Anonymity and the Internet, vol. 13.1 ELECTRONIC JOURNAL OF COMPARATIVE LAW, (March 2009), .

[4] Ανωνυμία στο διαδίκτυο: Οχι στην καταχρηστική άσκηση, Γρηγόρης Τσόλιας, Ελευθεροτυπία της 27-8-2011, Η ανωνυμία στο Διαδίκτυο, Γιαννη Κτιστάκι, Καθημενική 11/8/11, Ιωάννης Δ. Ιγγλεζάκης,  Ελευθερία έκφρασης και ανωνυμία στο διαδίκτυο : το παράδειγμα των ιστολογίων, ΔΙΜΕΕ 2011,σ. 317 και εκεί παραπομπές κλπ

[5] Βλ. μεταξύ άλλων σε http://epic.org/privacy/anonymity/ και http://epic.org/privacy/anonymity/#legal και  Jonathan D. Wallace, Nameless in Cyberspace: Anonymity on the Internet Καθώς και  http://www.spectacle.org/, and is coauthor of Sex, Laws and Cyberspace (New York: Henry Holt, 1996).

Βλ. επίσης De-anonymizing Social Networks Arvind Narayanan, Vitaly Shmatikov in 2009 30th IEEE Symposium on Security and Privacy (2009)

Broken Promises of Privacy: Responding to the Surprising Failure of Anonymization

Paul Ohm in Social Science Research Network (2009)

[6] "The decision in favor of anonymity may be motivated by fear of economic or official retaliation, by concern about social ostracism, or merely by a desire to preserve as much of one's privacy as possible. ...
Anonymity is a shield from the tyranny of the majority. It thus exemplifies the purpose behind the Bill of Rights, and of the First Amendment in particular: to protect unpopular individuals from retaliation -- and their ideas from suppression -- at the hand of an intolerant society."
- McIntyre v. Ohio Elections Commission, 514 U.S. 334 (1995)