Η γλώσσα των νομικών είναι διάλεκτός μας?

Ενα θέμα που με έχει απασχολήσει πολύ είναι αυτό της νομικής γλώσσας. Πρόκειται για ένα ζήτημα που πλέον αποτελεί σημαντικό ζήτημα και στο επίπεδο της ΕΕ λόγω των πολλαπλών μεταφράσεων. Η κατανοητή (αναγνώσιμη όπως λέγεται) γλώσσα είναι στοιχείο της ευρωπαϊκής διαφάνειας (το νόημα της οποίας με έχει απασχολήσει πολύ).

Προχθές όμως τοποθετήθηκα ως όφειλα δυναμικά σε άλλο επίπεδο. Γιατί ως προς το ζήτημα «φρικάρω» χρόνια. Ιδίως με τους νέους συναδέλφους. Και εξηγούμαι:

Καλός και γνωστός ηλικιωμένος συνάδελφος μου ζήτησε συνεργασία σε μία υπόθεση. Του έστειλα σχέδιο ενός κειμένου (δεν έχει σημασία τι ήταν) διότι είχε καλύτερη γνώση του ιστορικού. Και διότι τον σεβόμουν. Το επέστρεψε μετά πολύ καιρό, χωρίς σημειωμένες τις αλλαγές, στην καθαρεύουσα: τη γλώσσα μάλλον των παλαιών (αλλά και πολλών νέων) νομικών: μια ιδιόμορφη κακή καθαρεύουσα γεμάτη κομπορρημοσύνη και στόμφο, έτσι που να μην καταλαβαίνει κανείς τι λες ή τι γράφεις. Μια γλώσσα που ξέρουμε και από πολλές δικαστικές αποφάσεις.

Χωρίς να θέλω να ανακινήσω οψίμως το γλωσσικό θέμα του αρνήθηκα με τρόπο κάθε συνεργασία. Διότι όταν κανείς μεγαλώνει οφείλει τις απόψεις του να τις πληρώνει και να τις αποδεικνύει.

Επιστρέφω τώρα στους νεότερους. Οι οποίοι συχνά αισθάνονται την ανάγκη να καλύψουν με στόμφο και αρχαϊζουσα που ούτε διδάχθηκαν, ούτε κατέχουν την άγνοια της ηλικίας και την απουσία εμπειρίας. Και διότι θεωρούν ότι έχουν δικηγορικό στυλ αν τη χρησιμοποιούν. Στυλ δηλαδή «επαρχιακής δικηγοράντζας» από το οποίο έχει γεμίσει η «επαρχιακή μας πρωτεύουσα»! Κάτι που συμβαίνει και σε πολλούς άλλους επιστημονικούς τομείς με αποτέλεσμα να πασπαλίζεται με τουπέ η πιο βαθειά βλακεία…
Έχουν βέβαια ένα δίκαιο που πρόσφατα υποστήριξε (δήθεν) σεμνά νεαρή συνάδελφος που γράφει κορακίστικα: υποδείξτε μου συγγραφέα του οποίου τη γλώσσα να αντιγράψω … και επικαλέστηκε έναν καθηγητή του αστικού για τη χρήση μιας ατυχούς λέξης. Το γεγονός ότι πολλοί νομικοί που θα όφειλαν να αποτελούν παράδειγμα γράφουν σε κακή γλώσσα δεν αποτελεί για μένα δικαιολογία. Διότι είναι πολλοί πλέον αυτοί που γράφουν γλαφυρά και σε ρέοντα λόγο. Και διότι για τη γλώσσα κάθε νομικού αρκεί η ελληνική. Δεν απαιτείται γνώση διαλέκτου.

