Ανθρώπινα δικαιώματα και Ολυμπιακοί Αγώνες
Το 1940 η ακύρωση των Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι ήταν προγραμματισμένοι να γίνουν στη Ιαπωνία λόγω του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου κατέστησε φανερή τη σχέση της σύγχρονης ιστορικής εξέλιξης με την διεξαγωγή ενός γεγονότος, το οποίο δεν ήταν απλά ένα αθλητικό γεγονός. Τι ήταν άραγε το γεγονός αυτό που ακυρώθηκε;
Το 1971, ένας αγώνας πιγκ- πογκ μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας δήλωσε διεθνώς ότι η Κίνα αποτελούσε τον ισχυρό τρίτο μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ προαναγγέλοντας την εξέλιξη της διεθνούς διπλωματίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Το 1952 ένα σκορ που θεωρήθηκε «παιδικό» στον τελικό του Μπάσκετ μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ δήλωσε το θρίαμβο του δυτικού τρόπου ζωής στα ΜΜΕ αν και με αποτέλεσμα που έθετε ερωτηματικά για το νόημα του αθλητισμού του ίδιου.
Το 1972 και το αιματοκύλισμα στο Μόναχο έδωσαν τέλος στα κάθε είδους προσχήματα ως προς τα αθλητικά πράγματα.
Το έτος 8 του έτους του Δράκου το Πεκίνο αναλαμβάνει δράση.Το 2008 στο Πεκίνο αναγνωρίζεται επίσημα ο διεθνής ρόλος της Κίνας, η Ολυμπιακή Επιτροπή της οποίας είχε αναγνωρισθεί ήδη από το 1922. Η Κίνα, η χώρα με τις περισσότερες εκτελέσεις θανατικής ποινής κατ’έτος στον κόσμο, υποδέχεται στο σώμα της ασιατικής ηπείρου, το τυχερό έτος 8 και στις 8 Αυγούστου, ένα γεγονός το οποίο αρκούσε για να λάβει χώρα ακόμη και αναθεώρηση του κινεζικού Συντάγματος ώστε η προστασία της ιδιοκτησίας να κάνει περισσότερο ευπρόσδεκτο το γεγονός. «Πράσινοι Αγώνες, Αγώνες Υψηλής Τεχνολογίας, Αγώνες των Ανθρώπων» επιθυμούν να είναι οι αγώνες του Πεκίνου.
Είναι φανερό ότι η τοποθέτηση των Αγώνων σε έναν συγκεκριμένο τόπο έχει την δυνατότητα να επιφέρει μεταβολές που φαντάζουν αδύνατες, γεγονός που καταδεικνύει σαφώς ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν είναι απλά μία αθλητική διοργάνωση, αλλά ένα γεγονός με έντονη πολιτική βαρύτητα και νομικές ιδιομορφίες.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε έγκαιρα τις θέσεις του, τις αμφιβολίες της ευρωπαϊκής κοινωνίας για τη δυνατότητα να λάβει χώρα ένα τέτοιο γεγονός με ορθολογική κατοχύρωση των αξιών του Διαφωτισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Ασία διεκδίκησε τη θέση της στο σύγχρονο παγκόσμιο στερέωμα και με αφορμή αυτή την Ολυμπιακή υπόθεση θα επιχειρήσει να καταδείξει αν η παγκόσμια ισορροπία στο χάρτη έχει μεταβληθεί σε βαθμό ικανό να προσδώσει στη σύγχρονη ιστορία επίκαιρες συντεταγμένες. Αν β παγκόσμιος πόλεμος ανέβαλε μία διοργάνωση ο 21ος αιώνας προσανατολίζει το κέντρο του κόσμου προς ανατολάς. Μετά την Αθήνα, το Πεκίνο θα δοκιμάσει τις αντοχές των επιλογών της Ιστορίας.
Είναι πλέον σαφές και αδιαμφισβήτητο: Οι Ολυμπιακοί Αγώνες συντελούν στη λεγόμενη ήπια διπλωματία, αλλά συχνά πηγαίνουν και πιο μακριά. Στο πλαίσιο μιας ιδεολογίας που ενσωματώνει τις αρχές του Διαφωτισμού και την οργάνωση μέσω συντεταγμένων κανόνων, ο αθλητισμός εντεταγμένος στο διεθνές αθλητικό κίνημα εξαπλώνει συστηματικά και με την περιοδικότητα των τετραετιών οι οποίες παρακολουθούν τους τετραετείς κύκλους της Δημοκρατίας γνωστοί από πολλά Συντάγματα, προβάλει σε στάδια με χιλιάδες θεατές και σε οθόνες με εκατομμύρια τηλεθεατές τις θέσεις του.
Η Κίνα θα επιχειρήσει να δοκιμάσει τη δύναμη των σωμάτων και την παντοδυναμία του δημοκρατικού πολιτεύματος και της ιδεολογίας που το υποστηρίζει. Παράλληλα Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, όπως η Olympic Watch (Committee for the 2008 Olympic Games in a Free and Democratic Country) και η Διεθνής Αμνηστεία, θα επιμένουν να αναδεικνύουν την ανάγκη για ανθρώπινα δικαιώματα και τις παραβιάσεις τους.
Η ολυμπιακή διοργάνωση του 2008 αναδεικνύει τους Ολυμπιακούς Αγώνες ως συντελεστές στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τρόπο διόλου αυτονόητο για ένα αθλητικό γεγονός.
H ανάδειξη της προστασίας των δικαιωμάτων ως μείζον ζητούμενο των Ολυμπιακών Αγώνων
Οι Κινέζοι είναι, όπως λένε, πανέτοιμοι για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008. Το νέο εντυπωσιακό Ολυμπιακό στάδιο χωρητικότητας 100.000 θέσεων, είναι σχεδιασμένο από Ελβετούς αρχιτέκτονες, τους Xέρτζογκ και Nτε Mερόν. Ακριβώς δίπλα του, θα δεσπόζει το κολυμβητικό κέντρο με τη συναρπαστική πρόσοψη: φτιαγμένη από διαφανή προκατασκευασμένα δομικά στοιχεία. O Γάλλος αρχιτέκτων Πολ Aντρέ σχεδίασε το νέο κτίριο του Eθνικού Θεάτρου του Πεκίνου, στο κέντρο της πόλης, το κόστος κατασκευής του οποίου ανήλθε σε 300 εκατομμύρια δολάρια. O Βρετανός αρχιτέκτων Nόρμαν Φόστερ και οι συνεργάτες του σχεδίασαν το νέο αεροδρόμιο της πρωτεύουσας, που η κατασκευή τους ανήλθε σε δύο δισεκατομμύρια δολάρια και που το σχέδιό του είναι εμπνευσμένο από ένα δράκο. Ο Ολλανδός αρχιτέκτων Pεμ Kούλχας επελέγη για να σχεδιάσει τη νέα έδρα της CCTV, της κρατικής ραδιοτηλεόρασης της Κίνας. Το κτίριο θα είναι ένας κυκλικός ουρανοξύστης προϋπολογισμού 600 εκατομμύριων δολαρίων. Ο συμβολικός χαρακτήρας των αρχιτεκτονικών αυτών παρεμβάσεων είναι ολοφάνερος.
Kαθώς οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2008 στο Πεκίνο πλησιάζουν όμως αυξάνονται καθημερινά οι κραυγές διαμαρτυρίας για την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις όπως η Olympic Watch (Committee for the 2008 Olympic Games in a Free and Democratic Country) και η Διεθνής Αμνηστία θα επιμένουν να αναδεικνύουν την ανάγκη για ανθρώπινα δικαιώματα και τις παραβιάσεις τους. Σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, εντείνονται στην Κίνα τα περιστατικά παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην προσπάθεια των κυβερνητικών αρχών να ολοκληρώσουν έγκαιρα τα ολυμπιακά έργα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008.
Συχνές είναι οι περιπτώσεις των αναγκαστικών εξώσεων φτωχών οικογενειών από διάφορες περιοχές, στις οποίες έχει προβλεφθεί η κατασκευή γηπέδων, αλλά και η κράτηση και παρενόχληση όσων διαμαρτύρονται για τις εξώσεις αυτές.
Επίσης, η κυβέρνηση ακόμη δεν έχει εφαρμόσει τα μέτρα που υποσχέθηκε για την ελευθερία των ΜΜΕ, γεγονός που δημιουργεί αμφισβητήσεις για τη διασφάλιση των ίσων δικαιωμάτων και ελευθεριών των ξένων και των τοπικών δημοσιογράφων.
