Η δίκη του Οσκαρ Ουάλιντ

της Ελένης Τροβά - 9/6/2015 Γόνος αστικής ιρλανδικής οικογένειας ο Οσκαρ Ουάιλντ έζησε στο τέλος της Βικτωριανής Εποχής. Ανάμεσα στα πιο γνωστά έργα του συγκαταλέγονται το μυθιστόρημα Το πορτρέτο του Ντόριαν Γκραίη και το τελευταίο του έργο-επιστολή De Profundis.Γεννήθηκε στις 16 Οκτωβρίου του 1854 στο Δουβλίνο. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του το 1878 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Λονδίνο. Εστέτ εκ χαρακτήρος, αφιέρωσε τη ζωή του στην αναζήτηση του ωραίου και του παράδοξου. Γρήγορα γνώρισε τον θαυμασμό της λονδρέζικης αριστοκρατίας, που τον παρακολουθούσε και τον μιμήθηκε ως πρότυπο. Όλοι επαναλάμβαναν τις πνευματώδης φράσεις του, αγόραζαν πολύτιμες πέτρες και κοιτούσαν με υπεροψία τη ζωή, όμοια μ' αυτόν. Η λογοτεχνική του δόξα έφτασε στο αποκορύφωμα το 1891 με το μοναδικό του μυθιστόρημα «Το Πορτρέτο του Ντόριαν Γκρέι». Αν και ήταν παντρεμένος και πατέρας δύο παιδιών, η προσωπική ζωή του Όσκαρ Ουάιλντ ήταν ανοιχτή σε κουτσομπολιά. Το 1895 κατηγορήθηκε για ομοφυλοφιλία, για τις στενές σχέσεις του με τον νεαρό ομότεχνό του Άλφρεντ Ντάγκλας και οδηγήθηκε στο δικαστήριο, όπου καταδικάσθηκε σε δύο χρόνια καταναγκαστικών έργων. Ο Όσκαρ Ουάιλντ έσβησε στην εξορία, μακριά από τους φίλους, την οικογένεια και όσους αγαπούσε. Η αιτία ήταν ένας παράνομος έρωτας. Ο Γουάιλντ με το Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας. Ο Ουάιλντ με τον Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας. Το καλοκαίρι του 1891, ο 37χρονος Όσκαρ Ουάιλντ γνώρισε τον κατά δεκαέξι χρόνια νεότερό του, Λόρδο Άλφρεντ Ντάγκλας. Είχε μόλις κυκλοφορήσει ένα απ’ τα σημαντικότερα έργα του λογοτέχνη, το «Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέι» και ο νεαρός Λόρδος ήταν τεράστιος θαυμαστής του. Η σχέση τους ήταν απολαυστική για αυτούς και ενοχλητική για όλους τους άλλους. Το δέσιμο των δύο αντρών κράτησε μέχρι το 1895, όταν ο πατέρας του Άλφρεντ αποφάσισε να βάλει τέλος στη σχέση, την οποία ο ίδιος και η κοινωνία χαρακτήριζαν ανήθικη. Ο Μαρκήσιος του Κουίνσμπερι, ο πατέρας του Λόρδου Άλφρεντ, σύχναζε στο ίδιο κλαμπ με τον λογοτέχνη. Για να ξεμπροστιάσει λοιπόν,τις προσωπικές προτιμήσεις του Ουάιλντ, άφησε μια κάρτα στον μπάτλερ που έγραφε: «Προς τον Όσκαρ Ουάιλντ, τον σοδομίτη». Ο σοδομισμός στην Αγγλία ήταν παράνομος και η τιμωρία μπορούσε να είναι ακόμα και ο θάνατος. Η δημόσια κατηγορία του Μαρκήσιου σήμαινε ότι ο Ουάιλντ είχε δύο επιλογές: είτε να φύγει απ’ την Αγγλία για όσο χρόνο χρειαζόταν, ώστε να ξεχαστεί το σκάνδαλο, είτε να έμενε και να ξεκινούσε δικαστική μάχη με τον κατήγορο, ελπίζοντας ότι θα αθωωθεί. Ο ποιητής επέλεξε το δεύτερο. Έκανε μήνυση στον Μαρκήσιο για δυσφήμιση. Το μόνο πρόβλημα ήταν ότι ο Ουάιλντ είχε πράγματι ερωτικές σχέσεις με άντρες και αν αυτό αποδεικνυόταν, η κατηγορία για δυσφήμιση δεν θα έστεκε. Ο Ουάιλντ απόφάσισε να αποσύρει τη μήνυση, αλλά πείστηκε από τον Λόρδο Άλφρεντ που επέμενε να διωχθεί ο πατέρας του. Η δίκη του Μαρκήσιου για δυσφήμιση Η δίκη ξεκίνησε στις 3 Απριλίου 1895, εν μέσω γενικευμένης υστερίας, τόσο από τον Τύπο όσο και από το κοινό. Το πλήθος των αποδείξεων που είχαν μαζευτεί κατά του Ουάιλντ ήταν τέτοιο, που ο συγγραφέας υποχρεώθηκε να υπενθυμίσει σε όλους, μειλίχια, πως «εγώ είμαι ο ενάγων σε αυτή την δίκη». Ο δικηγόρος του Ουάιλντ, ο Σερ Έντουαρντ Τζορτζ Κλαρκ (Sir Edward George Clark, 1841 - 1931), ξεκίνησε την διαδικασία ρωτώντας τον Ουάιλντ για δύο προκλητικά γράμματα του ποιητή προς τον Ντάγκλας, τα οποία είχε στην κατοχή της η υπεράσπιση. Ο Ουάιλντ χαρακτήρισε το πρώτο ως «πεζό σονέτο» και παραδέχτηκε ότι η «ποιητική του γλώσσα» μπορεί να ξενίσει αρκετούς στο ακροατήριο, αλλά ισχυρίστηκε ότι ο σκοπός του ήταν αθώος. Επιπλέον, ο ποιητής ισχυρίστηκε ότι τα γράμματα κατέληξαν στην κατοχή της υπεράσπισης μέσω κλεπταποδόχων, οι οποίοι προσπάθησαν να τον εκβιάσουν για χρήματα, τα οποία ποτέ δεν τους έδωσε· αντιθέτως, τους προσέφερε 60 λίρες (περίπου 5.900 σε σημερινή ισοτιμία), ποσό το οποίο ήταν «ασυνήθιστο για ένα πεζογράφημα αυτού του μήκους». Δήλωσε ότι θεωρεί τα συγκεκριμένα γράμματα έργα τέχνης και όχι κάτι για το οποίο θα έπρεπε να ντρέπεται. Οι ερωτήσεις του Κάρσον στον Ουάιλντ επικεντρώθηκαν κυρίως στο πώς ο τελευταίος αντιλαμβάνεται το ηθικό υπόβαθρο των έργων του. Η απάντηση του Ουάιλντ, ποτισμένη με το χαρακτηριστικό του πνεύμα μα και με επιπολαιότητα, ήταν ότι τα έργα τέχνης δεν είναι ούτε ηθικά ούτε ανήθικα, παρά μόνο καλά ή κακά φτιαγμένα, και συμπλήρωσε ότι μόνο «βάρβαροι και αμόρφωτοι» των οποίων οι απόψεις για την τέχνη είναι «ανυπέρβλητα ηλίθιες», θα μπορούσαν να διατυπώσουν τέτοιες κρίσεις για έργα τέχνης. Ο Κάρσον, εξέχων νομικός, παρέκκλινε από την συνήθη τακτική των ερωτήσεων κλειστού τύπου, και στρίμωχνε τον Ουάιλντ σε κάθε θέμα, από κάθε διαφορετική οπτική γωνία, με στόχο να απομονώσει λεπτές αποχρώσεις προκλητικής παρακμής στις απαντήσεις του, να ξεγυμνώσει τον Αισθητισμό του και να τον κάνει να μοιάζει decadant. Αν και ο Ουάιλντ προκάλεσε ουκ ολίγες φορές γέλιο στο ακροατήριο, ο Κάρσον πέτυχε τον σκοπό του. Στην προσπάθειά του να υποσκάψει την αξιοπιστία του Ουάιλντ, και να δικαιολογήσει τον χαρακτηρισμό του Κουίνσμπερι ότι «φέρεται σαν σοδομίτης», ο Κάρσον συμπέρανε από το γεγονός ότι ο συγγραφέας είπε ψέματα για την ηλικία του στον όρκο του, ότι έχει μία θεατρινίστικη τάση στο φέρεσθαι. Πολλές φορές στην διάρκεια της αντεξέτασης ο Κάρσον επέστρεφε σε αυτό το μοτίβο. Στην συνέχεια ο Κάρσον προχώρησε στην εξέταση των πραγματικών αποδεικτικών στοιχείων και ανέκρινε τον Ουάιλντ σχετικά με τις συναντήσεις του με νεότερους άνδρες χαμηλότερων κοινωνικών τάξεων. Ο συγγραφέας παραδέχθηκε ότι τους γνώριζε και ενίοτε τους προσέφερε δώρα, αλλά επέμεινε ότι δεν συνέβαινε τίποτα περισσότερο μεταξύ τους και ότι ήταν απλώς καλοί φίλοι του. Ο Κάρσον επανειλημμένα επισήμανε την αφύσικη σχέση μεταξύ του Ουάιλντ και των νεαρών, και υπαινίχθηκε ότι αυτοί ήταν, στην πραγματικότητα, ιερόδουλοι. Σε αυτό ο Ουάιλντ απάντησε ότι δεν πίστευε στον διαχωρισμό των τάξεων, και ότι απλά απολάμβανε την συντροφιά νεότερων ανδρών. Έπειτα ο Κάρσον τον ρώτησε ευθέως αν είχε φιλήσει ποτέ ένα συγκεκριμένο αγόρι υπηρέτη, για να πάρει την απάντηση από τον Ουάιλντ: «Ω, όχι! Ήταν ιδιαίτερα απλοϊκό αγόρι - δυστυχώς άσχημο - και τον λυπόμουν για αυτό». Ο Κάρσον βρήκε την αφορμή που έψαχνε, επέμεινε στην απάντηση του Ουάιλντ και πίεζε να μάθει γιατί η ασχήμια του αγοριού ήταν σχετική με την ερώτησή του. Ο Ουάιλντ δίστασε, και, για πρώτη φορά, φάνηκε να σαστίζει: «Μου επιτίθεστε και με προσβάλετε και προσπαθείτε να με πανικοβάλετε· σε τέτοιες στιγμές ένας άνθρωπος μπορεί να πει πράγματα επιπόλαια, ενώ θα όφειλε να μιλήσει προσεκτικά». Κατά την αγόρευση της υπεράσπισης, ο Κάρσον δήλωσε ότι είχε εντοπίσει αρκετούς άνδρες ιερόδουλους οι οποίοι ήταν διατεθειμένοι να καταθέσουν ότι είχαν κάνει σεξ με τον Ουάιλντ. Κατόπιν υποδείξεως των δικηγόρων του, ο Ουάιλντ απέσυρε την μήνυση εις βάρος του Κουίνσμπερι. Ο Μαρκήσιος κρίθηκε αθώος, αφού αποδείχθηκε ότι η κατηγορία του για τον Ουάιλντ ήταν δικαιολογημένη, «υπαρκτή τόσο στην ουσία της όσο και ως γεγονός». Μάλιστα, ο ίδιος νόμος του 1843, που καθιστούσε τον Ουάιλντ υπόχρεο στην κάλυψη των - ιδιαιτέρως διογκωμένων - νομικών εξόδων του Κουίνσμπερι, οδήγησε τον συγγραφέα στην πτώχευση. Η δεύτερη δίκη Με το πέρας της δίκης, εκδόθηκε ένταλμα σύλληψης του Ουάιλντ με τις κατηγορίες του σοδομισμού και της προσβολής των χρηστών ηθών. Ο Ρόμπερτ Ρος, μαζί με τον Ρέτζιναλντ Τέρνερ (Reginald Turner, 1869 - 1938), Βρετανό συγγραφέα, αισθητιστή και καλό φίλο του ποιητή, συναντήθηκαν με τον Ουάιλντ στο ξενοδοχείο όπου είχε καταφύγει ο τελευταίος, στο Knightsbridge στο δυτικό Λονδίνο. Και οι δύο συμβούλεψαν τον ποιητή να πάει μεμιάς στο Ντόβερ (Dover) και να πάρει ένα πλοίο με προορισμό την Γαλλία· η μητέρα του όμως, τον συμβούλεψε να μείνει και να πολεμήσει σαν άνδρας. Ο Ουάιλντ, βυθισμένος στην αδράνεια, το μόνο που ψέλλισε ήταν: «Το τρένο έχει φύγει. Είναι πολύ αργά». Ο Ουάιλντ συνελήφθη στις 6 Απριλίου 1895, στο δωμάτιο 118 του ξενοδοχείου Cadogan, για απρεπή συμπεριφορά μεταξύ ανδρών (κατ' ευφημισμό ο ομοφυλοφιλικός έρωτας), σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα του 1885. Κατόπιν εντολής του, ο Ρος και ο υπηρέτης του Ουάιλντ, μάζεψαν προσωπικά αντικείμενα, έγγραφα και γράμματα από το διαμέρισμα του στην οδό Τάιτ 16. Ο Ουάιλντ στην συνέχεια κρίθηκε προφυλακιστέος και μεταφέρθηκε στην γυναικεία φυλακή Χόλογουεϊ (HM Prison Holloway) στο βόρειο Λονδίνο, όπου ο Ντάγκλας τον επισκεπτόταν καθημερινά. Οι διαδικασίες κινήθηκαν πολύ γρήγορα και στις 26 Απριλίου 1895 ξεκινούσε η δίκη με κατηγορούμενο τον Ουάιλντ, ο οποίος δήλωσε «αθώος». Είχε παρακαλέσει τον Ντάγκλας να εγκαταλείψει το Λονδίνο για το Παρίσι, αλλά ο νεαρός αρνιόταν πεισματικά· ήθελε μάλιστα να καταθέσει υπέρ του Ουάιλντ στην δίκη. Ύστερα από πολλές πιέσεις κατέφυγε στο ξενοδοχείο Hotel du monde στην γαλλική πρωτεύουσα. Φοβούμενοι πιθανή δίωξη, ο Ρος κι άλλοι στενοί φίλοι του ποιητή εγκατέλειψαν την Μεγάλη Βρετανία εκείνη την εποχή. Κατά την ανάκρισή του στο δικαστήριο, ο Ουάιλντ ήταν αρχικά διστακτικός, έπειτα όμως μίλησε με την γνωστή του άνεση: Τσαρλς Γκιλ (Charles Gill) (κατήγορος): Τι είναι η αγάπη που δεν τολμάει να πει το όνομά της; Ουάιλντ: Η αγάπη που δεν τολμάει να πει το όνομά της στον αιώνα μας είναι αυτή η τρυφερότητα που αισθάνεται ένας μεγαλύτερος για έναν νεότερο άνδρα, όπως ένιωθε ο Δαβίδ για τον Ιωνάθαν, εκείνη που ο Πλάτωνας έκανε βάση της φιλοσοφίας του κι ο Μιχαήλ Άγγελος και ο Σαίξπηρ εξύμνησαν στα σονέτα τους. Είναι ένας πνευματικός δεσμός τόσο αγνός και τόσο τέλειος. Υπαγορεύει και ορίζει τα μεγάλα έργα τέχνης, όπως αυτά του Μιχαήλ Αγγέλου και του Σαίξπηρ, αλλά και τα δύο γράμματά μου, κάνοντας τα αυτό που είναι. Στον αιώνα μας είναι τόσο παρεξηγημένος, που καλείται η αγάπη που δεν τολμάει να πει το όνομά της, και εξαιτίας αυτής της στενομυαλιάς βρίσκομαι εδώ. Είναι όμορφη, είναι καθάρια, είναι η τελειότερη μορφή τρυφερότητας. Δεν υπάρχει τίποτα αφύσικο πάνω της. Είναι πνευματική, και δημιουργείται μεταξύ ενός ώριμου κι ενός νεότερου άνδρα, όταν ο μεγαλύτερος διαθέτει το πνεύμα, και ο νεαρός όλη την χαρά, την αισιοδοξία και την γοητεία της ζωής μπροστά του. Το ότι θα έπρεπε να είναι έτσι, ο κόσμος δεν το καταλαβαίνει· το περιφρονεί, το κατηγορεί, και καμία φορά στέλνει κάποιον στον κύφωνα. Αυτή η απάντηση ήταν αντιπαραγωγική από νομικής άποψης, καθώς ενίσχυε τις κατηγορίες για ομοφυλοφιλική συμπεριφορά. Η δίκη ολοκληρώθηκε με τους ενόρκους να μην μπορούν να καταλήξουν σε ετυμηγορία. Ο συνήγορος του Ουάιλντ, ο Σερ Έντουαρντ Κλαρκ, κατάφερε να πείσει έναν ειρηνοδίκη να επιτρέψει στον Ουάιλντ να αφεθεί με εγγύηση. Ο κληρικός Στιούαρτ Χέντλαμ (Stewart Headlam, 1847 - 1924) κατέβαλε το μεγαλύτερο μέρος από τις 5.000 λίρες που είχαν οριστεί ως εγγύηση, όντας αντίθετος με την αντιμετώπιση του Ουάιλντ από τον Τύπο και τους δικαστές. Έτσι, μετά την αποφυλάκισή του από το Χόλογουεΐ, κατέφυγε, με άκρα μυστικότητα, στο σπίτι των πολύ καλών του φίλων Έρνεστ και Άντα Λέβερσον (Ernest & Ada Leverson, 1862 - 1933). Την τελευταία μάλιστα ο ποιητής συνήθιζε να την αποκαλεί χαϊδευτικά Σφίγγα. Τότε ήταν που ο Κάρσον, ο κατήγορος του Ουάιλντ, προσέγγισε τον Νομικό Σύμβουλο της Βασίλισσας (Solicitor General) και τον ρώτησε: «Δεν μπορούμε να τον αφήσουμε στην ησυχία του τώρα;», για να πάρει την απάντηση ότι, παρόλο που και ο Σύμβουλος επιθυμούσε το ίδιο, η υπόθεση είχε πάρει μεγάλη δημοσιότητα και δεν γινόταν να κλείσει έτσι. Η ετυμηγορία στην τελευταία δίκη, υπό την προεδρία του Δικαστή Ουίλς (Alfred Wills, 1828 - 1912), στις 25 Μαΐου 1895, ήταν καταδικαστική για τον Ουάιλντ και τον Τέιλορ - κρίθηκαν ένοχοι για προσβολή των χρηστών ηθών και καταδικάστηκαν σε δύο χρόνια καταναγκαστικά έργα. Ο Δικαστής έκρινε την ποινή, την μέγιστη δυνατή από τον νόμο, ως «εντελώς ανεπαρκή για μία υπόθεση σαν κι αυτή» και την χαρακτήρισε μάλιστα «την χειρότερη υπόθεση που έχω χειριστεί». Η απάντηση του Ουάιλντ «Κι εγώ; Να μην πω τίποτα, άρχοντά μου;» πνίγηκε μέσα στις οργισμένες ιαχές «Ντροπή» από το ακροατήριο. Από τη δίκη του Οσκαρ Ουάιλντ αποσπάσματα Στο πρώτο ερώτημα του συνηγόρου του απάντησε ως εξής: ΟΥΑΪΛΔ: Είμαι ο μηνυτής εις την παρούσαν υπόθεση. Είμαι 39 ετών. Ο πατέρας μου ήταν ο Σερ Ουίλιαμ Ουάιλδ, γιατρός στου Δουβλίνο και πρόεδρος της επιτροπής της Απογραφής. Στο άκουσμα της ηλικιας του Ουάιλδ, ο Κάρσον, ο συνήγορος του Κουήνσμπερι, έσπευσε να κρατήσει μια σημείωση. Τι είχε συμβεί; Ο Ουάιλδ, κατεχόμενος απ' την ιδέα πως θάκανε κακή εντύπωση στους ενόρκους η διαφορά μεταξύ 40 και 20, όση ήταν η διαφορά της ηλικίας μεταξύ του Ντάγκλας και της δικής του, σκέφτηκε να μικρύνει τη δική του με την αντίληψη πως το 39 θα χτυπούσε λιγότερο στ' αυτί απ' το 41. Λησμόνησε όμως πως ο Κάρσον ήταν συμμαθητής και συνομήλικός του. Κι έτσι με το ανόητο αυτό ψέμα τούδινε ένα πρώτο αιχμηρό βέλος που αυτός θα το χρησιμοποιούσε σε λίγο για να τον πλήξει στο πιο ευπρόσβλητο σημείο του: την αξιοπιστία του. Λένε πως ο Κάρσον έδινε μεγάλη σημασία στο ποια θα ήταν η πρώτη ερώτηση που θάκανε στον αντίπαλό του, ώστε να τον βάλει σε ψυχολογικώς μειονεκτική θέση. Και βεβαιώνουν ακόμα πως μπαίνοντας την πρώτη μέρα στη δίκη δεν είχε βρει ακόμη το αντικείμενο απάνω στο οποίο θάκανε την πρώτη του ερώτηση στο φοβερό αντίδικό του. Η ψεύτικη δήλωση του Ουάιλδ για την ηλικία του του τόδωσε: Έτσι μόλις ετέλειωσε τις ερωτήσεις του ο Κλαρκ, σηκώθηκε αμέσως ο Κάρσον για ν' αρχίσει την αντεξέταση του Ουάιλδ. Κι η πρώτη ερώτησή του ήταν: ΚΑΡΣΟΝ: Είπατε ότι είστε ηλικίας 39 ετών. Νομίζω ότι είστε υπέρ τα 40. Εγεννήθητε στις 16 Οκτωβρίου 1854; ΟΥΑΪΛΔ: Δεν επιθυμώ να ποζάρω για νέος. Είμαι 39 ή 40 ετών. Έχετε το πιστοποιητικό της γεννήσεώς μου κι αυτό λύει το ζήτημα. ΚΑΡΣΟΝ: Αλλ' εφόσον εγεννήθητε το 1854, σημαίνει ότι είσαστε υπέρ τα 40; ΟΥΑΪΛΔ: Α! Έχει καλώς. ΚΑΡΣΟΝ: Τι ηλικίας είναι ο Λόρδος Άλφρεντ Ντάγκλας; ΟΥΑΪΛΔ: Είναι περίπου 24 ετών και όταν γνωριστήκαμε για πρώτη φορά ήταν μεταξύ 20 και 21 χρονών. Απόσπασμα από το περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, τ. 830, 1/2/1962 Εξορία και θάνατος Ο τάφος του στο Παρίσι.  Ο Όσκαρ Ουάιλντ πέθανε στις 30 Νοεμβρίου του 1900 από μηνιγγίτιδα και πριν το θάνατό του ασπάστηκε τον Καθολικισμό. Σχετικά με τα αίτια του θανάτου του, έχουν δοθεί διαφορετικές ερμηνείες. Ο βιογράφος του Richard Ellmann, υποστήριξε πως οφειλόταν σε σύφιλη, ωστόσο ο Μέρλιν Χόλαντ, επίσης βιογράφος και εγγονός του Ουάιλντ, θεωρεί πως η ερμηνεία αυτή αποτελεί παρανόηση, συνδέοντας τη μηνιγγίτιδα που τον προσέβαλε με μία χειρουργική επέμβαση που είχε προηγηθεί. Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, όπως αυτή επιβεβαιώνεται και από αναφορές των ιατρών του Ουάιλντ, τα αίτια του θανάτου του δεν σχετίζονται με πιθανή σύφιλη. Ο τάφος του βρίσκεται σήμερα στο Παρίσι. Άρρωστος, πάμφτωχος, εγκαταλελειμμένος από φίλους και οικογένεια,πέθανε στις 30 Νοεμβρίου του 1900, από εγκεφαλική μηνιγγίτιδα. Το χιούμορ του δεν τον είχε εγκαταλείψει ούτε στιγμή. Σε μία απ’ τις τελευταίες εξόδους του, πριν χάσει τη μάχη με τον θάνατο, είχε πει για το δωμάτιο στο ξενοδοχείο που έμενε: «Εγώ και η ταπετσαρία παλεύουμε μέχρι θανάτου. Ένας απ’ τους δυο μας πρέπει να φύγει»....  όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr/petheni-sto-parisi-exoristos-ke-tapinomenos-o-oskar-ouailnt/