Ένα από τα πιο δύσπεπτα θέματα του 1ου χρόνου των νομικών σπουδών είναι η σύλληψη της έννοιας του νομικού προσώπου. Το αστικό δίκαιο μέσα από τις Γενικές Αρχές του δίνει ένα έναυσμα για προβληματισμό. Ο πρωτοετής φοιτητής σήμερα αντιμετωπίζει ένα μεγαλύτερο μπλέξιμο. Ξαφνικά οι ΜΚΟ είναι μπροστά του!
Αν κάποτε η σχέση του νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου και των νομικών προσώπων του αστικού κώδικα (ΑΚ) προβλημάτιζαν έντονα κάθε πρωτοετή φοιτητή, σήμερα όροι όπως οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) προκαλούν με τον αυτονόητο χαρακτήρα τους. Αν μάλιστα μείνει στα αρχικά ΜΚΟ θα καταλάβει ότι τα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ) δεν ήταν παρά η απαρχή του αντικαθρεφτίσματος των λέξεων και των συντμήσεών τους από το διεθνές λεξιλόγιο στην ελληνική γλώσσα. Είναι όμως έτσι?
Το ζήτημα της φύσης των ΜΚΟ, αν και ιδιαίτερα τεχνικό και σύνθετο, μας προβληματίζει ιδιαίτερα σήμερα λόγω της σχέσης αυτών των νομικών μορφωμάτων με την έννοια της συμμετοχικής δημοκρατίας. Αν δηλαδή τα σωματεία μέσα από το δικαίωμα συνένωσης, συνδέθηκαν με το δημοκρατικό πολίτευμα μετά τη γαλλική επανάσταση, οι ΜΚΟ συνδέονται με τον περιορισμό της αντιπροσωπευτικότητας του δημοκρατικού πολιτεύματος αλλά την επαύξηση της συμμετοχής των πολιτών μέσω θεσμών όπως οι ΜΚΟ.
Το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι είναι σήμερα συνταγματικά κατοχυρωμένο. Στο ισχύον Σύνταγμα κατοχυρώνεται το δικαίωμα της συνένωσης ή, όπως έχει επικρατήσει να αποκαλείται, του συνεταιρίζεσθαι (άρθρο 12 Συντ.) Οι Έλληνες πολίτες μπορεί έτσι να ιδρύουν ενώσεις και μη κερδοσκοπικά σωματεία, τηρώντας τους νόμους. Αντίστοιχα ο Αστικός Κώδικας ρυθμίζει το Σωματείο και το Ιδρυμα ως Νομικά Πρόσωπα ενώ η νομοθεσία καθιερώνει πολλά νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου.
Ο πρωτοετής φοιτητής στο σημείο αυτό παίρνει βαθειά ανάσα γιατί έως εδώ τα πράγματα φαίνονται γνωστά. Λίγο το ποδόσφαιρο με τα αθλητικά σωματεία λίγο ο συνδικαλισμός με τα εργατικά σωματεία, λίγο η πλήξη της μαμάς με τους Φίλους του Μπρίτζ, το σωματείο κάτι του θυμίζει.
Οι ΜΚΟ όμως? Είναι σίγουρα καλό άκουσμα. Άνθρωποι με ποιότητα και ήθος ασχολούνται με τέτοια πράγματα. Είναι τάχα και αυτές σωματεία?
Η απάντηση είναι πώς μπορεί και ναι μπορεί και όχι. Αλλά δεν είναι αυτό που έχει σημασία. Ο κοινωνικός ρόλος των θεσμών αυτών είναι διαφορετικός. Και η νομική επιστήμη προς το παρόν δεν τον έχει οργανώσει συστηματικά.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά τους.
Ο όρος μη κυβερνητικές οργανώσεις (Μ.Κ.Ο.) αποτελεί νεολογισμό και αποδίδει στα ελληνικά τον αγγλικό όρο Non-Governmental Organisations (NGOs). Όπως και τα ΝΠΙΔ και τα ΝΠΔΔ με τον τρόπο τους εκφράζουν κάποιες συντμήσεις μεταφράσεων λίγο προγενέστερων εποχών. Στην Ελλάδα μεταφράζουμε τον αγγλικό όρο «non governmental organizations» ως «μη κυβερνητικές οργανώσεις». Ο όρος «μη κυβερνητικές οργανώσεις» έχει κάνει την εμφάνισή του στην ελληνική νομοθεσία εδώ και καιρό. Η απόδοση του όρου στα ελληνικά ως «μη κυβερνητικές οργανώσεις» είναι ευρέως διαδεδομένη, αν και όχι ιδιαίτερα ορθή.
Κατάγεται από το διεθνές δίκαιο. Πρωτοεμφανίζεται στο άρθρο 71 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών (1945) [1], το οποίο προβλέπει τη δυνατότητα αναγνώρισης «συμβουλευτικού καθεστώτος» σε διεθνείς αλλά και εθνικές μη κυβερνητικές οργανώσεις που ενεργοποιούνται στο πεδίο των δραστηριοτήτων του Oικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου των Ηνωμένων Εθνών. Είναι χαρακτηριστικό ότι και στον ορισμό της έννοιας της μη κυβερνητικής οργάνωσης που επιχείρησε να δώσει το Oικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο των Ηνωμένων Εθνών το κυρίαρχο στοιχείο είναι η ιδιωτική νομική φύση, δηλαδή ο μη κρατικός χαρακτήρας των οργανώσεων αυτών.
Εκτοτε προβληματίζει τη θεωρία και εμφανίζεται στη νομοθεσία με πολλές αφορμές.
Αν όμως θέλει κανείς να προχωρήσει στην ουσία του θέματος δεν έχεις παρά να ανατρέξεις στο σχέδιο της «Συνθήκης για τη Θέσπιση ενός Συντάγματος για την Ευρώπη»:
Άρθρο Ι -47: Αρχή της συμμετοχικής δημοκρατίας
1. Τα θεσμικά όργανα δίδουν, με τα κατάλληλα μέσα , στους πολίτες και στις αντιπροσωπευτικές ενώσεις τη δυνατότητα να γνωστοποιούν και να ανταλλάσσουν δημόσια τις γνώμες τους σε όλους τους τομείς δράσης της Ένωσης .
2. Τα θεσμικά όργανα διατηρούν ανοιχτό , διαφανή και τακτικό διάλογο με τις αντιπροσωπευτικές ενώσεις και την κοινωνία των πολιτών.
Παρότι δεν ίσχυσε ποτέ, ανέδειξε το σκοπό των ΜΚΟ και τον επίκαιρο ρόλο τους μέσα από τον τίτλο αρχή της συμμετοχικής δημοκρατίας. Η Ένωση σήμερα προβληματίζεται για τη σχέση της με τον Ευρωπαίο Πολίτη. Όπως και τα κράτη με τους πολίτες τους (που όπως λέγαμε και με αφορμή τον κ. Κανένα) που αποφεύγουν συστηματικά την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος. Οι πολίτες όμως ενδιαφέρονται και δραστηριοποιούνται πλέον συστηματικά.
Για αιτήματα και ιδέες. Για τα ζώα, τα παιδιά, τη φύση. Για τον κόσμο όπως τον φαντάζονται.
Πέρα από το καλό και το κακό ο νομικός οφείλει να αφουγκράζεται την εποχή του και να αντιλαμβάνεται την ουσία της. Κατόπιν, με τα επιστημονικά εργαλεία που έχει, θα ερμηνεύει το νόμο.
[1] ΑΝΑΓΚ. ΝΟΜΟΣ υπ`αριθ. 585 της 27/29 Σεπτ. 1945 (ΦΕΚ Α`242) (Διόρθ. Ημαρτ. εν ΦΕΚ Α`286/1845). Περί κυρώσεως του εν Αγίω Φραγκίσκω υπογραφέντος Χάρτου των Ηνωμένων Εθνών.
Αρθρο 71.
-Το Οικονομικόν και Κοινωνικόν Συμβούλιον θα δύνατια να διακανονίζη
καταλλήλως τα της ανταλλαγής γνωμών μετά μη κυβερνητικών οργανισμών,
οίτινες ενδιαφέρονται δια ζητήματα της αρμοδιότητός του. Παρόμοιοι
διακανονισμοί δύνανται να γίνωνται μετά διεθνών οργανισμών και , οσάκις
κριθή κατάλληλον, μετά εθνικών οργανισμών μετά συνεννόησιν μετά του
ενδιαφερομένου Μέλους των Ηνωμένων Εθνών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου