ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΤΡΙΒΙΖΑΣ: «Η φαντασία είναι ο προθάλαμος κάθε προόδου»
21-02-2011
Ο Ευγένιος Τριβιζάς, ο «ποιητής των παραμυθιών», θα περιμένει τους μικρούς του φίλους στο «Public» Συντάγματος το Σάββατο 26 Φεβρουαρίου, στις 18.00. Με αφορμή αυτή την εκδήλωση του «Public», ο αγαπημένος συγγραφέας μικρών και μεγάλων μιλάει στη «C.P.» για τα παιδιά, τη φαντασία του, την κρίση, τα όνειρα που πρέπει να διατηρηθούν, και μας χαρίζει μια απολαυστική συνέντευξη...
Ποια είναι η πρώτη σκέψη που σας έρχεται στο μυαλό όταν βλέπετε ένα παιδί;
Ότι, αν θέλω να επικοινωνήσω ουσιαστικά μαζί του, πρέπει να απαλλαγώ από τις παρωπίδες της σοβαροφάνειας και να αντικρίσω τον κόσμο έστω και για λίγο μέσα από τα δικά του μάτια.
Το ερχόμενο Σάββατο θα βρεθείτε στο «Public» Συντάγματος για να συναντήσετε τους μικρούς και μεγάλους αναγνώστες σας. Τι σας λένε όταν σας γνωρίζουν από κοντά;
Με ρωτάνε τι χρώμα έχουν οι πιτζάμες μου, μου ζητάνε να τους δείξω πού βρίσκεται κρυμμένο το όγδοο χρώμα του ουράνιου τόξου, μου αφιερώνουν ποιηματάκια, όπως αυτό που σας στέλνω [στη φωτό] και μου προσφέρουν χάρτινες βαρκούλες. Ένα κοριτσάκι μού χάρισε μια φούχτα χαρτοπόλεμο με μια συλλαβή γραμμένη σε κάθε μικροσκοπικό κομματάκι. Μου ψιθύρισε στο αφτί ότι, αν τοποθετήσω τα κομματάκια προσεκτικά στη σωστή σειρά, σύμφωνα με τα χρώματα του ουράνιου τόξου, θα μπορέσω να διαβάσω τι μου έγραφε.
Έχετε γράψει περισσότερα από 150 βιβλία. Τι είναι αυτό που πυροδοτεί τη φαντασία σας;
Τα ηλιοτρόπια της Ισπανίας, οι σαύρες του Αγίου Δομήνικου, οι μπουκαμβίλιες της Πλάκας, οι υπόνομοι του Αμβούργου, οι κόκορες της Ντελαγκράτσια, οι κάκτοι της Αριζόνας, ένα χρώμα, ένας ήχος, μια σκιά. Ακόμα και το πιο ασήμαντο αντικείμενο, όπως ένα κουκούτσι βύσσινου, ένα τούλι μπομπονιέρας, ένα καμένο σπίρτο ή ένα καλαμάκι πορτοκαλάδας, μπορεί να πυροδοτήσει τη φαντασία. Μια άλλη πηγή είναι τα λάθη που κάνω όταν γράφω βιαστικά ή που βλέπω όταν διορθώνω τα δοκίμια των βιβλίων μου. Για παράδειγμα, είχα δει σε ένα τυπογραφικό δοκίμιο τη λέξη «Λυκοπατάτες» αντί «Γλυκοπατάτες», και αυτό μου έδωσε την έμπνευση για πατάτες που, όταν τις τρως, γίνεσαι λύκος. Επίσης, η επικοινωνία με τα παιδιά, οι ερωτήσεις και οι παρατηρήσεις τους προσφέρουν μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης. Για παράδειγμα, σε ένα σχολείο που παρουσίαζα ένα παραμύθι μου με θέμα την κλωνοποίηση ρώτησα τι σημαίνει αυτή η λέξη και ένα αγοράκι μου απάντησε «σημαίνει ότι οι άνθρωποι γίνονται κλόουν». Αυτό μου έδωσε την ιδέα να γράψω μια ιστορία για τη Χώρα των Σοβαρών Ανθρώπων, που μια μέρα, για κάποιο μυστηριώδη λόγο, αρχίζουν ο ένας μετά τον άλλο να παρουσιάζουν συμπτώματα κλοουνοποίησης και να μεταμορφώνονται σε κλόουν.