Σημαντικές καταγγελίες ακούγονται επίσης για παραβιάσεις σχετικές με το δικαίωμα στο περιβάλλον.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνεχώς εκθέτει τις απόψεις του για το θέμα είτε με αφορμή το Θιβέτ και τις πρόσφατες εξεγέρσεις, είτε με αφορμή παραβιάσεις που αφορούν στην ελευθερία του τύπου, των ΜΜΕ κλπ
Οι ΗΠΑ απέσυραν όμως την Κίνα από τη «μαύρη λίστα» των κρατών που παραβιάζουν κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Κίνα υπήρχε και στον περσινό κατάλογο αλλά και σ' αυτόν του 2005 με την εξήγηση ότι «ήταν μια από τις χώρες σε όλο τον κόσμο που παραβίαζε κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα». Το θέμα παίρνει μεγάλη έκταση και πλέον εμπλέκει το σύνολο του κόσμου. Η Κίνα άλλωστε εδώ και καιρό είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Και ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, ενώ το Θιβέτ καίγεται, όπως λένε οι ειδήσεις, η Κίνα αναθεώρησε το Σύνταγμά της εισάγοντας ειδική ρύθμιση για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ήταν τάχα οι Ολυμπιακοί Αγώνες η αιτία αυτής της συνταγματικής αναθεώρησης?
H αναθεώρηση του συντάγματος της Κίνας του 2004 – τρία χρόνια μετά την αναθεώρηση του Ελληνικού Συντάγματος
Ειδικότερα το Μάρτιο του 2004 εισήχθη αναθεώρηση στο Σύνταγμα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίναςσύμφωνα με την οποία «Το κράτος σέβεται και προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα» ενώ εισήχθη και ειδική πρόβλεψη για την προστασία της ιδιοκτησίας σύμφωνα με την οποία η νομίμως κτηθείσα ιδιοκτησία δεν παραβιάζεται.
Αξίζει να σημειωθεί ότι και η αναθεώρηση του ελληνικού Συντάγματος του 2001 προωθήθηκε με δεδομένη την επικείμενη Ολυμπιακή Διοργάνωση. Συγκεκριμένες διατάξεις του αναθεωρημένου Συντάγματος αποτελούν τέκνο της μέριμνας του συντακτικού νομοθέτη να εισάγει κάποιες αρχές που συνάδουν με την διοργάνωση μιας αειφόρου και βιώσιμης Ολυμπιάδας.
Ειδικότερα η αναθεώρηση του άρθρου 24 Σ. απέβλεψε στην αποτελεσματική πραγματοποίηση της εξέλιξης της χώρας ορίζοντας το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα λάβουν υπόσταση οι σχεδιασμοί του χώρου που θα φιλοξενούσε το σύγχρονο όραμα για την Ελλάδα ιδίως με αφορμή την Ολυμπιακή διοργάνωση. Υπό το πρίσμα του άρθρου 24 σύμφωνα με το Σ. 1975/86 είχε κριθεί από τη νομολογία ότι υπήρχε κάποιου είδους σχέση μεταξύ του Συντάγματος και της Agenda 21 με αναγωγή της τελευταίας σε υπέρτερο κανόνα δικαίου υπερεθνικού χαρακτήρα. Η Agenda 21 όμως ουδέποτε αποτέλεσε κανόνα θετικού δικαίου για την ελληνική έννομη τάξη. Η υιοθέτηση από τη Δ.Ο.Ε. της Agenda 21 μόνον ως πολιτική αρχή και κατεύθυνση θα μπορούσε να επηρεάσει την ελληνική έννομη τάξη και όχι ως κανονιστικό κείμενο με δεσμευτικό χαρακτήρα.
Το δίκαιο της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και τα δικονομικά εμπόδια που αυτό θεωρήθηκε ότι έθετε συνιστούσε για πολλούς βασική αιτία που δυσχεραίνει την πραγματοποίηση των έργων και ιδίως των ολυμπιακών έργων τα οποία θα όφειλαν να ολοκληρωθούν σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Η αναθεώρηση του άρθρου 17 Σ. σε συνδυασμό με αυτή των άρθρων 94 και 95 Σ. στόχευε στην τιθάσευση της αντίστασης των ιδιοκτητών στην προώθηση δημόσιων σκοπών αν και με τρόπο που συνομολογεί σοβαρή σπουδή. Ειδικότερα, με την αναθεώρηση του άρθρου 17 του Συντάγματος εισήχθησαν σειρά νέων ρυθμίσεων σε σχέση με το θεσμό της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, προδήλως ενόψει των επικείμενων επεμβάσεων του συντακτικού νομοθέτη στην εικόνα της Ελλάδας ιδίως με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ήδη προωθήθηκε κατά προτεραιότητα και η εξειδικευμένη νομοθεσία για την Προσαρμογή των διατάξεων του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων προς την κατεύθυνση αυτή και ψηφίσθηκε σχετικός νόμος η ισχύς του οποίου αρχίζει από 1.1.2002. Ειδικές διατάξεις για την απαλλοτρίωση περιέχουν και οι εξειδικευμένοι νόμοι που αφορούν την Ολυμπιακή Διοργάνωση.
Διαπιστώνεται ως εκ τούτου ότι και στην αναθεώρηση του ελληνικού Συντάγματος του 2001 και στην αναθεώρηση του 2004 του Συντάγματος της Κίνας οι Ολυμπιακοί Αγώνες άσκησαν αδιαμφισβήτηση επίδραση. Η επίδραση αυτή κατέστη υποχρεωτική μέσω της Σύμβασης της Φιλοξενούσας Πόλης.
Η ανταγωνιστική σχέση των κανόνων του Ολυμπιακού Κινήματος με αυτούς των κρατών και η θεσμική εξισορρόπηση εκάστης Ολυμπιακής διοργάνωσης
Όταν το 2001 η ΔΟΕ ανέθεσε τη διεξαγωγή των Αγώνων του 2008 στο Πεκίνο είχε λάβει υπόψη της την υποψηφιότητα που δήλωνε ότι η φιλοξενία των Αγώνων θα βοηθούσε τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδίως τους περιορισμούς στα ΜΜΕ καθώς δεν θα υπήρχαν ενόψει της αναμετάδοσης των Αγώνων. Είναι φανερό για άλλη μια φορά ότι το Ολυμπιακό Κίνημα επιτυγχάνει με συνέπεια εδώ και περισσότερο από ένα αιώνα τη θεσμική διείσδυση που επιδιώκει μέσω των πόλεων που φιλοξενούν τους Αγώνες υποχρεώνοντάς τις συμβατικά να αποδέχονται στους κανόνες του. Οι κανόνες του παιχνιδιού για τους Αγώνες εντοπίζονται στο πεδίο της συμβατικής συναίνεσης μέσα από τη Σύμβαση της Φιλοξενούσας Πόλης. Η αποδοχή της συναίνεσης ως εξισορροπιστικό σημείο των εκατέρωθεν βουλήσεων αναδεικνύει την καταγωγή του στο Διαφωτισμό. Παράλληλα προκύπτει και η συγγένεια των κάθε είδους κανόνων, αθλητικών, σωματειακών, ιδιωτικών, νόμων, των διεθνών συνθηκών και συνταγμάτων, οι οποίοι αποτελούν στο σύνολό τους μια συμφωνία για το παιχνίδι είτε αυτό είναι το παιχνίδι εξουσίας είτε είναι ένα άθλημα είτε είναι ένα κοινωνικό αίτημα. Σε όλες τις περιπτώσεις η επίτευξη συναίνεσης αποτελεί το κρίσιμο σημείο για την ισχύ και την αποτελεσματικότητά τους.
Η συναίνεση αυτή φυσικά δοκιμάζεται σε περιπτώσεις όπου τα κανονιστικά συστήματα των κρατών στις πόλεις των οποίων διεξάγονται οι Αγώνες δεν έχουν σε όμοια εκτίμηση το σύνολο ή μέρος κανόνων του Ολυμπιακού Κινήματος όπως συμβαίνει με την πρόσφατη περίπτωση της Κίνας όπου δοκιμάζεται πραγματικά το Ολυμπιακό Κεκτημένο στα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Είναι γεγονός ότι και κατά τη διάρκεια του β. παγκοσμίου πολέμου υπήρξε ανάλογη δοκιμασία αλλά και σε άλλες περιπτώσεις. Η παροχή ασφάλειας από το ΝΑΤΟ στους Αγώνες της Αθήνας προκαλεί ανάλογο προβληματισμό, όπως και σημαντικοί περιορισμοί στα προσωπικά δεδομένα. Ας μην ξεχνάμε τέλος ότι οι Αγώνες γίνονται συχνά αφορμή να γεμίζουν κάμερες οι ευρωπαϊκές πόλεις και να αίρεται σημαντικά ο ιδιωτικός βίος.
Το Ολυμπιακό Κίνημα εκτιμά ότι η συνέχεια των Αγώνων προέχει και ότι θα υπάρξει σταδιακή εξισορρόπηση. Από την άλλη πλευρά όμως, η ίδια η ταυτότητα των Αγώνων λόγω της μαζικότητας και της υπερπροβολής της προκαλεί την εγκαθίδρυση απόψεων οι οποίες σε καμία άλλη περίπτωση δεν θα ήταν αυτονόητες.
Ο νομικός πλουραλισμός συνεπώς δεν παραμένει αντικείμενο διαλόγου των νομικών. Αποτελεί ιδίως αντικείμενο διαλόγου με την Ιστορία την οποία αναμφισβήτητα επιδιώκουν να επηρεάσουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες και το Ολυμπιακό Κίνημα.
Κατ’αυτό τον τρόπο η σύγχρονη Κίνα μέσω της Σύμβασης της Φιλοξενούσας Πόλης του Πεκίνο, που υπέγραψε ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων εξαναγκάσθηκε σε διάλογο με τη ΔΟΕ και τις αξίες που αυτή εκπροσωπεί. Παράλληλα κατέστησε συνομιλητές την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ που ως ισχυροί παράγοντες στη διεθνή αγορά θα πρέπει πάση θυσία να μην μποϋκοτάρουν τους Αγώνες.
Ο Ολυμπιακός Χάρτης και τα ανθρώπινα δικαιώματα
Τα παραπάνω όμως δεν αναιρούν το γενικότερο προβληματισμό για την ανάδειξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως ζητούμενο του Ολυμπιακού Χάρτη που τείνει να γίνεται ένα μείζον ζητούμενο με την πάροδο των ετών. Ίσως μάλιστα να έλεγε κανείς ότι με δεδομένη την ένδεια στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ο Ολυμπιακός Χάρτης αναλαμβάνει την προάσπισή τους ενόψει του ιστορικού ζητούμενου μιας εποχής. Εξίσου όμως αναλαμβάνει και τους συμβιβασμούς που επάγεται η Ολυμπιακή Διοργάνωση η οποία εν τέλει θα λάβει χώρα πλην εξαιρετικού απροόπτου, λησμονώντας τα μείζονα αιτήματα της Ιστορίας.
Ο Ολυμπιακός Χάρτης είναι ο καταστατικός χάρτης του Ολυμπιακού Κινήματος. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ορίζει με ένα κείμενο που ως προς τη δομή μοιάζει συνταγματικό τους βασικούς κανόνες που καθίστανται δεσμευτικοί τόσο για την ίδια όσο και για το σύνολο του Ολυμπιακού Κινήματος. Η δομή του περιλαμβάνει τις Θεμελιώδεις Αρχές, και τους Κανόνες και τις τροποποιήσεις τους που υιοθετεί η Δ.Ο.Ε. Ειδικότερα κεφάλαιά του ρυθμίζουν ζητήματα που αφορούν στο Ολυμπιακό Κίνημα, τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, τις διεθνείς συνομοσπονδίες, της Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές και τέλος τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι πρόκειται για ένα κείμενο εξαιρετικά λιτό και ταυτόχρονα απολύτως ξεκάθαρο.
Ως προς το οργανωτικό του σκέλος, το περιεχόμενο του Ολυμπιακού Χάρτη συνάδει, όπως είναι αναμενόμενο, με τη σωματειακή φύση του αθλητισμού. Κατά το σκέλος, στο οποίο περιλαμβάνονται ωστόσο ορισμένα «ιδεολογικά» στοιχεία είναι πολύ σαφής η ομοιότητα με μανιφέστο ιδεών και αρχών. Οι αρχές αυτές εμπλουτίσθηκαν με τα χρόνια και επεκτάθηκαν από τα αρχικά εκπαιδευτικά ιδεώδη του de Coubertain, σε πολιτιστικές αναφορές και περιβαλλοντικές επιδιώξεις.
Σήμερα, στο πλαίσιο του Ολυμπιακού Χάρτη, βρίσκουν εφαρμογή μία σειρά από αρχές, όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, η ανεκτικότητα, η διεθνής ειρήνη και συναδέλφωση των λαών, η εκεχειρία, ένα όραμα για την εκπαίδευση και τον πολιτισμό. Κατά το σκέλος αυτό ο Ολυμπιακός Χάρτης είναι δυνατό να συναντά και ενδεχομένως μάλιστα να συγκρούεται με θεμελιώδεις συνταγματικές προβλέψεις κρατών, ή διεθνών συμφωνιών, ή και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναγκαία τίθεται συνεπώς το ζήτημα της σχέσης των κανόνων αυτών με τα εθνικά δίκαια, όχι πλέον σε επίπεδο κανόνων σωματειακής φύσης και συνδεόμενων με το αθλητικό φαινόμενο, αλλά σε επίπεδο κανόνων συνταγματικού περιεχομένου.
Γεγονός με ιδιαίτερο θεσμικό ενδιαφέρον αποτελεί περαιτέρω το ότι μαζί με κάθε Φιλοξενούσα Πόλη, δεσμεύονται για την τήρηση και αποδοχή του Ολυμπιακού Χάρτη και τα κράτη, όπου αυτή βρίσκεται, σύμφωνα με τη σύλληψη του Ολυμπιακού Κινήματος. Κείμενο βασιζόμενο στην αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων, η οποία και απετέλεσε βασικό ζητούμενο στα τέλη του 19ου αιώνα, η Σύμβαση της Φιλοξενούσας Πόλης, ορίζει αρχές στις οποίες καλούνται να προσχωρήσουν όσοι συνιστούν μέλη του Ολυμπιακού κινήματος αλλά και τα εθνικά κράτη. Στο σημείο αυτό, η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και η ελευθερία του συμβάλλεσθαι συναντώνται με την αρχή του κράτους δικαίου, στο μέτρο που μία σύμβαση ιδιωτικού δικαίου επιφέρει τομές σε θεμελιώδη ζητήματα ενός κράτους.
Οι κανόνες του Ολυμπιακού Κινήματος και το Σύνταγμα
Ο Ολυμπιακός Χάρτης είναι ο ανώτατος καταστατικός χάρτης του Ολυμπιακού Κινήματος και διέπει τις σχέσεις αυτών που ειδικά προβλέπονται σε αυτόν. Εκ πρώτης όψεως ο Ολυμπιακός Χάρτης δεν αφορά πολιτειακές σχέσεις ούτε παρεμβαίνει σε αυτές.
Η σχέση του Ολυμπιακού Χάρτη με τις κείμενες συνταγματικές διατάξεις απεικονίζει την δυναμική των κανόνων του Ολυμπιακού Κινήματος και των κανόνων του εθνικού δικαίου. Η δυναμική αυτή είναι δυνατό να συγκλίνει ως προς τους σκοπούς ή να διίσταται.
Ο Ολυμπιακός Χάρτης υιοθετεί ένα σύνολο κανόνων που αφορούν σε μεγάλο βαθμό τα μέλη του Ολυμπιακού Κινήματος. Πέραν, όμως, των κανόνων αυτών, υιοθετεί περαιτέρω και ορισμένες γενικότερες ρυθμίσεις και αρχές που άπτονται συνταγματικών ζητημάτων ή αφορούν δεοντολογικές ή ηθικές δεσμεύσεις. Μεταξύ των ρυθμίσεων αυτών, συγκαταλέγονται αυτές που αφορούν την εξαγγελία ενός ανθρώπινου δικαιώματος στον αθλητισμό, αυτές που υιοθετούν την αρχή της ανεκτικότητας ή την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και αυτές που αφορούν το fair play ή άλλες ηθικές αρχές, όπως το φίλαθλο πνεύμα.
Ένα δικαίωμα του ανθρώπου?
Ειδικά όσον αφορά το δικαίωμα στον αθλητισμό η παράγραφος 8 των Θεμελιωδών Αρχών του Ολυμπιακού Χάρτη ορίζει ότι: « Η άσκηση του αθλητισμού είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Κάθε πρόσωπο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αθλείται σύμφωνα με τις ανάγκες του».
Το ζήτημα της νομικής φύσης της σχετικής πρόβλεψης καθίσταται σημαντικό στο πλαίσιο της Σύμβασης της Φιλοξενούσας Πόλης και της υποχρέωσης των κρατών να τηρήσουν τους όρους της.
Δεν τίθεται όμως ζήτημα υποχρέωσης κατοχύρωσης ανάλογου δικαιώματος από τα κράτη, στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που αναλαμβάνουν λόγω της φιλοξενίας των αγώνων. Προδήλως η ρύθμιση έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα.
Κανονιστικό χαρακτήρα αποκτά η ρύθμιση του άρθρου 8 του Ολυμπιακού Χάρτη στο πλαίσιο των κανόνων που διέπουν το Ολυμπιακό Κίνημα και για τις ανάγκες της ερμηνείας του οικείου συστήματος κανόνων. Υπό αυτήν την έννοια, το σύνολο των δραστηριοτήτων του Ολυμπιακού Κινήματος θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το σχετικό δικαίωμα εκάστου και να το αποδέχεται συστηματικά.
Ως τελική επισήμανση, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ρύθμιση του άρθρου 8 του Ολυμπιακού Χάρτη, ανεξάρτητα από τον κανονιστικό ή συμβολικό χαρακτήρα της, χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη οικουμενικότητα, η οποία οφείλεται ιδίως στην παγκοσμιότητα του αθλητικού κινήματος και τη σωματειακή του οργάνωση. Από την άποψη αυτή, αποτελεί παράδειγμα «οικουμενικού» δικαιώματος και αντικείμενο προβληματισμού σε σχέση με τις ποικίλες πηγές κανόνων με ανάλογο περιεχόμενο.
Η προστασία του περιβάλλοντος
Επίσης, η παράγραφος 13 του άρθρου 2 του Ολυμπιακού Χάρτη ρητά αναφέρεται στη μέριμνα που οφείλει να λαμβάνει η Δ.Ο.Ε. και το Ολυμπιακό Κίνημα για την προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης.
Η προστασία του περιβάλλοντος και η βιώσιμη ανάπτυξη θεωρείται ο τρίτος πυλώνας του Ολυμπιακού κινήματος και ήδη η Δ.Ο.Ε. έχει αποδεχθεί την Agenda 21, με την οποία και αυτοδεσμεύθηκε. Στις 23 Οκτωβρίου του 1999 έλαβε χώρα στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας η 3η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη της Δ.Ο.Ε. για τον αθλητισμό και το περιβάλλον, στη διάρκεια της οποίας υιοθετήθηκε η Agenda 21 από το Ολυμπιακό κίνημα, ενώ παράλληλα εξεδόθη «Δήλωση για τον Αθλητισμό και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη». Σύμφωνα με τη δήλωση αυτή, η Agenda 21 του Ολυμπιακού Κινήματος είναι ένα εργαλείο, το οποίο καθορίζει δράσεις στο πλαίσιο της αποτελεσματικής συνεισφοράς του Ολυμπιακού Κινήματος στην βιώσιμη ανάπτυξη. Όλα τα μέλη του Ολυμπιακού Κινήματος και όλοι οι συμμετέχοντες στον αθλητισμό και της αθλητικές επιχειρήσεις καλούνται να συμμορφωθούν με την Αgenda 21 με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και με σεβασμό στον πολιτισμό, τις παραδόσεις και τις πεποιθήσεις τους.
Ολυμπιακός Χάρτης και Ανεκτικότητα
Η Δ.Ο.Ε. οραματίζεται την Πολιτεία των Ολυμπιακών Αγώνων βιώσιμη με αθλητικές εγκαταστάσεις και χώρους άθλησης, αλλά ιδίως ανεκτική. Ναοί του συνόλου των δογμάτων και των θρησκειών έχουν τη θέση τους στην «πολιτεία» αυτή και κανείς δεν διώκεται για τις πεποιθήσεις του.
Σε αντίθεση με τους κανόνες που απευθύνονται ειδικά στα μέλη του Ολυμπιακού Κινήματος, οι προαναφερόμενες ρυθμίσεις απευθύνονται γενικότερα στο σύνολο των πολιτών του κόσμου. Στο μέτρο δε, που δια της εκάστοτε Συμβάσεως της Φιλοξενούσας Πόλης δημιουργείται η δέσμευση να τηρηθούν οι αρχές αυτές και από τα δημόσια νομικά πρόσωπα που εκπροσωπούν την πόλη και, κατ’ επέκταση, από το κράτος που υποδέχεται τους Αγώνες, ανακύπτουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ζητήματα ως προς το είδος και το βαθμό δέσμευσης που ασκούν οι κανόνες του Ολυμπιακού κινήματος στις εσωτερικές έννομες τάξεις.
Σύμφωνα με τον Ολυμπιακό Χάρτη συνεπώς κατοχυρώνεται και η ανεκτικότητα ως σημαντική αρετή της Ολυμπιακής Διοργάνωσης και της χώρας που τη φιλοξενεί.
Οι Αγώνες μιας πόλης, μιας σύμβασης και μιας ιδεολογίας
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, είναι σύμφωνα με το άρθρο 36 του Ολυμπιακού Χάρτη, οι αγώνες, τους οποίους αναθέτει η Δ.Ο.Ε. σε μία πόλη, την λεγόμενη Φιλοξενούσα πόλη (άρθ. 37). Προβλέπεται επίσης δέσμευση για τις εθνικές Κυβερνήσεις προς τη Δ.Ο.Ε. ότι, εφόσον τους ανατεθεί η διοργάνωση των Αγώνων, θα τηρήσουν τον Ολυμπιακό Χάρτη (παρ. 4 άρθρ. 37 Ολυμπιακού Χάρτη). Στη βάση αυτή διεξάγεται σήμερα ο διάλογος για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα.
Η πόλη που τελικά επιλέγεται ως Φιλοξενούσα πόλη καθώς και η Εθνική Ολυμπιακή Επιτροπή οφείλουν να δεσμευθούν συμβατικά με τη Δ.Ο.Ε. (παρ. 8 αρθ 37 Ολυμπιακού Χάρτη). Οι Ολυμπιακοί Αγώνες οργανώνονται μόνο υπό αυτές τις συνθήκες, με ορισμένο ιδεολογικό ένδυμα και αρχές, που καθορίζόνται ρητά από τον Ολυμπιακό Χάρτη και σε ορισμένο χρόνο (στο σημείο αυτό υπεισέρχεται η έννοια της Ολυμπιάδας, η οποία συνίσταται σε κρίσιμο και συμβολικό πολιτικά διάστημα τεσσάρων ετών), με "αποκλειστικό έλεγχο" της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (άρθ. 11 Ολυμπιακού Χάρτη), και εξειδικευμένη ρύθμιση από τα άρθρα 36 και επόμενα του Ολυμπιακού Χάρτη. Παρόλα αυτά το οικείο συμβατικό πλαίσιο δεν φέρει ισχυρές ρήτρες καταγγελίας. Τούτο δημιουργεί κάποιες αμφιβολίες όσον αφορά τον εξαναγκαστό του χαρακτήρα. Η ΔΟΕ τις περισσότερες φορές ενεργεί διπλωματικά και επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην καλή τέλεση των Αγώνων και όχι στους ευρύτερους στόχους που τυχόν επιτευχθούν.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, κατά τη σύλληψη και εκτέλεσή τους, συνιστούν σημαντική ιδεολογική και πολιτική παρέμβαση στην ιστορία του κόσμου με ρητό στόχο την αναμόρφωση του πεπρωμένου της ανθρωπότητας. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού επιλέγεται η ανά τετραετία συμβατική δέσμευση πόλεων και η συμβατική υποχρέωση των κρατών, στα οποία κείται η εκάστοτε Φιλοξενούσα Πόλη, να επιτελέσουν ένα ρόλο και να διαμορφώσουν το καθεστώς τους στο πλαίσιο της βούλησης του Ολυμπιακού Κινήματος. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αναλαμβάνουν κατά τον Ολυμπιακό Χάρτη ρόλο κοινωνικού μεταρρυθμιστή με εργαλείο τη συμβατική ελευθερία. Η ιδεολογία αυτή έχει ειδική σημασία όταν βρίσκεται αντιμέτωπη με πόλεις, χώρες και πολιτισμούς που δεν έχουν ασπασθεί τις ίδιες ιδεολογικές βάσεις του Διαφωτισμού όπως στην περίπτωση της Κίνας.
Είναι ως εκ τούτου φανερό ότι η Φιλοξενούσα Πόλη αναλαμβάνει συμβατικά και μέσω του ιδιωτικού δικαίου ένα σύνολο σημαντικών δεσμεύσεων που αφορούν και τη χώρα στην οποία βρίσκεται η Φιλοξενούσα Πόλη, οι οποίες συχνά είναι δυνατό να άπτονται ακόμη και συνταγματικών ρυθμίσεων. Το κατά πόσον οι δεσμεύσεις αυτές θα παραμείνουν συμβολικές ή θα συντελεσθούν πάντως μένει αμφίβολο. Τόσο αμφίβολο όσο και η διασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου στην Κίνα.
Το 1940 η ακύρωση των Ολυμπιακών Αγώνων, οι οποίοι ήταν προγραμματισμένοι να γίνουν στη Ιαπωνία λόγω του Δεύτερου Παγκόσμιου Πόλεμου κατέστησε φανερή τη σχέση της σύγχρονης ιστορικής εξέλιξης με την διεξαγωγή ενός γεγονότος, το οποίο δεν ήταν απλά ένα αθλητικό γεγονός. Τι ήταν άραγε το γεγονός αυτό που ακυρώθηκε;
Το 1971, ένας αγώνας πιγκ- πογκ μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας δήλωσε διεθνώς ότι η Κίνα αποτελούσε τον ισχυρό τρίτο μεταξύ ΕΣΣΔ και ΗΠΑ προαναγγέλοντας την εξέλιξη της διεθνούς διπλωματίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Το 1952 ένα σκορ που θεωρήθηκε «παιδικό» στον τελικό του Μπάσκετ μεταξύ ΗΠΑ και ΕΣΣΔ δήλωσε το θρίαμβο του δυτικού τρόπου ζωής στα ΜΜΕ αν και με αποτέλεσμα που έθετε ερωτηματικά για το νόημα του αθλητισμού του ίδιου.
Το 1972 και το αιματοκύλισμα στο Μόναχο έδωσαν τέλος στα κάθε είδους προσχήματα ως προς τα αθλητικά πράγματα.
Το έτος 8 του έτους του Δράκου το Πεκίνο αναλαμβάνει δράση.Το 2008 στο Πεκίνο αναγνωρίζεται επίσημα ο διεθνής ρόλος της Κίνας, η Ολυμπιακή Επιτροπή της οποίας είχε αναγνωρισθεί ήδη από το 1922. Η Κίνα, η χώρα με τις περισσότερες εκτελέσεις θανατικής ποινής κατ’έτος στον κόσμο, υποδέχεται στο σώμα της ασιατικής ηπείρου, το τυχερό έτος 8 και στις 8 Αυγούστου, ένα γεγονός το οποίο αρκούσε για να λάβει χώρα ακόμη και αναθεώρηση του κινεζικού Συντάγματος ώστε η προστασία της ιδιοκτησίας να κάνει περισσότερο ευπρόσδεκτο το γεγονός. «Πράσινοι Αγώνες, Αγώνες Υψηλής Τεχνολογίας, Αγώνες των Ανθρώπων» επιθυμούν να είναι οι αγώνες του Πεκίνου.
Είναι φανερό ότι η τοποθέτηση των Αγώνων σε έναν συγκεκριμένο τόπο έχει την δυνατότητα να επιφέρει μεταβολές που φαντάζουν αδύνατες, γεγονός που καταδεικνύει σαφώς ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες δεν είναι απλά μία αθλητική διοργάνωση, αλλά ένα γεγονός με έντονη πολιτική βαρύτητα και νομικές ιδιομορφίες.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο εξέφρασε έγκαιρα τις θέσεις του, τις αμφιβολίες της ευρωπαϊκής κοινωνίας για τη δυνατότητα να λάβει χώρα ένα τέτοιο γεγονός με ορθολογική κατοχύρωση των αξιών του Διαφωτισμού και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Ασία διεκδίκησε τη θέση της στο σύγχρονο παγκόσμιο στερέωμα και με αφορμή αυτή την Ολυμπιακή υπόθεση θα επιχειρήσει να καταδείξει αν η παγκόσμια ισορροπία στο χάρτη έχει μεταβληθεί σε βαθμό ικανό να προσδώσει στη σύγχρονη ιστορία επίκαιρες συντεταγμένες. Αν β παγκόσμιος πόλεμος ανέβαλε μία διοργάνωση ο 21ος αιώνας προσανατολίζει το κέντρο του κόσμου προς ανατολάς. Μετά την Αθήνα, το Πεκίνο θα δοκιμάσει τις αντοχές των επιλογών της Ιστορίας.
Είναι πλέον σαφές και αδιαμφισβήτητο: Οι Ολυμπιακοί Αγώνες συντελούν στη λεγόμενη ήπια διπλωματία, αλλά συχνά πηγαίνουν και πιο μακριά. Στο πλαίσιο μιας ιδεολογίας που ενσωματώνει τις αρχές του Διαφωτισμού και την οργάνωση μέσω συντεταγμένων κανόνων, ο αθλητισμός εντεταγμένος στο διεθνές αθλητικό κίνημα εξαπλώνει συστηματικά και με την περιοδικότητα των τετραετιών οι οποίες παρακολουθούν τους τετραετείς κύκλους της Δημοκρατίας γνωστοί από πολλά Συντάγματα, προβάλει σε στάδια με χιλιάδες θεατές και σε οθόνες με εκατομμύρια τηλεθεατές τις θέσεις του.
Η Κίνα θα επιχειρήσει να δοκιμάσει τη δύναμη των σωμάτων και την παντοδυναμία του δημοκρατικού πολιτεύματος και της ιδεολογίας που το υποστηρίζει. Παράλληλα Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, όπως η Olympic Watch (Committee for the 2008 Olympic Games in a Free and Democratic Country) και η Διεθνής Αμνηστεία, θα επιμένουν να αναδεικνύουν την ανάγκη για ανθρώπινα δικαιώματα και τις παραβιάσεις τους.
Η ολυμπιακή διοργάνωση του 2008 αναδεικνύει τους Ολυμπιακούς Αγώνες ως συντελεστές στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων με τρόπο διόλου αυτονόητο για ένα αθλητικό γεγονός.
H ανάδειξη της προστασίας των δικαιωμάτων ως μείζον ζητούμενο των Ολυμπιακών Αγώνων
Οι Κινέζοι είναι, όπως λένε, πανέτοιμοι για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008. Το νέο εντυπωσιακό Ολυμπιακό στάδιο χωρητικότητας 100.000 θέσεων, είναι σχεδιασμένο από Ελβετούς αρχιτέκτονες, τους Xέρτζογκ και Nτε Mερόν. Ακριβώς δίπλα του, θα δεσπόζει το κολυμβητικό κέντρο με τη συναρπαστική πρόσοψη: φτιαγμένη από διαφανή προκατασκευασμένα δομικά στοιχεία. O Γάλλος αρχιτέκτων Πολ Aντρέ σχεδίασε το νέο κτίριο του Eθνικού Θεάτρου του Πεκίνου, στο κέντρο της πόλης, το κόστος κατασκευής του οποίου ανήλθε σε 300 εκατομμύρια δολάρια. O Βρετανός αρχιτέκτων Nόρμαν Φόστερ και οι συνεργάτες του σχεδίασαν το νέο αεροδρόμιο της πρωτεύουσας, που η κατασκευή τους ανήλθε σε δύο δισεκατομμύρια δολάρια και που το σχέδιό του είναι εμπνευσμένο από ένα δράκο. Ο Ολλανδός αρχιτέκτων Pεμ Kούλχας επελέγη για να σχεδιάσει τη νέα έδρα της CCTV, της κρατικής ραδιοτηλεόρασης της Κίνας. Το κτίριο θα είναι ένας κυκλικός ουρανοξύστης προϋπολογισμού 600 εκατομμύριων δολαρίων. Ο συμβολικός χαρακτήρας των αρχιτεκτονικών αυτών παρεμβάσεων είναι ολοφάνερος.
Kαθώς οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2008 στο Πεκίνο πλησιάζουν όμως αυξάνονται καθημερινά οι κραυγές διαμαρτυρίας για την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις όπως η Olympic Watch (Committee for the 2008 Olympic Games in a Free and Democratic Country) και η Διεθνής Αμνηστία θα επιμένουν να αναδεικνύουν την ανάγκη για ανθρώπινα δικαιώματα και τις παραβιάσεις τους. Σύμφωνα με έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, εντείνονται στην Κίνα τα περιστατικά παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην προσπάθεια των κυβερνητικών αρχών να ολοκληρώσουν έγκαιρα τα ολυμπιακά έργα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2008.
Συχνές είναι οι περιπτώσεις των αναγκαστικών εξώσεων φτωχών οικογενειών από διάφορες περιοχές, στις οποίες έχει προβλεφθεί η κατασκευή γηπέδων, αλλά και η κράτηση και παρενόχληση όσων διαμαρτύρονται για τις εξώσεις αυτές.
Επίσης, η κυβέρνηση ακόμη δεν έχει εφαρμόσει τα μέτρα που υποσχέθηκε για την ελευθερία των ΜΜΕ, γεγονός που δημιουργεί αμφισβητήσεις για τη διασφάλιση των ίσων δικαιωμάτων και ελευθεριών των ξένων και των τοπικών δημοσιογράφων.
Σημαντικές καταγγελίες ακούγονται επίσης για παραβιάσεις σχετικές με το δικαίωμα στο περιβάλλον.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνεχώς εκθέτει τις απόψεις του για το θέμα είτε με αφορμή το Θιβέτ και τις πρόσφατες εξεγέρσεις, είτε με αφορμή παραβιάσεις που αφορούν στην ελευθερία του τύπου, των ΜΜΕ κλπ
Οι ΗΠΑ απέσυραν όμως την Κίνα από τη «μαύρη λίστα» των κρατών που παραβιάζουν κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η Κίνα υπήρχε και στον περσινό κατάλογο αλλά και σ' αυτόν του 2005 με την εξήγηση ότι «ήταν μια από τις χώρες σε όλο τον κόσμο που παραβίαζε κατάφωρα τα ανθρώπινα δικαιώματα». Το θέμα παίρνει μεγάλη έκταση και πλέον εμπλέκει το σύνολο του κόσμου. Η Κίνα άλλωστε εδώ και καιρό είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου.
