Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους

Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (ΝΣΚ) αναδείχθηκε σε συνταγματικό επίπεδο με την αναθεώρηση του 2001^[1] [2]και σειρά ειδικών νομοθετημάτων[3] όρισαν λεπτομερώς το νέο, μετά την αναθεώρηση καθεστώς που το διέπει,  αποτελεί θεσμό που δεν έχει τύχει της αναγκαίας προσοχής τόσο στη θεωρία^[4] όσο και στην πράξη. Αν αναρωτηθεί κανείς μέσω της θεωρίας τι προβληματισμούς έχει αναδείξει, θα βρει ελάχιστα. Λίγες σκέψεις για τη φύση των γνωμοδοτήσεών του και κάποιες ιδέες με αφορμή τη συνταγματική του ρύθμιση. Τα γενικά εγχειρίδια κάποια λόγια και αυτό είναι όλο. Το ΝΣΚ όμως είναι στη ζωή μας συχνά είτε μιλάμε για το Βατοπέδι, είτε μιλάμε για το Μνημόνιο. Τούτο καθώς οι Υπουργοί αναζητούν κάλυψη σε πολλές τους ενέργειες μέσα από μια καλή γνωμοδότηση, αλλά και γιατί το ΝΣΚ προσφέρει αξιόπιστα  κάτι που ο ιδιώτης νομικός δεν προσφέρει χωρίς ασφάλεια νομικής προστασίας: θεσμικό ξεκαθάρισμα ως προς τη νομιμότητα ευφάνταστων ιδεών. 

Αυτά βέβαια δεν είναι τα μόνα που μπορεί να πει κανείς για το ΝΣΚ.

Από το κράτος έχει ανατεθεί στο ΝΣΚ ένας ρόλος τον οποίο η ελεύθερη αγορά αμείβει στα νομικά οικεία επαγγέλματα^[5] με τρόπο σημαντικά υψηλότερο. Αυτός ο ιδιάζων ρόλος συνδέεται και με την αποκλειστικότητα της αρμοδιότητάς του η οποία έχει θεσμική χρειά και σκοπό. Το ΝΣΚ έχει επιδείξει ιδιαίτερη ευαισθησία στην εφαρμογή της αποκλειστικότητας αυτής και σε σειρά γνωμοδοτήσεών του κάνει αναφορά τόσο στο περιεχόμενο όσο και στις συνέπειές της[6].Συχνά πικνά ακούς τα μέλη του μάλιστα να παραπονούνται για την ανάμειξη στο ρόλο τους ιδιωτικών γραφείων με μεγάλες αμοιβές. Οχι άδικα εκ πρώτης όψεως.

Τα μέλη του ΝΣΚ σε αντίθεση ακόμη και με τους δικαστικούς λειτουργούς, στους οποίους επιτρέπεται η διεξαγωγή διαιτησιών επ’ αμοιβή υπό τους όρους του νόμου, δεν μπορούν να ασκούν παράλληλα άλλες επαγγελματικές δραστηριότητες ανάλογης φύσεως με αυτές που ασκούν ως μέλη του ΝΣΚ^[7]. Θα πρέπει λοιπόν με έμφαση να αναδειχθεί ο θεσμικός ρόλος της συγκεκριμένης ανώτατης αρχής^[8] του κράτους. Τα μέλη του ΝΣΚ δεν επιτρέπεται να ασκούν οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα ή να ασκούν πάσης φύσεως μισθωτή υπηρεσία. Ελάχιστες συμβολικής φύσεως εξαιρέσεις απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα του ασυμβίβαστου της άσκησης οποιασδήποτε άλλης επαγγελματικής δραστηριότητας. Ηδη πάντως συχνά προτείνονται και ως διαιτητές παρόλα αυτά σε διαιτησίες εν ενεργεία μέλη, αλλά και είναι σύνηθες να ακολουθεί την πρόωρη συνταξιοδότηση κάποιων μελών σημαντική δικηγορική καριέρα. Ας συνεχίσουμε όμως ως προς τον κανόνα χωρίς τις παράδοξες εξαιρέσεις.

 Ο θεσμικός αυτός ηρωϊσμός συμπληρώνεται και με αυστηρότατες πειθαρχικές κυρώσεις^[9]ενόψει της διασφάλισης του ήθους και της αμεροληψίας των μελών του. Είναι συνεπώς προφανές ότι το ΝΣΚ έχει συγκεκριμένη αποστολή και θεσμικό ρόλο ενώ οι αρμοδιότητές του είναι συγκεκριμένες και αποκλειστικές. Για το λόγο αυτό άλλωστε συχνά το Δημόσιο προσλαμβάνει και ιδιώτες δικηγόρους ή νομικούς συμβούλους κάθε είδους.

Σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους ρυθμίζεται από το άρθρο 100 Α[10] του Συντάγματος και το ν. 3086/2002 Οργανισμός Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και κατάσταση των Λειτουργών και των Υπαλλήλων του όπως ισχύει (ΦΕΚ Α΄ 324/23.12.2002) καθώς και το ΠΔ 238/2003 περί εκτελέσεως των διατάξεων περί Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΦΕΚ Α΄ 214/9.9.2003).

Σύμφωνα με το άρθρο 1 του νόμου 3086/2002 Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους 

αποτελεί ενιαία, ανώτατη Αρχή του  Κράτους και υπάγεται απευθείας στον Υπουργό

Οικονομίας και Οικονομικών.

 Σύμφωνα με το άρθρο 2 του ίδιου νόμου ορίζονται οι αρμοδιότητες του ΝΣΚ

 αναλυτικά ως ακολούθως: Στην αρμοδιότητα του Ν.Σ.Κ. υπάγονται: 

 α) Η δικαστική υπεράσπιση των συμφερόντων του Κράτους και γενικότερα η 

νομική υποστήριξή του. 

 β) Η υποστήριξη των υποθέσεων της Ελληνικής Δημοκρατίας στο Ευρωπαϊκό 

ΔικαστήριοΑνθρωπίνων Δικαιωμάτων και στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών 

Κοινοτήτων,  με την επιφύλαξη των διατάξεων των άρθρων 9 και 15 του Οργανισμού 

του Υπουργείου  Εξωτερικών, που κυρώθηκε με το άρθρο πρώτο του 

Ν. 2594/1998 (ΦΕΚ 62 Α΄)

 και του άρθρου 56 παρ. 31l περ. α` έως ε` του Π.Δ. 230/1998 (ΦΕΚ 177 Α΄).  

γ) Η υποστήριξη των υπηρεσιών της Διοίκησης σε θέματα κοινοτικού δικαίου 

με την επιφύλαξη των διατάξεων που αναφέρονται στην περίπτωση β΄ της

 παραγράφου  αυτής.  

δ) Η διενέργεια όλων των δικαστικών πράξεων, που αναφέρονται στο άρθρο 6 της

 Πολυμερούς Σύμβασης "Περί διεκδικήσεως διατροφής εις την αλλοδαπήν" που κυρώθηκε 

με το Ν.Δ. 4421/1964 (ΦΕΚ 215 Α΄) και ανάγονται στα καθήκοντα του Υπουργείου 

Δικαιοσύνης. 

 ε) Η διεξαγωγή των δικαστικών πράξεων, που προβλέπονται στις διεθνείς συμβάσεις 

δικαστικής αρωγής σε ποινικές, αστικές και εμπορικές υποθέσεις, στις οποίες η Ελλάδα είναι 

συμβαλλόμενο μέρος και συνιστούν καθήκοντα του Υπουργείου Δικαιοσύνης ως κεντρικής

 αρχής. στ) Η καθοδήγηση των ενεργειών της Διοίκησης με νομικές γνωμοδοτήσεις.  

ζ) Η αναγνώριση απαιτήσεων κατά του Δημοσίου, ο συμβιβασμός σε διαφορές με αυτό και η

 ρύθμιση χρεών πτωχών οφειλετών του Δημοσίου. 

 η) Η γνωμοδότηση για την υπαγωγή διαφορών του Δημοσίου σε διαιτησία και ο ορισμός 

διαιτητών του. 

 θ) Η υπεράσπιση δημοσίων υπαλλήλων σε ποινικά δικαστήρια, εφόσον προβλέπεται τούτο

 από ειδική διάταξη νόμου.  

(ι Η γνωμοδότηση για το παραδεκτό και βάσιμο των αναιρέσεων του Δημοσίου και Ν.Π.Δ.Δ. 

σύμφωνα με το άρθρο 12 του Ν. 2298/1995 (ΦΕΚ 62 Α΄), όπως κάθε φορά ισχύει)[11]. 

 ια) Η επεξεργασία των σχεδίων νόμων, διαταγμάτων και κανονιστικών υπουργικών 

αποφάσεων, που παραπέμπονται αρμοδίως σ` αυτό. 

 ιβ) Η δικαστική υπεράσπιση και γενικότερα η νομική υποστήριξη Νομικών Προσώπων

 Δημοσίου Δικαίου και Ανεξάρτητων Διοικητικών Αρχών, των οποίων η νομική υπηρεσία

 διεξάγεται από το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους ή από μέλη του σύμφωνα με ειδικές

 διατάξεις.  

Γνωμοδοτεί συνεπώς το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους κατά την παρ. (στ)

 του συγκεκριμένου νόμου

 για την καθοδήγηση της Διοίκησης και μόνον, ποτέ όμως η αρμοδιότητα αυτή 

δεν συνιστά παροχή 

επιστημονικής συνδρομής για γενικότερα ζητήματα προς τρίτους. 

 Κατά το άρθρο 24 παρ.7 Ν.4002/2011,ΦΕΚ Α 180/22.8.2011εισήχθη ειδική ρύθμιση με το
ακόλουθο περιεχόμενο:

 "Με απόφαση του Προέδρου του Ν.Σ.Κ., σε ειδικές περιπτώσεις, εφόσον κρίνεται 

απαραίτητο για την άσκηση των αρμοδιοτήτων του Νομικού Συμβουλίου  του Κράτους,

 που προβλέπονται στο άρθρο 2 του ν. 3086/2002 (Α` 324),  επιτρέπεται η ανάθεση

 συλλογής ή επεξεργασίας στοιχείων, καθώς και η σύνταξη  τεχνικών ή άλλων εκθέσεων, 

σε τρίτους. Κατά την εκτέλεση των καθηκόντων  τους, οι τρίτοι οφείλουν να τηρούν 

εχεμύθεια για όσα γεγονότα ή πληροφορίες  περιήλθαν σε γνώση τους, στο πλαίσιο της 

ανάθεσης αυτής. Με απόφαση του Υπουργού Οικονομικών, μετά από εισήγηση του

 Προέδρου του Ν.Σ.Κ. καθορίζονται οι ειδικότερες προϋποθέσεις, η διαδικασία ανάθεσης

 των υπηρεσιών που προβλέπεται στην παράγραφο αυτή, κατά παρέκκλιση των

 διατάξεων των άρθρων 82 έως και 85 του ν. 2362/1995 (Α` 247) και κάθε αναγκαίο 

ζήτημα για την εφαρμογή της παραγράφου αυτής".

Ο καθένας μπορεί να φαντασθεί το νόημα μιας τέτοιας προσθήκης λίγο μετά τη 

σύναψη του πρώτου Μνημονίου το οποίο προσέδωσε στο ΝΣΚ έναν ιδιάζοντα ρόλο.

Δεν θα επεκταθουμε στο Μνημόνιο με το σημείωμα αυτό.

Μερικές μόνον σκέψεις για έναν πρώτο προβληματισμό παραθέτω με αφορμή το γεγονός

΄ότι πρόσφατα μου συνέβη για χορήγηση αναβολής ο αρμόδιος του ΝΣΚ να προσφύγει

στις  υπηρεσίες του κατά τα λοιπά ανεπιθύμητου ιδιώτη συναδέφλου δικηγόρου

κατά του οποίου ορύεται με την κάθε ευκαιρία.

Είναι αντιληπτό σε όλους και ευκταίο οι θεσμοί να διατηρούν το επίπεδο που 

προσιδιάζει σε αυτούς ιδίως όταν έχουν συνταγματική περιβολή. 

Ολοι οι Ελληνες πολίτες το επιθυμούμε και θλιβόμαστε που όλο ακούμε

για αναθέσεις σε ιδιώτες δικηγόρους ένανται πολλών εκατομυρίων ευρώ αμοιβής.

Ομως ελάτε στη θέση μου όταν για την αναβολή μας όχλησε ο ιδιώτης δικηγόρος των 

εκατομμυρίων. Να του ζητήσω πληρεξούσιο?

 Να τον στείλω στο διάβολο υπερασπιζόμενη το κύρος των θεσμών? 

Να προτείνω στον νέο πρωθυπουργό όταν έρθει με το καλό

να ελαφρύνει τον κρατικό προϋπολογισμό καταργώντας το (ενόψει και της επικείμενης

νέας συνταγματικής αναθεώρησης...).

Οχι φυσικά! Το ΝΣΚ πλέον παρέχει Legal Opinions για τα πάσης φύσεως Μνημόνια

οπότε μην θυμώνετε το δράκοντα! 

---

[1] Άρθρο 100 Α' του ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

όπως ισχύει μετά την αναθεώρηση του (ΦΕΚ 84/17-4-2001)

Νόμος ορίζει τα σχετικά με τη συγκρότηση και τη λειτουργία του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, καθώς και τα σχετικά με την υπηρεσιακή κατάσταση των λειτουργών και υπαλλήλων που υπηρετούν σε αυτό. Στην αρμοδιότητα του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους ανήκουν ιδίως η δικαστική υποστήριξη και εκπροσώπηση του Δημοσίου και η αναγνώριση απαιτήσεων κατά του Δημοσίου ή ο συμβιβασμός σε διαφορές με αυτό. Στο κύριο προσωπικό του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους έχουν ανάλογη εφαρμογή οι διατάξεις των άρθρων 88 παράγραφοι 2 και 5 και 90 παράγραφος 5.

[2] Σχετικά βλ και ΤιμΤομ ΝΣΚ πιο πάνω Γ. Παπαδημητρίου, Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους και Σύνταγμα σελ. 39 επ.

[3] Ν. 3086 (ΦΕΚ Α΄ 324/23.12.2002) Οργανισμός Νομικού Συμβουλίου του Κράτους και κατάσταση των Λειτουργών και των Υπαλλήλων του, ΠΔ 238/2003 (ΦΕΚ Α΄ 214/9.9.2003), περί εκτελέσεως των διατάξεων περί Νομικού Συμβουλίου του Κράτους κλπ.

[4] Βλ. ειδικά σε Δαγτόγλου Π., Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 5^η έκδοση ενημερωμένη από τον Π.Μ. Ευστρατίου, Αντ. Ν. Σάκκουλας 2004, σ. 631 επ, Σπληλιωτόπουλο Ε., Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, Αντ. Ν. Σάκκουλα, 2005, σ. 297- 298, Τάχου Α., Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο, 8^η έκδοση, 2005 Σάκκουλας Αθήνα  Θεσσαλονίκη, σ. 464- 468, Τιμητικός Τόμος ΝΣΚ 125 έτη ανωτέρω.

[5] Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές του Κώδικα Περί Δικηγόρων αλλά και οι συμφωνούμενες αμοιβές ιδιωτικά.

[6] Μεταξύ άλλων βλ. και τις ακόλουθες ΝΣΚ 212 / 1989 ΓνΝΥΔ Γνωμοδοτών: Ν.Μαυρίκας, Πάρεδρος, 254 / 1989  ΓνΝΥΔ Γνωμοδοτών: Η. Παπαδόπουλος, Πάρεδρος, 699 / 1996  ΓνΝΣΚ (Τμ.Γ), 74 / 1997  ΓνΝΣΚ (Τμ.Δ), 324 / 1998  ΓνΝΣΚ (Τμ.Γ), 137 / 2001  ΓνΝΣΚ Ν. Μαυρίκα, Νομικού Συμβούλου (Ατομική), 62 / 2003 ΓνΝΣΚ (Τμ.Γ), 511 / 2003  ΓνΝΣΚ (Τμ.Β), 130 / 2004 ΓνΝΣΚ (Τμ.Δ), 384 / 2004 ΓνΝΣΚ (Ολομέλειας Διακοπών) , 554 / 2005 ΓνΝΣΚ (Ατομική) Α. Καραγιάννη, Νομικού Συμβούλου κλπ.

[7] Αρθρο 38 ν. 3086/2002

Ασυμβίβαστα -Συμμετοχή σε επιτροπές, συμβούλια και συλλογικά όργανα της Διοίκησης

1. Απαγορεύεται στα μέλη του Ν.Σ.Κ. να παρέχουν κάθε άλλη μισθωτή υπηρεσία, καθώς και να ασκούν οποιοδήποτε άλλο επάγγελμα.

2. Κατ' εξαίρεση επιτρέπεται να εκλέγονται μέλη της Ακαδημίας ή μέλη Δ.Ε.Π. Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων σε οποιαδήποτε βαθμίδα, καθώς και να μετέχουν σε συμβούλια, επιτροπές ή ομάδες εργασίας, καθώς και στα διοικητικά συμβούλια οργανισμών και επιχειρήσεων του ευρύτερου δημόσιου τομέα των άρθρων 9 παρ. 1 του Ν. 1232/1982 (ΦΕΚ 22 Α) και 1 παρ. 6 του Ν. 1256/1982 (ΦΕΚ 065 Α).

3.Τα μέλη του Ν.Σ.Κ., που  συμμετέχουν σε συμβούλια ή επιτροπές ή ομάδες εργασίας ή σε διοικητικά συμβούλια, όταν επιτρέπεται, προτείνονται από τον Πρόεδρο του Ν.Σ.Κ., ύστερα από ερώτημα της αρμόδιας υπηρεσίας. Ο διορισμός γίνεται κατά τα λοιπά σύμφωνα μετις διατάξεις που διέπουν τη συγκρότηση και τη λειτουργία του συμβουλίου, της επιτροπής ή της ομάδας εργασίας.

4. Όπου σε διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας προβλέπεται σε υπουργεία η συγκρότηση νομο παρασκευαστικών επιτροπών ή άλλων συλλογικών οργάνων με νομοπαρασκευαστικές αρμοδιότητες συμμετέχει σε αυτές και ο Νομικός Σύμβουλοςτου Ν.Σ.Κ. στο αντίστοιχο υπουργείο με αναπληρωτή άλλο Νομικό Σύμβουλο ή Πάρεδρο, που υπηρετεί στο ίδιο υπουργείο, οι οποίοι ορίζονται από τον Πρόεδρο του Ν.Σ.Κ. ύστερα από ερώτημα της αρμόδιας υπηρεσίας. 5. Τα μέλη του Ν.Σ.Κ., που μετέχουν, με βάση ειδικές διατάξεις, σε συμβούλια ή επιτροπές ή άλλα συλλογικά όργανα της διοίκησης, προηγούνται από τους λοιπούς υπηρεσιακούς παράγοντες, που συμμετέχουν σε αυτά, εκτός από τους Υπουργούς, Υφυπουργούς, Γενικούς Γραμματείς Υπουργείων και Γενικούς Γραμματείς Περιφέρειας.

[8]  Ν. 3086/2002

Αρθρο 1

Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (Ν.Σ.Κ.) αποτελεί ενιαία, ανώτατη Αρχή του Κράτους και υπάγεται 

απευθείας στον Υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών.

[9] ΠΔ 238/2003

Αρθρο 39

Πειθαρχικό παράπτωμα

1. Πειθαρχικό παράπτωμα συνιστά κάθε υπαίτια και καταλογιστή πράξη ή συμπεριφορά γενικά του μέλους του ΝΣΚ εντός ή εκτός υπηρεσίας, εφ' όσον είναι αντίθετη στις υποχρεώσεις του που απορρέουν από το Σύνταγμα και τις κείμενες διατάξεις ή είναι ασυμβίβαστη προς το αξίωμά του και θίγει το κύρος του ή το κύρος της υπηρεσίας.

2. Οι ειδικότερες υποχρεώσεις των μελών καθορίζονται από τις διατάξεις του παρόντος διατάγματος καθώς και από διατάξεις της κείμενης νομoθεσίας που αναφέρονται στο ΝΣΚ και στην δικαστική εκπροσώπηση και υπεράσπιση των συμφερόντων του Δημοσίου.

3. Πειθαρχικά παραπτώματα των μελών συνιστούν ιδίως:

α} Πράξεις που μαρτυρούν έλλειψη πίστης και αφοσίωσης  προς την πατρίδα και το

δημοκρατικό πολίτευμα της Χώρας ή υπονομεύουν τη δημοκρατική νομιμότητα.

β) Η παράβαση καθήκοντος κατά τον Ποινικό Κώδικα ή άλλους ειδικούς ποινικούς

νόμους.

γ) Η χρησιμοποίηση της ιδιότητάς τους για επιδίωξη ιδιοτελών σκοπών.

δ} Η αμέλεια ή η άρνηση ή η ατελής εκπλήρωση του καθήκοντος.

ε) Η αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην εκτέλεση των καθηκόντων τους.

στ} Η παράβαση της υπηρεσιακής εχεμύθειας.

ζ) Η αποσιώπηση νόμιμου λόγου αποκλεισμού ή εξαίρεσης συμμετοχής σε συλλογικά όργανα του ΝΣΚ ή της Διοίκησης.

η) Η αναξιοπρεπής ή απρεπής εντός ή εκτός υπηρεσίας συμπεριφορά.

4. Περισσότερες πράξεις που αποτελούν εξακολούθηση του ίδιου παραπτώματος θεωρούνται ως ενιαίο σύνολο, η βαρύτητα του οποίου λαμβάνεται υπόψη για τον καθορισμό και την επιμέτρηση της ποινής.

[10] Άρθρο 100 Α' του ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ

όπως ισχύει μετά την αναθεώρηση του (ΦΕΚ 84/17-4-2001)

Νόμος ορίζει τα σχετικά με τη συγκρότηση και τη λειτουργία του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, καθώς και τα σχετικά με την υπηρεσιακή κατάσταση των λειτουργών και υπαλλήλων που υπηρετούν σε αυτό. Στην αρμοδιότητα του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους ανήκουν ιδίως η δικαστική υποστήριξη και εκπροσώπηση του Δημοσίου και η αναγνώριση απαιτήσεων κατά του Δημοσίου ή ο συμβιβασμός σε διαφορές με αυτό. Στο κύριο προσωπικό του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους έχουν ανάλογη εφαρμογή οι διατάξεις των άρθρων 88 παράγραφοι 2 και 5 και 90 παράγραφος 5.

[11] Η περ.Ι` καταργήθηκε με την παράγραφο 9 άρθρου 13 Ν.3790/2009,ΦΕΚ Α 143/7.8.2009.