Αποκρατικοποιήσεις με μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων στο ΤΑΙΠΕΔ

Τον τελευταίο καιρό και ιδίως ενόψει κρίσης αντιμετωπίζουμε καθημερινά σχεδόν το ζήτημα της αξιοποίησης της περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου. Η αξιοποίηση αυτή αντιμετωπίζεται ήδη από την εποχή των πρώτων ενδείξεων της κρίσης ως το αποτελεσματικότερο μέσο για την αντιμετώπισή της.

Επειδή όμως σειρά ενεργειών και αποπειρών δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα και επειδή το σύνολο των φορέων που ελέγχουν τα όσα κάνει η κυβέρνησή μας ενόψει του ότι μας δανείζουν, έχει εκφράσει τη δυσπιστία του σε σχέση με την αποτελεσματικότητα που επιδεικνύουμε οδηγηθήκαμε στην ίδρυση του ΤΑΙΠΕΔ με το Ν. 3986/2011 (ΦΕΚ Α’ 152/01.07.2011). Θα πρέπει βέβαια εδώ να αναφέρουμε ότι η ίδρυση αυτού το φορέα και ο τρόπος λειτουργίας του ήταν πρόταση-απαίτηση των δανειστών. Εκείνοι ήταν που ζήτησαν να συσταθεί ένα ταμείο, στο οποίο θα καταβληθούν τα ποσά των επενδυτών για τις αποκρατικοποιήσεις. Το σύνολο των ποσών αυτών δε θα μπορούσαν παρά να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του δημόσιου χρέους. Ακριβώς αυτό έγινε, όπως προκύπτει από το άρθρο 1 παρ. 2, σύμφωνα με το οποίο: «…Το προϊόν αξιοποίησης χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την αποπληρωμή του δημοσίου χρέους της χώρας, σύμφωνα με όσα ορίζονται στην παράγραφο 17 του επόμενου άρθρου. …».

Για τις ανάγκες του παρόντος θα σταθούμε σε τρία σημεία, τα οποία προβληματίζουν, ιδίως από την ώρα που μέσα από τις επικείμενες διαδικασίες θα μεταβιβαστούν προς ιδιώτες επενδυτές αγαθά κρίσιμα για το δημόσιο συμφέρον. Η πρώτη παρατήρηση είναι πιο γενική και αφορά στο γεγονός ότι μετά την ψήφιση του ιδρυτικού νόμου του ΤΑΙΠΕΔ ξεκίνησε μια διαδικασία συνεχούς τροποποίησης του, μέσα από την οποία τούτο συγκεντρώνει όλο και περισσότερες αρμοδιότητες. Η δεύτερη αφορά στη νομική μορφή που λαμβάνει το ΤΑΙΠΕΔ και την επίδραση που αυτό έχει σε σχέση με τήρηση διατάξεων που αφορούν στις διαδικασίες αποκρατικοποίησης. Η τρίτη τέλος, σχετίζεται με το γεγονός ότι τα ΤΑΙΠΕΔ αποκτά το περιουσιακό αγαθό ελεύθερο από κάθε δικαίωμα τρίτου πάνω σε αυτό.  

Α) Οι συνεχείς αλλαγές στις διατάξεις

Μετά την ολοκλήρωση της σύστασης του ΤΑΙΠΕΔ ο ανωτέρω νόμος τροποποιήθηκε αρκετές φορές και με αυτή τη μέθοδο αυξήθηκε το πλέγμα αρμοδιοτήτων που του ανατέθηκε. Χαρακτηριστικά θα αναφέρουμε ότι με το  άρθρο 7 παρ.5 εδ. α΄ και β΄ Ν.4038/2012 (ΦΕΚ Α 14/2.2.2012) ο Ν. 3986/2011 και ειδικότερα το άρθρο 5 παρ. 2 αυτού τροποποιείται έτσι, ώστε το ΤΑΙΠΕΔ να μπορεί να μεταβιβάζει και να συνάπτει γενικότερα κάθε μορφής σύμβαση σε σχέση με περιουσιακό στοιχείο, ακόμη και αυτό δεν του έχει ακόμη μεταβιβαστεί.  Είναι πράγματι αξιοπρόσεκτο το ότι σε ένα νέο νόμο, ο οποίος έρχεται να εισαγάγει ένα αντίστοιχα ένα φορέα για να προχωρήσει η έξοδος από την κρίση, διαπιστώνεται μετά από πάροδο τόσο μικρού χρονικού διαστήματος και χωρίς να έχει ολοκληρωθεί καμία διαδικασία αποκρατικοποίησης, απαιτούνται τόσο πολλές και σημαντικές αλλαγές.

Β) Η νομική μορφή του ΤΑΙΠΕΔ

Προς αποφυγή καταστάσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να καθυστερήσουν την όλη διαδικασία, ορίζεται ρητά στο ίδιο άρθρο ότι το ΤΑΙΠΕΔ σε καμία περίπτωση δεν εμπίπτει στην κατηγορία των οργανισμών και επιχειρήσεων του δημόσιου τομέα. Αυτό γίνεται προφανώς, προκειμένου να μη χρειάζεται να κάνει διαγωνισμούς. Γνωρίζουμε ωστόσο ότι τουλάχιστον κατά το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις δημόσιες συμβάσεις από μόνος αυτός ο ορισμός δεν αρκεί, για να οδηγήσει σε εξαίρεση από τις Οδηγίες 2004/17/ΕΚ και 2004/18/ΕΚ αντίστοιχα. Θα πρέπει βέβαια εδώ να αναλογιστούμε ότι πολλά από τα περιουσιακά στοιχεία που θα μεταβιβάσει το ΤΑΙΠΕΔ αφορούν σε δημόσια αγαθά. Θυμίζουμε λοιπόν ότι οι πράξεις που παράγονται σε σχέση με την εκμετάλλευση τέτοιων αγαθών έχουν χαρακτηριστεί εκτελεστές διοικητικές πράξεις ανεξαρτήτως του οργάνου που της εκδίδει (βλ. χαρακτηριστικά ΣτΕ 1212/2010,  ΣτΕ Ολ 1176/2008, ΣτΕ 891/2008, ΣτΕ  3860/2002). 

Γ) Η απελευθέρωση των αγαθών που μεταβιβάζονται από κάθε δικαίωμα τρίτου

Εκείνο όμως που δημιουργεί ακόμη μεγαλύτερο προβληματισμό σε σχέση με τις διατάξεις που διέπουν το ΤΑΙΠΕΔ είναι αυτό που προβλέπεται από το άρθρο 2 παρ. 12, σύμφωνα με το οποίο: … 12. Από τη δημοσίευση της απόφασης της Δ.Ε.Α.Α. που προβλέπεται στην παράγραφο 5, το περιουσιακό στοιχείο περιέρχεται στην κυριότητα, νομή και κατοχή του Ταμείου, ελεύθερο από κάθε δικαίωμα τρίτου. Για τυχόν δικαιώματα του επί του περιουσιακού στοιχείου που μεταβιβάζεται στο Ταμείο, ο τρίτος έχει αποκλειστικά δικαίωμα αποζημιώσεως, έναντι μόνον του Δημοσίου, με την επιφύλαξη όσων ορίζονται στις παραγράφους 8 και 9. …». Με τη διάταξη αυτή τίθεται ένα ζήτημα σχετικά με το ποια θα είναι η τύχη λ.χ. των αξιώσεων (είτε αυτές έχουν αναγνωριστεί με δικαστική απόφαση είτε είναι ακόμη σε δικαστική ή άλλη εκκρεμότητα). Προφανώς η προσπάθεια να εκποιηθεί ένα αγαθό και να λάβει τη μεγαλύτερη δυνατή αξία –άρα όντας απαλλαγμένο από διάφορες διεκδικήσεις τρίτων- δεν είναι κάτι που επιχειρείται για πρώτη φορά και δεν είναι και παράλογο να συμβαίνει. Αυτό που θα πρέπει όμως να μη λησμονούμε είναι ότι ορισμένα πράγματα, όπως τα δικαιώματα ιδιοκτησίας προστατεύονται και από το Σύνταγμα και από την ΕΣΔΑ (βλ. αντί πολλών τις ΑΠ 1362/2011, ΑΠ 541/2011, ΑΠ 1000/2010, Ολ. ΑΠ 40/98, Ολ. ΑΠ 4 και 7/90 κ.π.α.).