Και ενώ συμβαίνουν όλα αυτά, ενώ το Θιβέτ καίγεται, όπως λένε οι ειδήσεις, η Κίνα αναθεώρησε το Σύνταγμά της εισάγοντας ειδική ρύθμιση για την προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Ήταν τάχα οι Ολυμπιακοί Αγώνες η αιτία αυτής της συνταγματικής αναθεώρησης?
H αναθεώρηση του συντάγματος της Κίνας του 2004 – τρία χρόνια μετά την αναθεώρηση του Ελληνικού Συντάγματος
Ειδικότερα το Μάρτιο του 2004 εισήχθη αναθεώρηση στο Σύνταγμα της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίναςσύμφωνα με την οποία «Το κράτος σέβεται και προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα» ενώ εισήχθη και ειδική πρόβλεψη για την προστασία της ιδιοκτησίας σύμφωνα με την οποία η νομίμως κτηθείσα ιδιοκτησία δεν παραβιάζεται.
Αξίζει να σημειωθεί ότι και η αναθεώρηση του ελληνικού Συντάγματος του 2001 προωθήθηκε με δεδομένη την επικείμενη Ολυμπιακή Διοργάνωση. Συγκεκριμένες διατάξεις του αναθεωρημένου Συντάγματος αποτελούν τέκνο της μέριμνας του συντακτικού νομοθέτη να εισάγει κάποιες αρχές που συνάδουν με την διοργάνωση μιας αειφόρου και βιώσιμης Ολυμπιάδας.
Ειδικότερα η αναθεώρηση του άρθρου 24 Σ. απέβλεψε στην αποτελεσματική πραγματοποίηση της εξέλιξης της χώρας ορίζοντας το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα λάβουν υπόσταση οι σχεδιασμοί του χώρου που θα φιλοξενούσε το σύγχρονο όραμα για την Ελλάδα ιδίως με αφορμή την Ολυμπιακή διοργάνωση. Υπό το πρίσμα του άρθρου 24 σύμφωνα με το Σ. 1975/86 είχε κριθεί από τη νομολογία ότι υπήρχε κάποιου είδους σχέση μεταξύ του Συντάγματος και της Agenda 21 με αναγωγή της τελευταίας σε υπέρτερο κανόνα δικαίου υπερεθνικού χαρακτήρα. Η Agenda 21 όμως ουδέποτε αποτέλεσε κανόνα θετικού δικαίου για την ελληνική έννομη τάξη. Η υιοθέτηση από τη Δ.Ο.Ε. της Agenda 21 μόνον ως πολιτική αρχή και κατεύθυνση θα μπορούσε να επηρεάσει την ελληνική έννομη τάξη και όχι ως κανονιστικό κείμενο με δεσμευτικό χαρακτήρα.
Το δίκαιο της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης και τα δικονομικά εμπόδια που αυτό θεωρήθηκε ότι έθετε συνιστούσε για πολλούς βασική αιτία που δυσχεραίνει την πραγματοποίηση των έργων και ιδίως των ολυμπιακών έργων τα οποία θα όφειλαν να ολοκληρωθούν σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Η αναθεώρηση του άρθρου 17 Σ. σε συνδυασμό με αυτή των άρθρων 94 και 95 Σ. στόχευε στην τιθάσευση της αντίστασης των ιδιοκτητών στην προώθηση δημόσιων σκοπών αν και με τρόπο που συνομολογεί σοβαρή σπουδή. Ειδικότερα, με την αναθεώρηση του άρθρου 17 του Συντάγματος εισήχθησαν σειρά νέων ρυθμίσεων σε σχέση με το θεσμό της αναγκαστικής απαλλοτρίωσης, προδήλως ενόψει των επικείμενων επεμβάσεων του συντακτικού νομοθέτη στην εικόνα της Ελλάδας ιδίως με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ήδη προωθήθηκε κατά προτεραιότητα και η εξειδικευμένη νομοθεσία για την Προσαρμογή των διατάξεων του Κώδικα Αναγκαστικών Απαλλοτριώσεων Ακινήτων προς την κατεύθυνση αυτή και ψηφίσθηκε σχετικός νόμος η ισχύς του οποίου αρχίζει από 1.1.2002. Ειδικές διατάξεις για την απαλλοτρίωση περιέχουν και οι εξειδικευμένοι νόμοι που αφορούν την Ολυμπιακή Διοργάνωση.
Διαπιστώνεται ως εκ τούτου ότι και στην αναθεώρηση του ελληνικού Συντάγματος του 2001 και στην αναθεώρηση του 2004 του Συντάγματος της Κίνας οι Ολυμπιακοί Αγώνες άσκησαν αδιαμφισβήτηση επίδραση. Η επίδραση αυτή κατέστη υποχρεωτική μέσω της Σύμβασης της Φιλοξενούσας Πόλης.
Η ανταγωνιστική σχέση των κανόνων του Ολυμπιακού Κινήματος με αυτούς των κρατών και η θεσμική εξισορρόπηση εκάστης Ολυμπιακής διοργάνωσης
Όταν το 2001 η ΔΟΕ ανέθεσε τη διεξαγωγή των Αγώνων του 2008 στο Πεκίνο είχε λάβει υπόψη της την υποψηφιότητα που δήλωνε ότι η φιλοξενία των Αγώνων θα βοηθούσε τα ανθρώπινα δικαιώματα και ιδίως τους περιορισμούς στα ΜΜΕ καθώς δεν θα υπήρχαν ενόψει της αναμετάδοσης των Αγώνων. Είναι φανερό για άλλη μια φορά ότι το Ολυμπιακό Κίνημα επιτυγχάνει με συνέπεια εδώ και περισσότερο από ένα αιώνα τη θεσμική διείσδυση που επιδιώκει μέσω των πόλεων που φιλοξενούν τους Αγώνες υποχρεώνοντάς τις συμβατικά να αποδέχονται στους κανόνες του. Οι κανόνες του παιχνιδιού για τους Αγώνες εντοπίζονται στο πεδίο της συμβατικής συναίνεσης μέσα από τη Σύμβαση της Φιλοξενούσας Πόλης. Η αποδοχή της συναίνεσης ως εξισορροπιστικό σημείο των εκατέρωθεν βουλήσεων αναδεικνύει την καταγωγή του στο Διαφωτισμό. Παράλληλα προκύπτει και η συγγένεια των κάθε είδους κανόνων, αθλητικών, σωματειακών, ιδιωτικών, νόμων, των διεθνών συνθηκών και συνταγμάτων, οι οποίοι αποτελούν στο σύνολό τους μια συμφωνία για το παιχνίδι είτε αυτό είναι το παιχνίδι εξουσίας είτε είναι ένα άθλημα είτε είναι ένα κοινωνικό αίτημα. Σε όλες τις περιπτώσεις η επίτευξη συναίνεσης αποτελεί το κρίσιμο σημείο για την ισχύ και την αποτελεσματικότητά τους.
Η συναίνεση αυτή φυσικά δοκιμάζεται σε περιπτώσεις όπου τα κανονιστικά συστήματα των κρατών στις πόλεις των οποίων διεξάγονται οι Αγώνες δεν έχουν σε όμοια εκτίμηση το σύνολο ή μέρος κανόνων του Ολυμπιακού Κινήματος όπως συμβαίνει με την πρόσφατη περίπτωση της Κίνας όπου δοκιμάζεται πραγματικά το Ολυμπιακό Κεκτημένο στα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Είναι γεγονός ότι και κατά τη διάρκεια του β. παγκοσμίου πολέμου υπήρξε ανάλογη δοκιμασία αλλά και σε άλλες περιπτώσεις. Η παροχή ασφάλειας από το ΝΑΤΟ στους Αγώνες της Αθήνας προκαλεί ανάλογο προβληματισμό, όπως και σημαντικοί περιορισμοί στα προσωπικά δεδομένα. Ας μην ξεχνάμε τέλος ότι οι Αγώνες γίνονται συχνά αφορμή να γεμίζουν κάμερες οι ευρωπαϊκές πόλεις και να αίρεται σημαντικά ο ιδιωτικός βίος.
Το Ολυμπιακό Κίνημα εκτιμά ότι η συνέχεια των Αγώνων προέχει και ότι θα υπάρξει σταδιακή εξισορρόπηση. Από την άλλη πλευρά όμως, η ίδια η ταυτότητα των Αγώνων λόγω της μαζικότητας και της υπερπροβολής της προκαλεί την εγκαθίδρυση απόψεων οι οποίες σε καμία άλλη περίπτωση δεν θα ήταν αυτονόητες.
Ο νομικός πλουραλισμός συνεπώς δεν παραμένει αντικείμενο διαλόγου των νομικών. Αποτελεί ιδίως αντικείμενο διαλόγου με την Ιστορία την οποία αναμφισβήτητα επιδιώκουν να επηρεάσουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες και το Ολυμπιακό Κίνημα.
Κατ’αυτό τον τρόπο η σύγχρονη Κίνα μέσω της Σύμβασης της Φιλοξενούσας Πόλης του Πεκίνο, που υπέγραψε ενόψει των Ολυμπιακών Αγώνων εξαναγκάσθηκε σε διάλογο με τη ΔΟΕ και τις αξίες που αυτή εκπροσωπεί. Παράλληλα κατέστησε συνομιλητές την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις ΗΠΑ που ως ισχυροί παράγοντες στη διεθνή αγορά θα πρέπει πάση θυσία να μην μποϋκοτάρουν τους Αγώνες.
Ο Ολυμπιακός Χάρτης και τα ανθρώπινα δικαιώματα
Τα παραπάνω όμως δεν αναιρούν το γενικότερο προβληματισμό για την ανάδειξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ως ζητούμενο του Ολυμπιακού Χάρτη που τείνει να γίνεται ένα μείζον ζητούμενο με την πάροδο των ετών. Ίσως μάλιστα να έλεγε κανείς ότι με δεδομένη την ένδεια στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ο Ολυμπιακός Χάρτης αναλαμβάνει την προάσπισή τους ενόψει του ιστορικού ζητούμενου μιας εποχής. Εξίσου όμως αναλαμβάνει και τους συμβιβασμούς που επάγεται η Ολυμπιακή Διοργάνωση η οποία εν τέλει θα λάβει χώρα πλην εξαιρετικού απροόπτου, λησμονώντας τα μείζονα αιτήματα της Ιστορίας.
Ο Ολυμπιακός Χάρτης είναι ο καταστατικός χάρτης του Ολυμπιακού Κινήματος. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή ορίζει με ένα κείμενο που ως προς τη δομή μοιάζει συνταγματικό τους βασικούς κανόνες που καθίστανται δεσμευτικοί τόσο για την ίδια όσο και για το σύνολο του Ολυμπιακού Κινήματος. Η δομή του περιλαμβάνει τις Θεμελιώδεις Αρχές, και τους Κανόνες και τις τροποποιήσεις τους που υιοθετεί η Δ.Ο.Ε. Ειδικότερα κεφάλαιά του ρυθμίζουν ζητήματα που αφορούν στο Ολυμπιακό Κίνημα, τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή, τις διεθνείς συνομοσπονδίες, της Εθνικές Ολυμπιακές Επιτροπές και τέλος τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι πρόκειται για ένα κείμενο εξαιρετικά λιτό και ταυτόχρονα απολύτως ξεκάθαρο.
Ως προς το οργανωτικό του σκέλος, το περιεχόμενο του Ολυμπιακού Χάρτη συνάδει, όπως είναι αναμενόμενο, με τη σωματειακή φύση του αθλητισμού. Κατά το σκέλος, στο οποίο περιλαμβάνονται ωστόσο ορισμένα «ιδεολογικά» στοιχεία είναι πολύ σαφής η ομοιότητα με μανιφέστο ιδεών και αρχών. Οι αρχές αυτές εμπλουτίσθηκαν με τα χρόνια και επεκτάθηκαν από τα αρχικά εκπαιδευτικά ιδεώδη του de Coubertain, σε πολιτιστικές αναφορές και περιβαλλοντικές επιδιώξεις.
Σήμερα, στο πλαίσιο του Ολυμπιακού Χάρτη, βρίσκουν εφαρμογή μία σειρά από αρχές, όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, η ανεκτικότητα, η διεθνής ειρήνη και συναδέλφωση των λαών, η εκεχειρία, ένα όραμα για την εκπαίδευση και τον πολιτισμό. Κατά το σκέλος αυτό ο Ολυμπιακός Χάρτης είναι δυνατό να συναντά και ενδεχομένως μάλιστα να συγκρούεται με θεμελιώδεις συνταγματικές προβλέψεις κρατών, ή διεθνών συμφωνιών, ή και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναγκαία τίθεται συνεπώς το ζήτημα της σχέσης των κανόνων αυτών με τα εθνικά δίκαια, όχι πλέον σε επίπεδο κανόνων σωματειακής φύσης και συνδεόμενων με το αθλητικό φαινόμενο, αλλά σε επίπεδο κανόνων συνταγματικού περιεχομένου.
Γεγονός με ιδιαίτερο θεσμικό ενδιαφέρον αποτελεί περαιτέρω το ότι μαζί με κάθε Φιλοξενούσα Πόλη, δεσμεύονται για την τήρηση και αποδοχή του Ολυμπιακού Χάρτη και τα κράτη, όπου αυτή βρίσκεται, σύμφωνα με τη σύλληψη του Ολυμπιακού Κινήματος. Κείμενο βασιζόμενο στην αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων, η οποία και απετέλεσε βασικό ζητούμενο στα τέλη του 19ου αιώνα, η Σύμβαση της Φιλοξενούσας Πόλης, ορίζει αρχές στις οποίες καλούνται να προσχωρήσουν όσοι συνιστούν μέλη του Ολυμπιακού κινήματος αλλά και τα εθνικά κράτη. Στο σημείο αυτό, η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι και η ελευθερία του συμβάλλεσθαι συναντώνται με την αρχή του κράτους δικαίου, στο μέτρο που μία σύμβαση ιδιωτικού δικαίου επιφέρει τομές σε θεμελιώδη ζητήματα ενός κράτους.
Οι κανόνες του Ολυμπιακού Κινήματος και το Σύνταγμα
Ο Ολυμπιακός Χάρτης είναι ο ανώτατος καταστατικός χάρτης του Ολυμπιακού Κινήματος και διέπει τις σχέσεις αυτών που ειδικά προβλέπονται σε αυτόν. Εκ πρώτης όψεως ο Ολυμπιακός Χάρτης δεν αφορά πολιτειακές σχέσεις ούτε παρεμβαίνει σε αυτές.
Η σχέση του Ολυμπιακού Χάρτη με τις κείμενες συνταγματικές διατάξεις απεικονίζει την δυναμική των κανόνων του Ολυμπιακού Κινήματος και των κανόνων του εθνικού δικαίου. Η δυναμική αυτή είναι δυνατό να συγκλίνει ως προς τους σκοπούς ή να διίσταται.
Ο Ολυμπιακός Χάρτης υιοθετεί ένα σύνολο κανόνων που αφορούν σε μεγάλο βαθμό τα μέλη του Ολυμπιακού Κινήματος. Πέραν, όμως, των κανόνων αυτών, υιοθετεί περαιτέρω και ορισμένες γενικότερες ρυθμίσεις και αρχές που άπτονται συνταγματικών ζητημάτων ή αφορούν δεοντολογικές ή ηθικές δεσμεύσεις. Μεταξύ των ρυθμίσεων αυτών, συγκαταλέγονται αυτές που αφορούν την εξαγγελία ενός ανθρώπινου δικαιώματος στον αθλητισμό, αυτές που υιοθετούν την αρχή της ανεκτικότητας ή την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς και αυτές που αφορούν το fair play ή άλλες ηθικές αρχές, όπως το φίλαθλο πνεύμα.
Ένα δικαίωμα του ανθρώπου?
Ειδικά όσον αφορά το δικαίωμα στον αθλητισμό η παράγραφος 8 των Θεμελιωδών Αρχών του Ολυμπιακού Χάρτη ορίζει ότι: « Η άσκηση του αθλητισμού είναι ανθρώπινο δικαίωμα. Κάθε πρόσωπο θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αθλείται σύμφωνα με τις ανάγκες του».
Το ζήτημα της νομικής φύσης της σχετικής πρόβλεψης καθίσταται σημαντικό στο πλαίσιο της Σύμβασης της Φιλοξενούσας Πόλης και της υποχρέωσης των κρατών να τηρήσουν τους όρους της.
Δεν τίθεται όμως ζήτημα υποχρέωσης κατοχύρωσης ανάλογου δικαιώματος από τα κράτη, στο πλαίσιο των υποχρεώσεων που αναλαμβάνουν λόγω της φιλοξενίας των αγώνων. Προδήλως η ρύθμιση έχει κυρίως συμβολικό χαρακτήρα.
Κανονιστικό χαρακτήρα αποκτά η ρύθμιση του άρθρου 8 του Ολυμπιακού Χάρτη στο πλαίσιο των κανόνων που διέπουν το Ολυμπιακό Κίνημα και για τις ανάγκες της ερμηνείας του οικείου συστήματος κανόνων. Υπό αυτήν την έννοια, το σύνολο των δραστηριοτήτων του Ολυμπιακού Κινήματος θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη το σχετικό δικαίωμα εκάστου και να το αποδέχεται συστηματικά.
Ως τελική επισήμανση, θα πρέπει να αναφερθεί ότι η ρύθμιση του άρθρου 8 του Ολυμπιακού Χάρτη, ανεξάρτητα από τον κανονιστικό ή συμβολικό χαρακτήρα της, χαρακτηρίζεται από μια πρωτόγνωρη οικουμενικότητα, η οποία οφείλεται ιδίως στην παγκοσμιότητα του αθλητικού κινήματος και τη σωματειακή του οργάνωση. Από την άποψη αυτή, αποτελεί παράδειγμα «οικουμενικού» δικαιώματος και αντικείμενο προβληματισμού σε σχέση με τις ποικίλες πηγές κανόνων με ανάλογο περιεχόμενο.
Η προστασία του περιβάλλοντος
Επίσης, η παράγραφος 13 του άρθρου 2 του Ολυμπιακού Χάρτη ρητά αναφέρεται στη μέριμνα που οφείλει να λαμβάνει η Δ.Ο.Ε. και το Ολυμπιακό Κίνημα για την προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση των αρχών της βιώσιμης ανάπτυξης.
Η προστασία του περιβάλλοντος και η βιώσιμη ανάπτυξη θεωρείται ο τρίτος πυλώνας του Ολυμπιακού κινήματος και ήδη η Δ.Ο.Ε. έχει αποδεχθεί την Agenda 21, με την οποία και αυτοδεσμεύθηκε. Στις 23 Οκτωβρίου του 1999 έλαβε χώρα στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας η 3η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη της Δ.Ο.Ε. για τον αθλητισμό και το περιβάλλον, στη διάρκεια της οποίας υιοθετήθηκε η Agenda 21 από το Ολυμπιακό κίνημα, ενώ παράλληλα εξεδόθη «Δήλωση για τον Αθλητισμό και τη Βιώσιμη Ανάπτυξη». Σύμφωνα με τη δήλωση αυτή, η Agenda 21 του Ολυμπιακού Κινήματος είναι ένα εργαλείο, το οποίο καθορίζει δράσεις στο πλαίσιο της αποτελεσματικής συνεισφοράς του Ολυμπιακού Κινήματος στην βιώσιμη ανάπτυξη. Όλα τα μέλη του Ολυμπιακού Κινήματος και όλοι οι συμμετέχοντες στον αθλητισμό και της αθλητικές επιχειρήσεις καλούνται να συμμορφωθούν με την Αgenda 21 με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και με σεβασμό στον πολιτισμό, τις παραδόσεις και τις πεποιθήσεις τους.
Ολυμπιακός Χάρτης και Ανεκτικότητα
Η Δ.Ο.Ε. οραματίζεται την Πολιτεία των Ολυμπιακών Αγώνων βιώσιμη με αθλητικές εγκαταστάσεις και χώρους άθλησης, αλλά ιδίως ανεκτική. Ναοί του συνόλου των δογμάτων και των θρησκειών έχουν τη θέση τους στην «πολιτεία» αυτή και κανείς δεν διώκεται για τις πεποιθήσεις του.
Σε αντίθεση με τους κανόνες που απευθύνονται ειδικά στα μέλη του Ολυμπιακού Κινήματος, οι προαναφερόμενες ρυθμίσεις απευθύνονται γενικότερα στο σύνολο των πολιτών του κόσμου. Στο μέτρο δε, που δια της εκάστοτε Συμβάσεως της Φιλοξενούσας Πόλης δημιουργείται η δέσμευση να τηρηθούν οι αρχές αυτές και από τα δημόσια νομικά πρόσωπα που εκπροσωπούν την πόλη και, κατ’ επέκταση, από το κράτος που υποδέχεται τους Αγώνες, ανακύπτουν ιδιαίτερα ενδιαφέροντα ζητήματα ως προς το είδος και το βαθμό δέσμευσης που ασκούν οι κανόνες του Ολυμπιακού κινήματος στις εσωτερικές έννομες τάξεις.
Σύμφωνα με τον Ολυμπιακό Χάρτη συνεπώς κατοχυρώνεται και η ανεκτικότητα ως σημαντική αρετή της Ολυμπιακής Διοργάνωσης και της χώρας που τη φιλοξενεί.
Οι Αγώνες μιας πόλης, μιας σύμβασης και μιας ιδεολογίας
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, είναι σύμφωνα με το άρθρο 36 του Ολυμπιακού Χάρτη, οι αγώνες, τους οποίους αναθέτει η Δ.Ο.Ε. σε μία πόλη, την λεγόμενη Φιλοξενούσα πόλη (άρθ. 37). Προβλέπεται επίσης δέσμευση για τις εθνικές Κυβερνήσεις προς τη Δ.Ο.Ε. ότι, εφόσον τους ανατεθεί η διοργάνωση των Αγώνων, θα τηρήσουν τον Ολυμπιακό Χάρτη (παρ. 4 άρθρ. 37 Ολυμπιακού Χάρτη). Στη βάση αυτή διεξάγεται σήμερα ο διάλογος για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κίνα.
Η πόλη που τελικά επιλέγεται ως Φιλοξενούσα πόλη καθώς και η Εθνική Ολυμπιακή Επιτροπή οφείλουν να δεσμευθούν συμβατικά με τη Δ.Ο.Ε. (παρ. 8 αρθ 37 Ολυμπιακού Χάρτη). Οι Ολυμπιακοί Αγώνες οργανώνονται μόνο υπό αυτές τις συνθήκες, με ορισμένο ιδεολογικό ένδυμα και αρχές, που καθορίζόνται ρητά από τον Ολυμπιακό Χάρτη και σε ορισμένο χρόνο (στο σημείο αυτό υπεισέρχεται η έννοια της Ολυμπιάδας, η οποία συνίσταται σε κρίσιμο και συμβολικό πολιτικά διάστημα τεσσάρων ετών), με "αποκλειστικό έλεγχο" της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής (άρθ. 11 Ολυμπιακού Χάρτη), και εξειδικευμένη ρύθμιση από τα άρθρα 36 και επόμενα του Ολυμπιακού Χάρτη. Παρόλα αυτά το οικείο συμβατικό πλαίσιο δεν φέρει ισχυρές ρήτρες καταγγελίας. Τούτο δημιουργεί κάποιες αμφιβολίες όσον αφορά τον εξαναγκαστό του χαρακτήρα. Η ΔΟΕ τις περισσότερες φορές ενεργεί διπλωματικά και επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην καλή τέλεση των Αγώνων και όχι στους ευρύτερους στόχους που τυχόν επιτευχθούν.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες, κατά τη σύλληψη και εκτέλεσή τους, συνιστούν σημαντική ιδεολογική και πολιτική παρέμβαση στην ιστορία του κόσμου με ρητό στόχο την αναμόρφωση του πεπρωμένου της ανθρωπότητας. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού επιλέγεται η ανά τετραετία συμβατική δέσμευση πόλεων και η συμβατική υποχρέωση των κρατών, στα οποία κείται η εκάστοτε Φιλοξενούσα Πόλη, να επιτελέσουν ένα ρόλο και να διαμορφώσουν το καθεστώς τους στο πλαίσιο της βούλησης του Ολυμπιακού Κινήματος. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες αναλαμβάνουν κατά τον Ολυμπιακό Χάρτη ρόλο κοινωνικού μεταρρυθμιστή με εργαλείο τη συμβατική ελευθερία. Η ιδεολογία αυτή έχει ειδική σημασία όταν βρίσκεται αντιμέτωπη με πόλεις, χώρες και πολιτισμούς που δεν έχουν ασπασθεί τις ίδιες ιδεολογικές βάσεις του Διαφωτισμού όπως στην περίπτωση της Κίνας.
Είναι ως εκ τούτου φανερό ότι η Φιλοξενούσα Πόλη αναλαμβάνει συμβατικά και μέσω του ιδιωτικού δικαίου ένα σύνολο σημαντικών δεσμεύσεων που αφορούν και τη χώρα στην οποία βρίσκεται η Φιλοξενούσα Πόλη, οι οποίες συχνά είναι δυνατό να άπτονται ακόμη και συνταγματικών ρυθμίσεων. Το κατά πόσον οι δεσμεύσεις αυτές θα παραμείνουν συμβολικές ή θα συντελεσθούν πάντως μένει αμφίβολο. Τόσο αμφίβολο όσο και η διασφάλιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου στην Κίνα.
Επειδή οι μέρες της γιορτής πλησιάζουν και πρέπει να μην ξεχνιόμαστε.
(πρόκειται για μέρος υπό δημοσίευση άρθρου της Ελένης Τροβά και του Παναγιώτη Σκουρή στο περιοδικό Δικαιώματα του Ανθρώπου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου