ΟΗΕ και δικαιώματα

της Βασιλικής Ζαροκανέλλου

 

Το καθεστώς επιβολής κυρώσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών αμφισβητείται εκ των έσω. Ένας οργανισμός που συστάθηκε για να προστατέψει και να προωθήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα μπορεί να φτάνει σε σημείο να τα παραβιάζει ο ίδιος?  

Ο Ben Emmerson, Ειδικός Εισηγητής του ΟΗΕ για την προώθηση και προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών κατά την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, προειδοποιεί ότι τα Ηνωμένα Έθνη μπορεί να βασίζονται σε αποδεικτικά στοιχεία που έχουν ληφθεί μετά από τα βασανιστήρια, σε περιπτώσεις επιβολής οικονομικών κυρώσεων σε υπόπτους συμμετοχής στην τρομοκρατική οργάνωση της Αλ Κάιντα. Κάλεσε δε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να εναρμονίσει το καθεστώς κυρώσεών του σύμφωνα με τους διεθνείς κανόνες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και να επαναπροσδιορίσει και να ενδυναμώσει το γραφείο του Διαμεσολαβητή, το οποίο διερευνά τις αιτήσεις σχετικά με την απομάκρυνση φυσικών και νομικών προσώπων από τον κατάλογο των κυρώσεων.

«Οι συνέπειες της εγγραφής στην «λίστα» του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι τεράστιες, έτσι, ώστε οι έλεγχοι και οι ισορροπίες θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν με τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα», δήλωσε ο κ. Emmerson όταν παρουσίασε την έκθεσή του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ σχετικά με το Διαμεσολαβητή και τη συμβατότητά του με τους διεθνείς κανόνες περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ανεπάρκεια του σε σχέση με τη διασφάλιση του δικαιώματος σε μία «δίκαιη δίκη» που παρατηρείται στο καθεστώς επιβολής κυρώσεων της Αλ Κάιντα.

Το καθεστώς κυρώσεων ιδρύθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας το 1999 για να αποτρέψει μια επικείμενη απειλή για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Το Συμβούλιο, μέσω της Επιτροπής Κυρώσεων, είναι υπεύθυνο για την ένταξη φυσικών και νομικών προσώπων σε έναν κατάλογο κυρώσεων (λίστα) καθώς και για την απομάκρυνση τους από αυτόν. Ωστόσο, ο Εισηγητής τόνισε, «η ίδια η Επιτροπή δεν εξετάζει τις αποδείξεις στις οποίες στηρίζονται σχετικές προτάσεις."

Για τον Ειδικό Εισηγητή, το Συμβούλιο Ασφαλείας-ως πολιτικό όργανο-δεν έχει τους διαδικαστικούς μηχανισμούς που είναι απαραίτητοι για να προστατέψει το δικαίωμα σε «δίκαιη δίκη», όπως αυτό κατοχυρώνεται στις διεθνείς συνθήκες για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά ασκεί ταυτόχρονα οιονεί νομοθετικά και οιονεί δικαστικά καθήκοντα στο πλαίσιο του καθεστώτος των κυρώσεων.

Προκειμένου να ενισχυθεί η δέουσα διαδικασία στο καθεστώς κυρώσεων κατά της Αλ Κάιντα το 2009, το Συμβούλιο θέσπισε έναν ανεξάρτητο Διαμεσολαβητή προκειμένου να συνδράμει την Επιτροπή ερευνώντας τις αιτήσεις διαγραφής από τον κατάλογο και στη συνέχεια να διατυπώνει γνώμη σχετικά με αυτές. Ο κ. Emmerson είναι όμως της άποψης ότι η απόφαση του Διαμεσολαβητή υπολείπεται σημαντικά των διεθνών ελάχιστων προτύπων της «δίκαιης δίκης».
 
Ο Ειδικός Εισηγητής τόνισε το γεγονός ότι τα κράτη δεν έχουν καμία υποχρέωση να αποκαλύπτουν πληροφορίες στο Διαμεσολαβητή, ο οποίος με τη σειρά του αντιμετώπισε σημαντικές δυσκολίες στην απόκτηση πληροφοριών από τα κράτη οι οποίες θεωρούνται ευαίσθητες. «Τα κράτη θα πρέπει να υποχρεούνται να του αποκαλύπτουν τέτοιες πληροφορίες υπό τον όρο της εμπιστευτικότητας», σημείωσε.

Επιπλέον, «πληροφορίες που εύλογα θεωρούνται ότι αποσπάστηκαν με βασανιστήρια, θα πρέπει να αποκλείονται," τόνισε ο κ. Emmerson, εκφράζοντας ταυτόχρονα την ανησυχία ότι ο Διαμεσολαβητής δεν αποκλείει κατ 'ανάγκη από την αξιολόγησή του τις πληροφορίες ελήφθησαν ή μπορεί να έχουν ληφθεί με βασανιστήρια.

Εν ονόματι της πάταξης της τρομοκρατίας ο ΟΗΕ οδηγείται σε φαινόμενα «αυτοπαραβίασης». Άραγε πόσο μελάνι -νομοθετικό και δικαστικό- ακόμα πρέπει να χυθεί στο βωμό της «δίκαιης δίκης»?