Όχι δεν ευθύνεται ο κ. Σπηλιωτόπουλος για τα ελληνικά των διοικητολόγων. Διότι υπήρχε και ο κ. Δαγτόγλου. Ούτε ο κ. Φίλιος για τα ελληνικά των αστικολόγων διότι υπήρξαν οι κ.κ. Γεωργιάδης, Σταθόπουλος ικανοί να καθαρίσουν για γενιές κακών ελληνικών. Και φυσικά ο Κουμάντος. Αλλά και πολλοί δικηγόροι γράφουν καλά και έξυπνα ελληνικά. Αλλά και πολλοί δικηγόροι γράφουν σπουδαία κατανοητή καθαρεύουσα.
Το γεγονός ότι οι νέοι νομικοί παίρνουν πτυχίο με περιληψάρια είναι δικό τους θέμα. Δεν ευθύνονται οι άλλοι. Και για τα ελληνικά των δικογράφων δεν ευθύνονται τα υποδείγματα που φυσικά μοσχοπωλούνται. Ούτε οφείλουμε να αντιγράφουμε τα ελληνικά του μεταφραστικού του Λουξεμβούργου όπου αρκεί να πεις «συναφώς» και δημιουργείς νομολογία. Όχι δεν ευθύνεται γι΄αυτά ο Κακούρης! Μάλλον στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση κρύβεται η απάντηση και φυσικά στην εν γένει παιδεία.

Διευκρινίζω τέλος ότι το πρόβλημα της νομικής γλώσσας δεν συμποσούται στη σχέση καθαρεύουσας δημοτικής. Καθώς υπάρχει και δημοτική κορακίστικη. Και ποιος δεν ξέρει την ξύλινη και κατασκευασμένη πολιτικάντικη γλώσσα δημοτικιζόντων που χρειάζεσαι διερμηνέα για να καταλάβεις τι εννοεί ο συγγραφέας… Απλώς συνήθως "το έγκλημα τελείται δια της καθαρευούσης"...
Αν πρέπει με μια φράση να δηλώσει κανείς το πρόβλημα είναι στο κατανοητό του κειμένου. Στην επικοινωνιακή δυνατότητα του λόγου.
Αρκούν οι κωδικοί και οι σημειακές διάλεκτοι στο δίκαιο. Επιτέλους: το ότι πολλοί κοσμούνται με σπουδές στην αλλοδαπή δεν αποτελεί δικαιολογία για να απαιτείται να μεταφρασθεί το κείμενο στη γλώσσα μεταπτυχιακών σπουδών του συγγραφέα για να κατανοήσει κανείς τι εννοεί.
Αρκεί ο σνομπισμός της αγραμματοσύνης.

Αρκούν και τα χωρίς λόγο κεφαλαία γράμματα – κληρονομιά των γερμανικών- στο δίκαιο (αλλά και στους μηχανικούς φευ).
Αξίωμα ουσίας: η γλώσσα της νομικής επιστήμης οφείλει να είναι κατανοητή και σαφής. Περισσότερο από τις γλώσσες των άλλων επιστημών μάλιστα. Διότι η γλώσσα αυτή στην δική μας επιστήμη είναι πράξη. Σε φυλακίζει και σε αθωώνει.

Είναι ίσως ένα από τα λίγα ζητήματα που θα με βρει κανείς απόλυτη.
Όσο για τον παππού επιφανή δικηγόρο της αρχικής ιστορίας ελπίζω να διατηρήσει τη χαρά της «διαλέκτου» του για τον επικήδειό του τον οποίο ελπίζω να ακούσει συγκαταλεγόμενος στις τάξεις των αθανάτων. Και να θυμάται ότι τόσα χρόνια θητείας στην επιστήμη θα όφειλαν να τον είχαν μάθει ότι δεν αλλάζεις τη γλώσσα συναδέλφου. Προς οιαδήποτε κατεύθυνση. Γι’αυτό και όταν μου πρότεινε (πιεσμένος από τον επαγγελματισμό και τα φράγκα) να διατηρήσουμε τη «δημοτική μου» αρνήθηκα.

Ο καθείς και η γλώσσα του. Δεν ανακατευόμαστε και δεν είμαστε όλοι το ίδιο. Αποτελεί μια υπαρξιακή θέση που ελπίζω να διατηρήσω με αυστηρότητα και όταν επικοινωνώ με τους νεότερους οπότε τείνω να είμαι επιεικής. Και φυσικά το πληρώνω ακριβά.