Πόσο εύκολο είναι να γράφει ένας συγγραφέας βιβλία που απευθύνονται στα παιδιά, με την έννοια ότι θα διαπαιδαγωγήσει έναν άνθρωπο;
Το γράψιμο για παιδιά θεωρείται η Σταχτοπούτα των λογοτεχνικών ειδών. Πολλοί πιστεύουν ότι είναι απλούστερο, ευκολότερο και όχι τόσο σημαντικό. Έχω την αντίθετη άποψη. Το θεωρώ σημαντικότερο από το να γράφω για μεγάλους. Κι αυτό επειδή τα πρώτα μας αναγνώσματα μας αγγίζουν βαθύτερα, μας επηρεάζουν δραστικότερα και μας συνοδεύουν πολλές φορές σε όλη μας τη ζωή. Τα παιδιά, όμως, κουράζονται και πλήττουν εύκολα. Αν θέλει να κρατήσει κανείς αμείωτο το ενδιαφέρον τους, θα πρέπει να κινεί από την πρώτη στιγμή την περιέργειά τους, δημιουργώντας μια μαγευτική ατμόσφαιρα και προκαλώντας μια σειρά αινιγμάτων. Προτού απαντηθεί το πρώτο, το επόμενο θα πρέπει να έχει ανακύψει. Η περιέργεια του παιδιού μπορεί να πυροδοτηθεί ακόμα και από έναν τίτλο («Οι Πειρατές της Καμινάδας», «Οι Ιππότες της Τηγανητής Πατάτας», «Τα Μυστικά των Αρλεκίνων») ή έστω από την πρώτη παράγραφο του βιβλίου, όπως στο μυθιστόρημά μου «Η Τελευταία Μαύρη Γάτα».
Ποια πιστεύετε ότι είναι τα βασικά μηνύματα που πρέπει να διοχετεύονται στα παιδιά;
Μηνύματα αισιοδοξίας και οράματα φανταστικών κόσμων που μπορεί να αποτελέσουν τα πρότυπα αλλαγής του δικού τους κόσμου, τρόπους ξεπεράσματος των δικών τους προβλημάτων.
Θεωρείτε ότι τα παιδιά χάνουν πιο νωρίς πλέον την παιδικότητα που πρέπει να τα διακρίνει;
Χάνουν την παιδικότητα χωρίς να αποκτούν ωριμότητα. Με το να δίνουμε έμφαση στη συσσώρευση γνώσεων και αφήνοντας τη φαντασία τους να λιμοκτονεί, μετατρέπουμε τα παιδιά σε ρομπότ ή πιόνια. Δεδομένου ότι η φαντασία είναι ο προθάλαμος κάθε προόδου, το κοινωνικό κόστος αυτής της νοοτροπίας είναι ανυπολόγιστο. Τα παιδιά δεν πρέπει να μαθαίνουν μόνο να υπηρετούν την πραγματικότητα αλλά και να την ξεπερνάνε.
Έχετε λάβει παγκόσμιες διακρίσεις, ενώ τα βιβλία σας είναι ιδιαίτερα δημοφιλή. Η μεγαλύτερη ηθική ικανοποίηση που πήρατε όμως ποτέ ποια ήταν;
Η δημοσίευση των «Πειρατών της Καμινάδας», του πρώτου μυθιστορήματός μου, σε συνέχειες, στο περιοδικό «ΔΙΑΠΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ» και η πρώτη επιστολή που έλαβα από μία αναγνώστρια, που έγραφε «αισθάνομαι τους Πειρατές της Καμινάδας τόσο δικούς μου, σαν να ήταν κρυμμένοι στη φαντασία μου και ξύπνησαν ξαφνικά».
Πώς κρίνετε την κατάσταση που βιώνουμε ως πολίτες μιας χώρας που βρίσκεται σε κρίση, ως άνθρωποι που ζούμε μια γενική κατήφεια;
Έχουμε περάσει στην ιστορία μας και έχουμε επιβιώσει μετά απά σοβαρότερες κρίσεις. Οι δυσοίωνες προοπτικές και οι απαισιόδοξες προβλέψεις θα μπορούσαν να αναδείξουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα ως τα απαραίτητα εφόδια για την αντιμετώπιση της ζοφερής πραγματικότητας. Όσο βαθιά κι αν έχουμε κατρακυλήσει στης χρεοκοπίας τη σκάλα, θέλω να ελπίζω ότι θα φυτρώσουν πάλι τα φτερά μας, αν όχι μεγάλα, μετρίου μεγέθους έστω, αρκεί να μην αρχίζουμε να τα ψαλιδίζουμε μεθοδικά πάλι εμείς οι ίδιοι.
Κοιτάζοντας πίσω στο παρελθόν σας, πιστεύετε ότι εκπληρώσατε, αν όχι όλα, τα περισσότερά σας όνειρα;
Τα όνειρα είναι σαν τα αστέρια για τους παλιούς ναυτικούς. Σε οδηγούν στον προορισμό σου, χωρίς ποτέ να καταφέρνεις να τα αγγίξεις.
Εσείς που έχετε δημιουργήσει μερικούς από τους ομορφότερους κόσμους με τα παραμύθια σας τι θα συμβουλεύατε όσους θεωρούν ότι ο πραγματικός κόσμος είναι ανάξιος για να προωθήσει όνειρα και ελπίδες;
Ο πραγματικός κόσμος είναι πολυδιάστατος, πολυσήμαντος και συνεχώς μεταλλασσόμενος. Όπως γράφω στο έργο μου τα «Γουρουνάκια Κουμπαράδες»:
Όλα αλλάζουν όψη.
Λιακάδα το αγιάζι
ελπίδα το μαράζι
αχτίδα φεγγαριού
του λεπιδιού η κόψη.
Σκοτάδι η χαραυγή
το βάλσαμο αφιόνι
ο χείμαρρος δροσοπηγή
λάσπη τ’ άσπιλο το χιόνι.
Ποια είναι η πρώτη σκέψη που σας έρχεται στο μυαλό όταν βλέπετε ένα παιδί;
Ότι, αν θέλω να επικοινωνήσω ουσιαστικά μαζί του, πρέπει να απαλλαγώ από τις παρωπίδες της σοβαροφάνειας και να αντικρίσω τον κόσμο έστω και για λίγο μέσα από τα δικά του μάτια.
Το ερχόμενο Σάββατο θα βρεθείτε στο «Public» Συντάγματος για να συναντήσετε τους μικρούς και μεγάλους αναγνώστες σας. Τι σας λένε όταν σας γνωρίζουν από κοντά;
Με ρωτάνε τι χρώμα έχουν οι πιτζάμες μου, μου ζητάνε να τους δείξω πού βρίσκεται κρυμμένο το όγδοο χρώμα του ουράνιου τόξου, μου αφιερώνουν ποιηματάκια, όπως αυτό που σας στέλνω [στη φωτό] και μου προσφέρουν χάρτινες βαρκούλες. Ένα κοριτσάκι μού χάρισε μια φούχτα χαρτοπόλεμο με μια συλλαβή γραμμένη σε κάθε μικροσκοπικό κομματάκι. Μου ψιθύρισε στο αφτί ότι, αν τοποθετήσω τα κομματάκια προσεκτικά στη σωστή σειρά, σύμφωνα με τα χρώματα του ουράνιου τόξου, θα μπορέσω να διαβάσω τι μου έγραφε.
Έχετε γράψει περισσότερα από 150 βιβλία. Τι είναι αυτό που πυροδοτεί τη φαντασία σας;
Τα ηλιοτρόπια της Ισπανίας, οι σαύρες του Αγίου Δομήνικου, οι μπουκαμβίλιες της Πλάκας, οι υπόνομοι του Αμβούργου, οι κόκορες της Ντελαγκράτσια, οι κάκτοι της Αριζόνας, ένα χρώμα, ένας ήχος, μια σκιά. Ακόμα και το πιο ασήμαντο αντικείμενο, όπως ένα κουκούτσι βύσσινου, ένα τούλι μπομπονιέρας, ένα καμένο σπίρτο ή ένα καλαμάκι πορτοκαλάδας, μπορεί να πυροδοτήσει τη φαντασία. Μια άλλη πηγή είναι τα λάθη που κάνω όταν γράφω βιαστικά ή που βλέπω όταν διορθώνω τα δοκίμια των βιβλίων μου. Για παράδειγμα, είχα δει σε ένα τυπογραφικό δοκίμιο τη λέξη «Λυκοπατάτες» αντί «Γλυκοπατάτες», και αυτό μου έδωσε την έμπνευση για πατάτες που, όταν τις τρως, γίνεσαι λύκος. Επίσης, η επικοινωνία με τα παιδιά, οι ερωτήσεις και οι παρατηρήσεις τους προσφέρουν μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης. Για παράδειγμα, σε ένα σχολείο που παρουσίαζα ένα παραμύθι μου με θέμα την κλωνοποίηση ρώτησα τι σημαίνει αυτή η λέξη και ένα αγοράκι μου απάντησε «σημαίνει ότι οι άνθρωποι γίνονται κλόουν». Αυτό μου έδωσε την ιδέα να γράψω μια ιστορία για τη Χώρα των Σοβαρών Ανθρώπων, που μια μέρα, για κάποιο μυστηριώδη λόγο, αρχίζουν ο ένας μετά τον άλλο να παρουσιάζουν συμπτώματα κλοουνοποίησης και να μεταμορφώνονται σε κλόουν.
Πόσο εύκολο είναι να γράφει ένας συγγραφέας βιβλία που απευθύνονται στα παιδιά, με την έννοια ότι θα διαπαιδαγωγήσει έναν άνθρωπο;
Το γράψιμο για παιδιά θεωρείται η Σταχτοπούτα των λογοτεχνικών ειδών. Πολλοί πιστεύουν ότι είναι απλούστερο, ευκολότερο και όχι τόσο σημαντικό. Έχω την αντίθετη άποψη. Το θεωρώ σημαντικότερο από το να γράφω για μεγάλους. Κι αυτό επειδή τα πρώτα μας αναγνώσματα μας αγγίζουν βαθύτερα, μας επηρεάζουν δραστικότερα και μας συνοδεύουν πολλές φορές σε όλη μας τη ζωή. Τα παιδιά, όμως, κουράζονται και πλήττουν εύκολα. Αν θέλει να κρατήσει κανείς αμείωτο το ενδιαφέρον τους, θα πρέπει να κινεί από την πρώτη στιγμή την περιέργειά τους, δημιουργώντας μια μαγευτική ατμόσφαιρα και προκαλώντας μια σειρά αινιγμάτων. Προτού απαντηθεί το πρώτο, το επόμενο θα πρέπει να έχει ανακύψει. Η περιέργεια του παιδιού μπορεί να πυροδοτηθεί ακόμα και από έναν τίτλο («Οι Πειρατές της Καμινάδας», «Οι Ιππότες της Τηγανητής Πατάτας», «Τα Μυστικά των Αρλεκίνων») ή έστω από την πρώτη παράγραφο του βιβλίου, όπως στο μυθιστόρημά μου «Η Τελευταία Μαύρη Γάτα».
Ποια πιστεύετε ότι είναι τα βασικά μηνύματα που πρέπει να διοχετεύονται στα παιδιά;
Μηνύματα αισιοδοξίας και οράματα φανταστικών κόσμων που μπορεί να αποτελέσουν τα πρότυπα αλλαγής του δικού τους κόσμου, τρόπους ξεπεράσματος των δικών τους προβλημάτων.
Θεωρείτε ότι τα παιδιά χάνουν πιο νωρίς πλέον την παιδικότητα που πρέπει να τα διακρίνει;
Χάνουν την παιδικότητα χωρίς να αποκτούν ωριμότητα. Με το να δίνουμε έμφαση στη συσσώρευση γνώσεων και αφήνοντας τη φαντασία τους να λιμοκτονεί, μετατρέπουμε τα παιδιά σε ρομπότ ή πιόνια. Δεδομένου ότι η φαντασία είναι ο προθάλαμος κάθε προόδου, το κοινωνικό κόστος αυτής της νοοτροπίας είναι ανυπολόγιστο. Τα παιδιά δεν πρέπει να μαθαίνουν μόνο να υπηρετούν την πραγματικότητα αλλά και να την ξεπερνάνε.
Έχετε λάβει παγκόσμιες διακρίσεις, ενώ τα βιβλία σας είναι ιδιαίτερα δημοφιλή. Η μεγαλύτερη ηθική ικανοποίηση που πήρατε όμως ποτέ ποια ήταν;
Η δημοσίευση των «Πειρατών της Καμινάδας», του πρώτου μυθιστορήματός μου, σε συνέχειες, στο περιοδικό «ΔΙΑΠΛΑΣΙΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΩΝ» και η πρώτη επιστολή που έλαβα από μία αναγνώστρια, που έγραφε «αισθάνομαι τους Πειρατές της Καμινάδας τόσο δικούς μου, σαν να ήταν κρυμμένοι στη φαντασία μου και ξύπνησαν ξαφνικά».
Πώς κρίνετε την κατάσταση που βιώνουμε ως πολίτες μιας χώρας που βρίσκεται σε κρίση, ως άνθρωποι που ζούμε μια γενική κατήφεια;
Έχουμε περάσει στην ιστορία μας και έχουμε επιβιώσει μετά απά σοβαρότερες κρίσεις. Οι δυσοίωνες προοπτικές και οι απαισιόδοξες προβλέψεις θα μπορούσαν να αναδείξουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα ως τα απαραίτητα εφόδια για την αντιμετώπιση της ζοφερής πραγματικότητας. Όσο βαθιά κι αν έχουμε κατρακυλήσει στης χρεοκοπίας τη σκάλα, θέλω να ελπίζω ότι θα φυτρώσουν πάλι τα φτερά μας, αν όχι μεγάλα, μετρίου μεγέθους έστω, αρκεί να μην αρχίζουμε να τα ψαλιδίζουμε μεθοδικά πάλι εμείς οι ίδιοι.
Κοιτάζοντας πίσω στο παρελθόν σας, πιστεύετε ότι εκπληρώσατε, αν όχι όλα, τα περισσότερά σας όνειρα;
Τα όνειρα είναι σαν τα αστέρια για τους παλιούς ναυτικούς. Σε οδηγούν στον προορισμό σου, χωρίς ποτέ να καταφέρνεις να τα αγγίξεις.
Εσείς που έχετε δημιουργήσει μερικούς από τους ομορφότερους κόσμους με τα παραμύθια σας τι θα συμβουλεύατε όσους θεωρούν ότι ο πραγματικός κόσμος είναι ανάξιος για να προωθήσει όνειρα και ελπίδες;
Ο πραγματικός κόσμος είναι πολυδιάστατος, πολυσήμαντος και συνεχώς μεταλλασσόμενος. Όπως γράφω στο έργο μου τα «Γουρουνάκια Κουμπαράδες»:
Όλα αλλάζουν όψη.
Λιακάδα το αγιάζι
ελπίδα το μαράζι
αχτίδα φεγγαριού
του λεπιδιού η κόψη.
Σκοτάδι η χαραυγή
το βάλσαμο αφιόνι
ο χείμαρρος δροσοπηγή
λάσπη τ’ άσπιλο το χιόνι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου