Οι ιδιωτικές ανώτατες σχολές στην Ελλάδα

Στη συζήτηση για την ανώτατη ιδιωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα αξίζει να προσθέσει κανείς κάποια στοιχεία που αφορούν το παρελθόν των ιδιωτικών ΑΕΙ. Παρά την κρατική πρωτοβουλία για ίδρυση πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, στην Ελλάδα ιδρύθηκαν τρεις σχολές ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου καθώς η απαγόρευση για την ίδρυσή τους υπήρξε σχετικά πρόσφατη[1].

Η ΑΣΟΕΕ, η οποία στη συνέχεια σύμφωνα με το διάταγμα Π.Δ. 377/1989, μετονομάσθηκε σε Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών[2] δεν ήταν η πρώτη Σχολή οικονομικών επιστημών στην Ελλάδα. Το 1894 ιδρύθηκε από τον Οθωνα Ρουσόπουλο η ιδιωτική «Εμπορική και Βιομηχανική Ακαδημία» η οποία λειτούργησε μέχρι το 1919. Στο μεταξύ από το 1903 ο εθνικός ευεργέτης Γρηγόριος Μαρασλής δώρησε το ποσό των 250.000 χρυσών δραχμών με σκοπό την ίδρυση στην Αθήνα της «Εμπορικής Ακαδημίας αναλόγου προς τας εν τη αλλοδαπή λειτουργούσας Εμπορικάς Ακαδημίας». Ο Ελευθέριος Βενιζέλος τότε κάλεσε στην Ελλάδα τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Λωζάνης Γεώργιο Παγιάρ με εντολή τη σύνταξη οργανισμού για τη ίδρυση και λειτουργία Ανώτατης Εμπορικής Σχολής, κατά το πρότυπο της αντίστοιχης σχολής του Πανεπιστημίου της Λωζάνης. Με βάση τη πρόταση Παγιάρ δημοσιεύται ο νόμος 2191/18-6-1920 με τον οποίο ιδρύεται η «Ανωτάτη Σχολή Εμπορικών Επιστημών» η οποία υπάγεται στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας. Η Ανωτάτη Σχολή Εμπορικών Σπουδών μετονομάζεται το 1926 σε Ανωτάτη Σχολή Οικονομικών και Εμπορικών Σπουδών, η γνωστή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ΑΣΟΕΕ , με στόχο την κάλυψη των νέων αναγκών. Η αλλαγή αυτή γίνεται με το Ν.Δ της 5/17 Μαϊου του 1926 ΦΕΚ 156, τεύχος Α.

Ιδιωτική σχολή με μορφή ΝΠΙΔ ήταν η Πάντειος σύλληψη και δημιούργημα του Αλέξανδρου Πάντου και του Γεωργίου Φραγκούλη[3]. Συνέπεσε και οι δυο άνδρες να παρακολουθήσουν -σε διαφορετική όμως ο καθένας εποχή λόγω διαφοράς ηλικίας- μαθήματα στην «Ελευθέρα Σχολή Πολιτικών Επιστημών των Παρισίων». Στις 2 Ιανουαρίου 1927, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας ναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης έθετε τον θεμέλιο λίθο του κεντρικού κτιρίου, που βρίσκεται σήμερα στη λεωφόρο Συγγρού. Η Πάντειος Σχολή Πολιτικών Επιστημών λειτουργεί ως ΝΠΙΔ και ο πρώτος κανονισμός της ψηφίζεται το 1933. Μ’ αυτόν δημιουργούνται δυο τμήματα: 1) Το Πολιτικό-Ιστορικό, που είχε δέκα τακτικές και έξι έκτακτες έδρες και 2) Το Κοινωνικό-Οικονομικό που είχε εννέα τακτικές και πέντε έκτακτες έδρες. Η φοίτηση προβλέπεται τριετής. Η Σχολή απονέμει πτυχίο και επίσης προβλέπεται και η απονομή διδακτορικού διπλώματος. Το 1936 καθιερώθηκε η Σχολή, σαν αυτοτελές Ίδρυμα Ανωτάτης Εκπαίδευσης, ισότιμο προς τα Πανεπιστήμια και τις άλλες Ανώτατες Σχολές. Το 1937 ανακηρύσσεται σε Ανωτάτη Σχολή Πολιτικών Επιστημών και λειτουργεί ως ΝΠΔΔ.

Ιδιωτική ήταν και η Ανωτάτη Βιομηχανική σχολή Θεσσαλονίκης. Η "Eν Θεσσαλονίκη Ανωτέρα Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών" ιδρύθηκε το 1948 με το άρθρο 5 του Α.Ν. 800/1948 ως ίδιο Νομικό Πρόσωπο υπό την εποπτεία του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας[4]. Το 1956 δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της κυβερνήσεως διάταγμα περί εγκρίσεως του Εσωτερικού κανονισμού της ΑΣΒΣΘ, με το οποίο ρυθμίζονταν θέματα οργάνωσης και λειτουργίας της Σχολής. Η Σχολή άρχισε να λειτουργεί πρώτη φορά το ακαδ. έτος 1957-58. Το 1958 η σχολή μετονομάσθηκε σε Ανωτάτη Σχολή Βιομηχανικών Σπουδών Θεσσαλονίκης και έγινε ισότιμη προς τις αντίστοιχες πανεπιστημιακές σχολές, η δε φοίτηση από τριετής έγινε τετραετής. Οι παραπάνω μεταβολές προβλέφθηκαν από το άρθρο 15 του Ν.Δ. 3876/1958. Το 1966 με το άρθρο 4 του Ν.Δ. 4578/1966 η Σχολή μετονομάσθηκε σε Ανώτατη Βιομηχανική Σχολή Θεσσαλονίκης και μετατράπηκε σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου.Διαπιστώνεται συνεπώς ότι στην Ελλάδα λειτούργησαν τρείς ανώτατες ιδιωτικές σχολές οι οποίες μετέβαλαν νομικό ένδυμα σε μεταγενέστερο της ίδρυσής τους χρονικό σημείο. Η ιδιωτική τους πορεία διεκόπη για λόγους που θα άξιζε κανείς να αναζητήσει με προσοχή. Το γεγονός παραμένει ότι η περίοδος της δικτατορίας των συνταγματαρχών απέκλεισε οποιαδήποτε ιδιωτική δράση στην ανώτατη εκπαίδευση στην προσπάθειά της να εξασφαλίσει την κυρίαρχη ιδεολογία που ήθελε να επιβάλει.

Θα πρέπει πάντως να παρατηρηθεί ότι η συζήτηση που έγινε στη Γαλλία για τις Grandes Ecoles και τα πανεπιστήμια, δεν έγινε ποτέ στην Ελλάδα ούτε υπήρξε ανάλογο θέμα. Η απόπειρα μάλιστα να ιδρυθεί εθνική σχολή δημόσιας διοίκησης στα πρότυπα της Γαλλικής E.N.A. στη δεκαετία του 80 δεν ευωδόθηκε καθώς επικράτησαν διαφορετικές εκτιμήσεις.

Θα επανέλθουμε στη συζήτηση για την απαγόρευση της ίδρυσης ιδιωτικών ΑΕΙ σε αναζήτηση των λόγων που οδήγησαν στη λήψη του συγκεκριμένου μέτρου.

[1] Σχετικά και Μποτόπουλος Κ., Σύνταγμα, Παιδείας και «Ιδιωτικά Πανεπιστήμια», ΤΟΣ 1999, σ. 37 επ.

[2] Για περισσότερες πληροφορίες βλ. http://www.aueb.gr/about/history.htm

[3] Για περισσότερες πληροφορίες βλ. http://www.panteion.gr/gr/new/

[4] http://www.uom.gr/modules.php?op=modload&name=Statikes&file=index&stid=4&categorymenu=1

Ιδιωτικά Πανεπιστήμια στην Ευρώπη

Με το σημείωμα αυτό ξεκινά μια πρώτη συζήτηση για το μεγάλο θέμα της ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Το΄ποστ αυτό έχει ιδίως πληροφοριακό χαρακτήρα.

Μορφές προσέγγισης της γνώσης υπάρχουν από την αρχαιότητα σε διάφορες μορφές που προαναγγέλλουν την μετέπειτα δημιουργία elites μέσω εκπαιδευτικών θεσμών. Ο ρόλος της θρησκείας η οποία συνδέθηκε με την ικανότητα ανάγνωσης και γραφής αλλά και ερμηνείας των κειμένων υπήρξε καταλυτικός. Οι Εβραίοι ραβίνοι υπήρξαν το πρότυπο της διαμόρφωσης του σύγχρονου διανοούμενου και ο χριστιανικός κλήρος στα πρότυπά του δημιούργησε τα πρώτα ιδρύματα γνώσης στα μοναστήρια: τα πρώτα πανεπιστήμια.

Ο κρατικός ή μη χαρακτήρας ήταν εκτός συζητήσεως στην αρχαιότητα όπου άνθισαν οι πρώτοι θεσμοί ανώτατης παιδείας. Η αρχαία Ακαδημία του Πλάτωνος δίδασκε τους μαθητές φιλοσοφία, μαθηματικά και γυμναστική στην Αθήνα. Και σε άλλες αρχαίες πόλεις όμως υπήρχαν ανάλογοι θεσμοί όπως η Κως (πατρίδα του Ιπποκράτη) όπου υπήρχε ιατρική σχολή ή η Ρόδος όπου υπήρχε σχολή φιλοσοφίας. Θεσμοί ανάλογοι με τα σύγχρονα πανεπιστήμια υπήρχαν επίσης στη Περσία και τον Ισλαμικό κόσμο ιδίως η Ακαδημία Gundishapur. Και στην αρχαία Κίνα συναντώνται εξάλλου θεσμοί ανώτατης εκπαίδευσης.

Ο διάλογος σήμερα για τα πανεπιστήμια δεν αφορά κάθε μηχανισμό επιμόρφωσης αλλά μόνον αυτούς που χορηγούν τίτλους σπουδών. Πανεπιστήμιο θεωρείται ο θεσμός ανώτατης εκπαίδευσης και έρευνας, ο οποίος χορηγεί ακαδημαϊκούς τίτλους όλων των επιπέδων. Ο όρος πανεπιστήμιο προέρχεται από μεταγραφή στην ελληνική του όρου universitas καθώς οι πρώτα μεσαιωνικά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια ήταν απλές ομάδες σκεπτομένων [1].
Σημαντικές διαφωνίες υπάρχουν πάντως για το ποια ήταν τα αρχαιότερα πανεπιστήμια του κόσμου. Αν θεωρηθεί ως πανεπιστήμιο απλώς ένας θεσμός ανώτατης εκπαίδευσης τότε η επιλογή είναι μεταξύ των πανεπιστημίων Takshashila, Nalanda and Al-Azhar αλλά αν συμπεριλάβουμε και την αρχική έννοια του όρου από τα λατινικά τότε θα πρέπει να θεωρηθεί ως το αρχαιότερο πανεπιστήμιο αυτό που ιδρύθηκε το 849 στην Κωσταντινούπολη από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ τον τρίτο, το πανεπιστήμιο της Magnaura[2]. Ακολούθησαν τα πανεπιστήμια του Σαλέρνο (9ος αιώνας), της Μπολόνια (1088) του Παρισιού (1100) το οποίο μετεξελίχθηκε στη Σορβόννη. Τα περισσότερα μεσαιωνικά πανεπιστήμια ήταν υπό την αιγίδα της Καθολικής Εκκλησίας.

Στην Καρολίγια περίοδο ο Καρλομάγνος ίδρυσε έναν τύπο Ακαδημίας ο οποίος ονομάσθηκε το σχολείο του παλατιού ή scola palatina, στο Aachen, πόλη και της σύγχρονης Γερμανίας. Ένα άλλο σχολείο που σήμερα ενσωματώνεται από την Brexgata University Academy, ιδρύθηκε το 798 από Καρολιγιανούς αρχηγούς κοντά στην Noyon, πόλη που σήμερα βρίσκεται στη Γαλλία. Από μια ευρεία οπτική οι μαθητές, αριστοκράτες και κληρικοί καθώς και ο ίδιος ο Καρλομάγνος έλαβαν αυτές τις πρωτοβουλίες για την αναπαραγωγή ενός συστήματος παιδείας ικανό να εκπαιδεύσει αριστοκράτες και τα τέκνα τους το οποίο υπήρξε ο προάγγελος των πανεπιστημίων της σύγχρονης Δυτικής Ευρώπης από τον 11ο αιώνα.
Το 12ο αιώνα η καθολική εκκλησία έγινε ένα των κυριώτερων πνευματικών και πολιτιστικών κέντρων διανόησης στον κόσμο. Η καθολική εκκλησία ανέλαβε τη διατήρηση των επιτευγμάτων του αρχαίου κόσμου που μέσω του αραβικού κόσμου επανήλθαν στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Ξεκίνησαν λοιπόν οι lectiones magistralis στη διάρκεια των οποίων συζητείτο η φιλοσοφία του Αριστοτέλη.
Τα μαθήματα αυτά διαδόθηκαν στην Ευρώπη και η μεγάλη τους επιτυχία συνοδεύθηκε από την παπική βούλα. Στη Μπολόνια όπου και δημιουργήθηκε ένα από τα πρώτα τέτοια πανεπιστημιακά μορφώματα γεννήθηκε έτσι η Alma mater studiorum (η οποία είναι από το 2000, η επίσημη ονομασία του πανεπιστημίου της Μπολόνιας). Η παρουσία πολλών ξένων φοιτητών στη Μπολόνια οδήγησε στην δημιουργία μιας ένωσης η οποία ονομάσθηκε universitates, και ιδρύθηκε από τους φοιτητές για να προστατεύσει τα δικαιώματά τους. Πριν την ίδρυση του πανεπιστημίου της Μπολόνια υπήρχε στο Σαλέρνο η Ippocratica Schola medica salernitana, 50 περίπου έτη αρχαιότερη του πανεπιστημίου της Μπολόνια. Σύμφωνα με κάποιους ιστορικούς το πανεπιστήμιο της Παβίας ήταν ακόμη παλαιότερο κατά 200 έτη. Το 1224 ιδρύθηκε το πανεπιστήμιο της Νάπολης από την επιθυμία του Φρειδερίκου του ΙΙ, και λίγο νωρίτερα το 1222 το πανεπιστήμιο της Πάδουας.

Είναι φανερό ότι από την πρώιμη περίοδο της δημιουργίας του πανεπιστημιακού φαινομένου το κόστος τους ανέλαβε ο κλήρος. Το κρατικό πανεπιστήμιο, αρχικά ως εθνικό και στη συνέχεια ως χρηματοδοτούμενο από το κράτος είναι πρόσφατο φαινόμενο. Το πρώτο εθνικό πανεπιστήμιο είναι αυτό της Πράγας[3]. Η σύνδεση των πανεπιστημίων με τα κράτη είναι φαινόμενο πρόσφατο ιστορικά.

Κρατικά πανεπιστήμια[4] είναι θεσμοί ανώτατης εκπαίδευσης χρηματοδοτούμενοι από κρατικούς πόρους και λειτουργούντες υπό δημόσιο ένδυμα. Τα περισσότερα πανεπιστήμια της Αυστραλίας, του Καναδά, της Γερμανίας, της Μεγάλης Βρετανίας και γενικά της Ευρώπης είναι κρατικά.
Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια[5] είναι θεσμοί διαδεδομένοι ιδίως στις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Υπάρχουν κάποια στην Αυστραλία. Πολλά ιδιωτικά πανεπιστήμια ιδρύθηκαν από ιεραποστόλους στην Κίνα τα οποία καταργήθηκαν συνολικά το 1949. Ιστορικά τα σημαντικότερα πανεπιστήμια των ΗΠΑ ήταν ιδιωτικά μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται το Harvard University, το Yale University κλπ[6]
Μικρός είναι ο αριθμός των ιδιωτικών πανεπιστημίων στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες έχουν επιλέξει να κυριαρχεί στην τριτοβάθμια εκπαίδευση το μοντέλο των κρατικών πανεπιστημίων με κρατική χρηματοδότηση[7].
Εξαίρεση στον κανόνα προκαλείται από την λειτουργία ιδιωτικών θρησκευτικών ανώτατων ιδρυμάτων όπως το Pontifical Comillas University of Madrid (1890), το Καθολικό Ινστιτούτο του Παρισιού[8], το St Patrick's College, Maynooth που είναι το εθνικό κληρικό Σεμινάριο της παραδοσιακά καθολικής Ιρλανδίας που βρίσκεται στο Maynooth της Ιρλανδίας. Ιδιωτικό είναι και το πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα το δεύτερο αρχαιότερο πανεπιστήμιο της Ισπανίας και ένα από τα παλαιότερα της Ευρώπης[9], ενώ ιδιωτικά παραμένουν εν γένει τα καθολικά πανεπιστήμια [10].
Στη Ρώμη είναι γνωστό το Pontifical University of St. Thomas Aquinas (Pontificia Universita' San Tommaso d'Aquino), το οποίο είναι πανεπιστήμιο που ανήκει στην Αγία Εδρα. Το πανεπιστήμιο αυτό κατάγεται από το μεσαιωνικό Οίκο Σπουδών των Δομινικανών της Ρώμης.
Ιδιωτικό είναι και το πανεπιστήμιο Bilcent[11] στην Τουρκία ενώ τα περισσότερα τουρκικά πανεπιστήμια είναι κρατικά. Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η Κύπρος η οποία έχει προσφέρει εγκατάσταση σε σημαντικό αριθμό ιδιωτικών θεσμών πανεπιστημιακής μορφής[12].
Εξαίρεση από τον κανόνα αυτόν αποτελεί η Πορτογαλία, στην οποία η ιδιωτική τριτοβάθμια εκπαίδευση αναπτύχθηκε σημαντικά τα τελευταία χρόνια, με αποτέλεσμα σήμερα να καταλαμβάνει το 50% της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης που παρέχεται στη χώρα αυτή. Αντίθετα στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες τα ιδιωτικά πανεπιστήμια αποτελούν μειονότητα και οι νόμοι που τα διέπουν είναι αυστηροί ως προς τις προϋποθέσεις λειτουργίας τους ενώ ακολουθούν τα ίδια μοντέλα αξιολόγησης που ισχύουν και για τα κρατικά πανεπιστήμια. Παράλληλα αρκετά πανεπιστημιακά ιδρύματα ανήκουν στην Καθολική Εκκλησία, χωρίς απαραίτητα να λαμβάνουν κρατική επιχορήγηση.
H ύπαρξη ιδιωτικών πανεπιστημίων και σχολών στις χώρες της Ευρώπης συνδέεται κυρίως με την αυξανόμενη ζήτηση από την πλευρά των νέων για τριτοβάθμια εκπαίδευση και την περιορισμένη κρατική χρηματοδότηση. H περίπτωση της Πορτογαλίας, για παράδειγμα, είναι χαρακτηριστική, γιατί η έλλειψη πόρων για κρατική χρηματοδότηση σε συνδυασμό με την αυξανόμενη ζήτηση για τριτοβάθμια εκπαίδευση οδήγησε την κυβέρνηση της χώρας, τη δεκαετία του '90, να ανοίξει τον τομέα της ιδιωτικής εκπαίδευσης[13].

Ειδικότερα:

Στην Αγγλία δεν υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια. Το μοναδικό ιδιωτικό πανεπιστήμιο είναι αυτό του Μπάκιγχαμ. Υπάρχουν όμως μια σειρά από ιδιωτικά ινστιτούτα τα οποία προσφέρουν μαθήματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. H διαφορά των αγγλικών πανεπιστημίων με αυτά άλλων ευρωπαϊκών χωρών είναι ότι συνεργάζονται στενά με την αγορά, την τοπική αυτοδιοίκηση, εργοδοτικούς και συνδικαλιστικούς φορείς κτλ. σε ερευνητικές δραστηριότητες και αλλού, πράγμα που τους επιτρέπει να κερδίζουν αρκετά χρήματα, τις περισσότερες φορές πολύ περισσότερα από αυτά που τους δίνει το κράτος. Παράλληλα αρκετά μικρά πανεπιστήμια αναπτύσσουν δραστηριότητες με τη μέθοδο του franchising και εκτός αγγλικού εδάφους.
Στη Γαλλία το πανεπιστήμιο θεωρείται θεσμός δημόσιος, υπάρχουν ιδιωτικές σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τα λεγόμενα Grandes Ecoles, που εξειδικεύονται στους τομείς του εμπορίου (22 συνολικά) και του μάνατζμεντ (23 συνολικά). Παράλληλα η χώρα διαθέτει και πέντε ιδιωτικά καθολικά ιδρύματα.
H Ισπανία διαθέτει 50 κρατικά πανεπιστημιακά ιδρύματα και επίσημα αναγνωρισμένα από το κράτος 19 ιδιωτικά. Επειδή η Ισπανία είναι μια χώρα με παράδοση στην εκπαίδευση που παρέχεται από την πλευρά της Εκκλησίας, από τα 19 ιδιωτικά ιδρύματα τα επτά ανήκουν στην Καθολική Εκκλησία.
Μια χώρα με μεγάλη παράδοση στην κρατική εκπαίδευση είναι η Γερμανία. Με την ίδρυση το 1348 του πανεπιστημίου του Καρόλου στην περίοδο της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ξεκίνησε μια μακρά πανεπιστημιακή παράδοση ενώ αρχαιότερο γερμανικό πανεπιστήμιο είναι αυτό της Χαιδελβέργης που ιδρύθηκε το 1386.
Ωστόσο στα 350 ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που διαθέτει η χώρα αυτή τα 86 ανήκουν στον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, με εξαίρεση μόνο ένα ή δύο ιδρύματα, όλα έχουν πολύ μικρό μέγεθος και ειδικεύονται σε συγκεκριμένους τομείς. Επίσης υπάρχουν ακόμη 17 επαγγελματικές ακαδημίες (Berufsakademien) που δεν χρηματοδοτούνται από τις τοπικές κυβερνήσεις (Lander).
Σε 12 ιδιωτικά ιδρύματα έχουν τη δυνατότητα να σπουδάσουν οι νέοι στην Ιταλία και σε 51 κρατικά. Πανεπιστήμιο όμως διαθέτει και το Βατικανό.
Στη Σουηδία υπάρχουν τρία ιδιωτικά πανεπιστήμια και αρκετά ινστιτούτα τα οποία εξειδικεύονται σε τεχνολογικές και οικονομικές ειδικότητες.
H Αυστρία διαθέτει έξι ιδιωτικά πανεπιστήμια, τα οποία λειτουργούν από το 1999, εκ των οποίων το ένα είναι καθολικό.
Στη Δανία δεν υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια.
Οκτώ πανεπιστήμια και 63 ινστιτούτα επαγγελματικής εκπαίδευσης που δεν λαμβάνουν κρατική επιδότηση διαθέτει η Ολλανδία.

Αντίθετα με ό,τι συμβαίνει στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, μετά την πτώση των κομμουνιστικών καθεστώτων, γνώρισαν μεγάλη άνθηση. Άπειρα ιδιωτικά ιδρύματα δημιουργήθηκαν στη Ρωσία, στη Ρουμανία, στη Βουλγαρία κ.α. Σήμερα όμως έχει αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση και αρκετά από αυτά κλείνουν λόγω χαμηλής ποιότητας της προσφερόμενης εκπαίδευσης.

Εντελώς διαφορετικό καθεστώς από αυτό των ευρωπαϊκών χωρών επικρατεί στην Αμερική, στην Αυστραλία, στη Νέα Ζηλανδία και στην Ιαπωνία. Στις περιοχές αυτές το ιδιοκτησιακό καθεστώς διαδραματίζει ελάχιστο ρόλο, αφού τα πανεπιστήμια, ακόμη και αν χρηματοδοτούνται από το κράτος, διοικούνται ως επιχειρήσεις με ανθρώπους από την αγορά εργασίας. Έτσι τα πανεπιστήμια στις συγκεκριμένες περιοχές δεν εξαρτούν τη βιωσιμότητά τους από την κρατική χρηματοδότηση, αφού κερδίζουν πολλαπλάσια από την ερευνητική τους δραστηριότητα.


[1] http://en.wikipedia.org/wiki/University

[2] University of Magnaura αναλυτικά βλ. http://en.wikipedia.org/wiki/University_of_Constantinople
[3] Λε Γκοφ, Οι διανοούμενοι το Μεσαίωνα. Πιο πάνω σ. 219.

[4] Αναλυτικά βλ. http://en.wikipedia.org/wiki/Public_university

[5] Αναλυτικά βλ. http://en.wikipedia.org/wiki/Private_university

[6] Για μια συνολική εικόνα των πανεπιστημίων στον κόσμο βλ. ενδεικτικά την αναλυτική ιστοσελίδα του πανεπιστημίου της Bologna
http://www.unibo.it/Portale/Servizi+online/Universita+nel+mondo/Unimondo.htm

[7] Μουαμελετζή Ε., Η επίδραση του κοινοτικού δικαίου στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα, Σάκκουλας Θεσσαλονίκη, 1996, Τροβά Ε., Η οργάνωση της ανώτατης εκπαίδευσης στις χώρες –μέλη της ΕΟΚ και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, ΤοΣ 1990, σελ. 419επ., Τροβά E., Η παιδεία: επαγγελµατική κατάρτιση ή προσδοκία του ανέφικτου; Μια ευρωπαϊκή διελκυνστίνδα µε προοπτική, ΤοΣ 1997, σ. 25 επ.
[8] Institut Catholique de Paris or Catholic Institute of Paris is a private university. In France, though, the term university can only be used by State institutions of higher learning.
http://en.wikipedia.org/wiki/Institut_Catholique_de_Paris

[9] Ιδρύθηκε το 1218 από τον Αλφόνσο τον 9ο.

[10] Για τα καθολικά πανεπιστήμια της Ευρώπης βλ. γενικά http://en.wikipedia.org/wiki/Category:Roman_Catholic_universities_and_colleges_in_Europe

[11] http://catalog.bilkent.edu.tr/current/general/history.html

[12] http://www.unibo.it/Portale/Servizi+online/Universita+nel+mondo/search.htm?searchInput=32&SearchType=UniversitiesByStateId&title=Europa%2b%253e%2bCipro

[13]Ebel, Arvold. Η ανώτατη εκπαίδευση στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα : Οδηγός σπουδών / επιμέλεια Arvold Ebel [και] Brigitte Mohr. - 4η έκδ. – Αθήνα, Ελευθερουδάκης, 1985. - 354σ. · 22εκ., Mohr, Brigitte. Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. DAAD. Οδηγός σπουδών, Η τριτοβάθμια εκπαίδευση στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα / Brigitte Mohr. - 6η έκδ. - Αθήνα , Ελευθερουδάκης, 1990. - 547σ. · 23εκ., Γιαγκουνίδης, Παναγιώτης. Η τεχνικοεπαγγελματική εκπαίδευση στην Ευρώπη: Η περίπτωση Ελλάδας και Γερμανίας / Παναγιώτης Γιαγκουνίδης. – Θεσσαλονίκη, Κυριακίδη, 2002. - 212σ. · 21εκ., Δενδρινού - Αντωνακάκη, Νίκη. Αποφάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Κοινότητος για την παιδεία / Νίκη Δενδρινού - Αντωνακάκη. - Αθήνα : Κέντρο Ευρωπαϊκής Εκπαιδεύσεως, 1986. - 65σ. · 24εκ.

Η αρχή της προηγουμένης ακρόασης σε νέα βάση

Στις 17 Σεπτεμβρίου η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας δημοσίευσε τις αποφάσεις 2370 και 2371/2007.

Οι αποφάσεις αυτές έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, διότι θέτουν το ζήτημα της αρχής της προηγούμενης ακρόασης, αλλά κυρίως το πότε τούτη πρέπει να εξασφαλίζεται στο διοικούμενο σε νέα βάση. Το δικαίωμα της προηγούμενης είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα (άρθρο 20 Σ) και συνίσταται στη δυνατότητα του διοικούμενου να διατυπώσει τις απόψεις του πριν από την έκδοση δυσμενούς για αυτόν διοικητικής πράξης[1].

Στην προκειμένη περίπτωση αντιμετωπίστηκε η νομιμότητα επιβολής προστίμων του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων από τον Προϊστάμενο της αρμόδιας ΔΟΥ.

Το Δικαστήριο κάνει στις ανωτέρω αποφάσεις ρητή αναφορά στο άρθρο 20 παρ. 2 του Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης ισχύει για κάθε διοικητική ενέργεια ή μέτρο που λαμβάνεται σε βάρος των δικαιωμάτων ή συμφερόντων του. Επίσης μνημονεύεται και το άρθρο 34 του Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων, από το οποίο προβλέπεται η δυνατότητα διοικητικής επίλυσης της διαφοράς σε σχέση με το επιβληθέν πρόστιμο.

Κατά την εκτίμηση του Δικαστηρίου σε περίπτωση διενέργειας φορολογικού ελέγχου η φορολογική αρχή έχει την υποχρέωση να εξασφαλίζει στο φερόμενο ως παραβάτη την ευχέρεια να εκθέσει τις απόψεις του πριν από την επιβολή οποιουδήποτε προστίμου. Θα πρέπει μάλιστα να του επιδίδεται σχετικό σημείωμα με κλήση για παροχή εξηγήσεων. Αυτή είναι η υποχρέωση που έχει η αρμόδια διοικητική αρχή έναντι του διοικουμένου πριν επιβάλει το πρόστιμο. Η συμμόρφωσή της προς την αρχή αυτή αποτελεί προϋπόθεση για τη νομιμότητα της όλης διαδικασίας και δεν μπορεί να αναπληρωθεί από τη δυνατότητα που παρέχεται στο διοικούμενο να ζητήσει τη διοικητική επίλυση της διαφοράς. Το θεσπιζόμενο με το άρθρο 20 παρ. 2 του Συντάγματος δικαίωμα συνίσταται στην «προηγούμενη» ακρόαση ακρόασή του από την αρμόδια αρχή, άρα στην ακρόαση του πριν από την επιβολή προστίμου. Με τη σκέψη του αυτή το Δικαστήριο έκανε δεκτό τον ισχυρισμό της αναιρασείουσας ότι κατά παράβαση του άρθρου 20 παρ. 2 δεν κλήθηκε πριν από την έκδοση της ένδικής πράξης επιβολής προστίμου να εκθέσει τις απόψεις της.

Στο σημείο αυτό πάντως θα πρέπει οπωσδήποτε να γίνει αναφορά στο άρθρο 6 παρ. 4 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας (Ν. 2690/1999), σύμφωνα με το οποίο οι διατάξεις σχετικά με την υποχρέωση των διοικητικών αρχών να παρέχουν τη δυνατότητα στο ενδιαφερόμενο πρόσωπο να εκφράσει τις απόψεις του, εφαρμόζονται και όταν οι σχετικές μετά τη δυσμενή διοικητική πράξη διατάξεις προβλέπουν τη δυνατότητα άσκησης διοικητικής προσφυγής. Στην παρ. 2 του ίδιου άρθρου ορίζεται και η διαδικασία, με την οποία γίνεται η κλήση προς ακρόαση, η οποία είναι έγγραφη και κοινοποιείται στον ενδιαφερόμενο τουλάχιστον πέντε ημέρες πριν από την ημέρα της ακρόασης[2].

Με τη διάταξη αυτή του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας δόθηκε μία σαφής απάντηση σε σχέση με το χρονικό σημείο, στο οποίο θα πρέπει να δίδεται η δυνατότητα στο διοικούμενο να ασκήσει το δικαίωμά του για προηγούμενη ακρόαση και ότι τούτο γίνεται πριν την επιβολή της δυσμενούς πράξης. Η δυνατότητα να επιδιώξει ο διοικούμενος τη διοικητική επίλυση της διαφοράς δεν επαρκεί. Κατά μία άποψη η διάταξη αυτή του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας αποτέλεσε απόκλιση από τη μέχρι τότε νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας[3]. Ωστόσο μετά την εισαγωγή του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας η αρχή αυτή παγιώθηκε, όπως προκύπτει τόσο από τις αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας που αναλύονται ανωτέρω, αλλά και από παλαιότερες[4].

Η νέα αυτή διάσταση που δίδεται στην αρχή της προηγούμενης ακρόασης μέσω του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας και τη νομολογία που εξετάσαμε, θέτει τη διοικητική δράση, αλλά κυρίως την προστασία του διοικούμενου σε μία νέα βάση.
[1] Δαγτόγλου, Πρ., Γενικό Διοικητικό Δίκαιο, 5η έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2004, σελ. 333 κ. επ., Σπηλιωτόπουλος Επ., Εγχειρίδιο Διοικητικού Δικαίου, 11η έκδοση, Εκδόσεις Αντ. Ν. Σάκκουλα Αθήνα-Κομοτηνή 2005, σελ. 169 κ. επ., Τάχος Αν. Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο, 8η έκδοση, Εκδόσεις Σάκκολυλα Αθήνα Θεσσαλονίκη, 2005, σελ. 623 κ. επ.
[2] Τάχος Αν., Ερμηνεία Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, γ΄ έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 332 κ. επ.
[3] Βλ. αντί πολλών ΣτΕ 3417/1978, 753/1991 καθώς και Δαγτόγλου Πρ., ο.π., σελ. 339.
[4] ΣτΕ 380/2002.

Blog Action Day- 2007- On the road to Kalamata

Θάνατος / Death

και Ανάσταση / and Resurection

αν ο νόμος το επιτρέψει / if law allows it

περισσότερα για την ημέρα σε http://blog.blogactionday.org/
more about the day in http://blog.blogactionday.org/

ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΔΙΚΑΙΟΥ ΑΕ

Ο νέος νόμος 3604/2007 που δημοσιεύτηκε στις 8-8-2007 στο ΦΕΚ Α189 αναμόρφωσε τον ΚΝ 2190/1920 περί ανωνύμων εταιριών σε ποικίλα επίπεδα, με στόχο αφενός να ενσωματώσει τις Οδηγίες 2006/68/ΕΚ και 2003/58/ΕΚ στην ελληνική έννομη τάξη, αφετέρου, κυρίως, να συμπεριλάβει ορισμένες νέες ρυθμίσεις που εκσυγχρονίζουν τη σύσταση και τη λειτουργία των ανωνύμων εταιριών. Δεδομένου ότι ο νέος νόμος τροποποίησε περισσότερα από τα μισά άρθρα του 2190, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για τη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση που πραγματοποιείται στο δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας από το ν.δ. 4237/1962 και μετά. Μια τέτοια μεταρρύθμιση κρίθηκε απολύτως αναγκαία, προκειμένου να αντιμετωπιστούν μια σειρά από ζητήματα στον παλαιό νόμο που δεν συμβάδιζαν πλέον με τα σύγχρονα νομικά και οικονομικά δεδομένα.
Παρακάτω, μπορεί όποιος επιθυμεί να «κατεβάσει» το επισυναπτόμενο έγγραφο, το οποίο, εκτός από το συνολικό κείμενο του νόμου έτσι όπως έχει τροποποιηθεί, περιέχει και πολλά άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία, όπως μια μικρή ιστορική αναδρομή του 2190 και των σημαντικών αλλαγών που αυτός υπέστη στο πέρασμα των χρόνων, τους αριθμούς των καινούργιων Κοινοτικών Οδηγιών σε σχέση με τις ανώνυμες εταιρίες που επίσης αναμένεται να ενσωματωθούν στην ελληνική έννομη τάξη, τους άξονες γύρω από τους οποίους κινείται ο νέος νόμος, τις σημαντικότερες αλλαγές που αυτός επιφέρει, καθώς και σχετική βιβλιογραφία. Με την ευχή να φανεί χρήσιμο το προσφέρουμε…

http://www.scribd.com/doc/377731/-

Καλή ανάγνωση!!

ΚΩΔΙΚΑΣ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΕΚ

(σκέψεις με αφορμή το παραδικαστικό…)

Την 1η Οκτωβρίου 2007 ξεκίνησε η δίκη εννέα ατόμων, γνωστών δικαστών και δικηγόρων, οι οποίοι κατηγορούνται ότι εμπλέκονται στο παραδικαστικό κύκλωμα[1]. Η υπόθεση αυτή θέτει επί τάπητος τη διασφάλιση της ακεραιότητας και της αμεροληψίας των δικαστικών λειτουργών. Με αφορμή τον προβληματισμό αυτό χρήσιμες είναι ορισμένες σκέψεις για την πρακτική του δικαιοδοτικού οργάνου της Κοινότητας, του ΔΕΚ.
Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΔΕΚ) ιδρύθηκε το 1952 με βάση τις ιδρυτικές Συνθήκες των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και έκτοτε διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην εφαρμογή και την εξέλιξη του κοινοτικού δικαίου. Ενόψει των αυξημένων αναγκών από τις συνεχείς διευρύνσεις με την εισδοχή νέων μελών στην Ένωση και τη διόγκωση των αγόμενων σε αυτό υποθέσεων, στο Δικαστήριο έχουν προσαρτηθεί το Πρωτοδικείο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ΠΕΚ – 1989) και το Δικαστήριο Δημόσιας Διοίκησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2005). Μετά την τελευταία διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2007), το Δικαστήριο συγκροτείται από 27 δικαστές (1 ανά κράτος μέλος) και 8 γενικούς εισαγγελείς, το Πρωτοδικείο από 27 δικαστές (1 ανά κράτος μέλος) και το Δικαστήριο Δημόσιας Διοίκησης από 8 δικαστές[2].
Τους βασικούς στόχους της ακεραιότητας και της αμεροληψίας υπηρετεί και ο πρόσφατος Κώδικας δεοντολογίας του ΔΕΚ[3], [4] ο οποίος τέθηκε σε ισχύ την 1η Οκτωβρίου τρέχοντος έτους και αφορά τόσο τα μέλη όσο και τα πρώην μέλη του Δικαστηρίου, του Πρωτοδικείου και του Δικαστηρίου Δημόσιας Διοίκησης. Έτσι, για τη διασφάλιση της ακεραιότητάς τους τα μέλη δεν δέχονται οποιασδήποτε φύσεως δωρεές που ενδέχεται να θέσουν υπό αμφισβήτηση την ανεξαρτησία τους, ενώ παράλληλα αποφεύγουν οποιαδήποτε κατάσταση που ενδέχεται να οδηγήσει σε σύγκρουση συμφερόντων και, εν τέλει, στην αμφισβήτηση της αμεροληψίας τους.
Σχετικά, τα μέλη κατά την ανάληψη των καθηκόντων τους προβαίνουν σε δήλωση οικονομικών συμφερόντων, από την οποία προκύπτει ότι δεν συντρέχει κανένα οικονομικό συμφέρον ικανό να θίξει την αμεροληψία και την ανεξαρτησία τους κατά την άσκηση των καθηκόντων τους. Περιορισμοί τίθενται εξάλλου και ως προς τη συμμετοχή των μελών σε εξωδικαστηριακές δραστηριότητες.
Μετά το πέρας της θητείας τους τα μέλη εξακολουθούν να δεσμεύονται από την υποχρέωση διακριτικότητας· ειδικότερα, δεσμεύονται να μη συμμετέχουν καθ' οιονδήποτε τρόπο σε υποθέσεις που εκκρεμούσαν ενώπιον του δικαιοδοτικού οργάνου στο οποίο ανήκαν κατά το πέρας της θητείας τους ή που συνδέονται με άμεσο και προφανή τρόπο με υποθέσεις, έστω περατωθείσες, τις οποίες χειρίστηκαν ως δικαστές ή γενικοί εισαγγελείς, ενώ και για τρία έτη από την ημερομηνία αυτή δεν μπορούν να συμμετέχουν ως εκπρόσωποι των διαδίκων, είτε κατά την έγγραφη είτε κατά την προφορική διαδικασία, σε υποθέσεις που εκδικάζονται από τα κοινοτικά δικαιοδοτικά όργανα.
Τίθεται εν προκειμένω το ζήτημα της νομικής δεσμευτικότητας των κωδίκων δεοντολογίας, το οποίο έχει απασχολήσει ήδη τη νομολογία του ΔΕΚ· στις περισσότερες περιπτώσεις θεωρούνται κείμενα μη δεσμευτικών κανόνων (“soft law”) τα οποία θεσπίζονται στο πλαίσιο της τυποποίησης και της αυτορρύθμισης των οργάνων που τα θεσπίζουν[5], σε ορισμένες όμως περιπτώσεις ασφαλώς η πολιτική δέσμευση που προκύπτει είναι στην πράξη ίδια με τη θέσπιση νομοθεσίας[6]. Άλλωστε, η τήρηση ορισμένων προτύπων δεοντολογίας είναι εγγενής στα διάφορα αξιώματα και στην αποτελεσματικότητα της λειτουργίας των κοινοτικών οργάνων[7].
Σημειώνεται ότι το γενικότερο ζήτημα της διαφάνειας απασχολεί έντονα και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (η οποία έχει υιοθετήσει από το 2004 κώδικα δεοντολογίας[8]) στην κατεύθυνση της ενίσχυσης της λογοδοσίας των θεσμικών οργάνων της Ένωσης έναντι των πολιτών και των προσπαθειών που καταβάλλονται για το θέμα της επαγγελματικής δεοντολογίας στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα με τη σύνταξη σχετικών κωδίκων συμπεριφοράς[9], [10]. Αναφορικά πάντως με τον Κώδικα δεοντολογίας του ΔΕΚ γεννώνται εύλογα ερωτηματικά για την ανάγκη θέσπισής του τη δεδομένη χρονική στιγμή, στο βαθμό βέβαια που μπορεί να υποτεθεί ότι υπερβαίνει το τυπικό γεγονός της σύνταξης ενός εγγράφου.
Έχοντας υπόψη την πρακτική των κοινοτικών οργάνων, τα οποία με τη σύνταξη κωδίκων δεοντολογίας και συμπεριφοράς εξειδικεύουν τις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις αρχές της διαφάνειας και της αμεροληψίας, προτείνεται η σύνταξη ανάλογων κωδίκων από τα εθνικά δικαιοδοτικά όργανα (ίσως και από άλλους φορείς της δημόσιας διοίκησης) που θα διαγράφουν το πλαίσιο της ομαλής και δικαιοκρατούμενης λειτουργίας τους.

[1] http://www.in.gr/news/article.asp?lngEntityID=836128
[2] Περισσότερα στοιχεία για το ΔΕΚ εις http://curia.europa.eu/
[3] Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης: 2007/C 223/01.
[4] Βλ. το πλήρες κείμενο εις: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/site/el/oj/2007/c_223/c_22320070922el00010002.pdf
[5] ΔΕΚ, υπόθεση 9/73 (Schlüter /Hauptzollamt Lörrach), Συλλογή 1973, 1135· ΔΕΚ, υπόθεση 10/73 Rewe / Hauptzollamt Kehl, Συλλογή 1973, 1175, 1194· ΔΕΚ, υπόθεση 59/75, Pubblico Ministero / Manghera, Συλλογή 1976, 91, 101.
[6] ΔΕΚ, υπόθεση 108/83, Λουξεμβούργο / Κοινοβούλιο, Συλλογή 1984, 1945, 1957· ΔΕΚ, υπόθεση 310/85, Deufil / Επιτροπή, Συλλογή 1987, 901, 927· ΔΕΚ, υπόθεση C-313/90, CIRFS και λοιποί / Επιτροπή, Συλλογή 1993, I-1125, 1186.
[7] Προτάσεις του Γενικού Εισαγγελέα L. A. Geelhoed της 23ης Φεβρουαρίου 2006 στην υπόθεση C-432/04, Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων / Edith Cresson, σημείο 77.
[8] SEC(2004) 1487/2.
[9]Ανακοίνωση της Επιτροπής “Making Brussels more transparent”, IP/05/1397 της 9ης Νοεμβρίου 2005 http://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/05/1397&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en
[10] Βλ. και http://ec.europa.eu/commission_barroso/kallas/transparency_el.htm

Εκθεση φωτογραφίας Γιάννη Τζώρτζη

Σήμερα στις 8 στη Γκαλερί Μανιφακτούρα , Ζ. Πηγής 29 Εξάρχεια εγκαινιάζεται η έκθεση φωτογραφίας του συναδέλφου και φίλου Γιάννη Τζώρτζη με θέμα Παπούα - Νέα Γουινέα.

Η προηγούμενη που είδαμε μας ενθουσίασε. Την προτείνουμε θερμά!!!

O Βόλφ του γραφείου μας γιορτάζει!

Bόλφ

Χρόνια σου Πολλά!

και ας μην εισπράττεις τους απλήρωτους λογαριασμούς ....

ας είναι να εισπράττεις μόνον χάδια και μαζί σου όλα τα ζωντανά του κόσμου, των ανθρώπων συμπεριλαμβανομένων.

Αγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης

Γιορτάζει σήμερα η Αθήνα τον Πολιούχο της που δεν είναι πιά η Παλλάδα. Και οι νομικοί τον προστάτη τους. Το σύγχρονο ελληνικό κράτος χαρακτηρίσθηκε όμως από έναν παράδοξο δυισμό τις πολιτιστικές συνέπειες του οποίου όλοι βιώνουμε: Την αναζήτηση στους θεσμούς παράλληλα αρχαιοελληνικών και χριστιανικών καταβολών. Ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης είναι ένα τέτοιο πρόσωπο σύμβολο.Ο Άγιος αυτός όμως παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από όσο κανείς νομίζει εκ πρώτης όψεως. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά τους.

Ο Άρειος Πάγος

τότε

Ο Άρειος Πάγος πήρε το όνομά του από το πρώτο δικαστήριο "ανδροφονιών" (εγκλημάτων φόνου) που ιδρύθηκε μεταξύ 1500 και 1300πΧ, κατά τους χρόνους της βασιλείας του Κέκροπα και τουΘησέα, με έδρα τον βραχώδη λόφο του Θεού Άρεως που βρίσκεται βορειοδυτικά της Ακρόπολης της Αθήνας Πάνω στo λόφο αυτό, κατά την παράδοση, έγινε η πρώτη "φονική δίκη", κατά την οποία οι δώδεκα Θεοί του Ολύμπου δίκασαν τον Άρη. Το ανώτατο αυτό δικαστήριο της αρχαιότητας συγκροτείτο από ισόβια μέλη: τους Αρεοπαγίτες, είχε όλες τις εξουσίες και ονομαζόταν "η εξ Αρείου Πάγου Βουλή". To 462 πΧ μέγα μέρος των διοικητικών και δικαστικών εξουσιών του περιήλθε στην "Ηλιαία" (που την αποτελούσαν 6.000 αιρετοί δικαστές), τη Βουλή και την Εκκλησία του Δήμου Μέχρι τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους το κύρος τoυ Αρείου Πάγου παρέμεινε αμείωτο.

Και σήμερα
Το 1834 ιδρύθηκε το Ανώτατο Δικαστήριο του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους, που ονομάστηκε επισήμως Άρειος Πάγος από το ομώνυμο αρχαίο δικαστήριο. Ο πρώτος Πρόεδρος του Αρείου Πάγου ήταν ο Χριστόδουλος Κλωνάρης (1788-1849), δικηγόρος στην πόλη του Ναυπλίου και Υπουργός της Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση του Καποδόστρια και ο πρώτος Εισαγγελέας αυτού ο Ανδρόνικος Πάϊκος, μέχρι τότε Πρόεδρος του προσωρινού δικαστηρίου Μεσολογγίου. Η πρώτη απόφαση του Αρείου Πάγου (1/1835) εκδόθηκε το 1935.
Η επιλογή του σύγχρονου ελληνικού κράτους να διατηρήσει το όνομα του ανωτάτου δικαστηρίου όμοιο με αυτό της αρχαιότητας δεν μπορεί παρά να αναδεικνύει τη συμβολική σχέση που ήθελε να προσδώσει το νέο ελληνικό κράτος στην εικόνα της δικαιοσύνης, με αυτή της κλασσικής αρχαιότητας. Το όνομα του δικαστηρίου ήταν αρχαιοελληνικό. Ο προστάτης όμως των νομικών και πολιούχος της Αθήνας είναι ένας εθνικός που έγινε χριστιανός, ένας αρεοπαγίτης που πίστεψε στον Παύλο. Ο Αρεοπαγίτης είναι σύμβολο της ιστορικής μεταβολής που συντελέσθηκε στα χρόνια εκείνα… Του τέλους της ιστορίας της κλασσικής αρχαιότητας. Η Αθήνα άλλαξε πολιούχο.

Οι άγιοι Διονύσιοι…

Ο Αρεοπαγίτης
Ο Απόστολος Παύλοςλέγεται ότι πάνω από τον βραχώδη λόφο του Άρεως, κήρυξε προς τους Αρεοπαγίτες τη διδασκαλία του Χριστού, με τονλόγο του "περί αγνώστου Θεού". Και από αυτούς πρώτοι, κατά την παράδοση, πίστεψαν οι Διονύσιος και Ιερόθεος, που στη συνέχεια έγιναν επίσκοποι των Αθηνών και οι οποίοι σήμερα τιμώνται από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως άγιοι.Ο Διονύσιος Αρεοπαγίτης ήταν Αθηναίος, εξέχον μέλος του Αρείου Πάγου, ο οποίος πίστεψε στο κήρυγμα του αποστόλου Παύλου στον Άρειο Πάγο το 50 μ.Χ. (Πράξεις 17:19-34). Σύμφωνα με τον βυζαντινό λεξικογράφο Σουΐδα (10 μ.Χ. αιώνα), ο Διονύσιος ήταν γεννημένος στην Αθήνα, βαθύς γνώστης των φιλοσοφικών συστημάτων και εξαίρετος ρήτορας. Σπούδασε στην Αθήνα και έπειτα στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου. Κατά την παράδοση ο Διονύσιος χειροτονήθηκε και έγινε ο πρώτος επίσκοπος της εκκλησίας των Αθηνών, είναι δε και ο πολιούχος της πόλης (γιορτάζεται στις 3 Οκτωβρίου). Επίσης, σύμφωνα με την παράδοση υπέστη μαρτυρικό θάνατο στη φωτιά γύρω στο 96 μ.Χ.

Ο Saint Denis

Ένας άλλος Διονύσιος εξάλλου μαρτύρησε τον τρίτο αιώνα στο Παρίσι. Ο μεταγενέστερος saint Denis. Ο Διονύσιος αυτός ήρθε από την Ιταλία στη Γαλλία με έξη συντρόφους του για να κηρύξη το Ευαγγέλιο γύρω στο 250 με 270 μΧ και έγινε ο πρώτος επίσκοπος Παρισίων της τότe Lutèce. Ο άγιος αυτός αποκαφαλίσθηκε είτε στη Μονμάρτη είτε στο île de la Cité και στη συνέχεια κατ΄την παράδοση περπάτησε 6 χιλιόμετρα κρατώντας το κεφάλι του ανά χείρας το οποίο και παρέδωσε σε μια ευγενή ρωμαία κυρία την Catulla. Ο άγιος αυτός γιορτάζει στις 9 Οκτωβρίου και συχνά συγχέεται με τον Αρεοπαγίτη.

Kαι ο τρίτος Διονύσιος

Στο τέλος του 5ου μ.Χ. αιώνα, εμφανίστηκαν δέκα επιστολές και τέσσερις πραγματείες ενός παράξενου συγγραφέα. Ενώ τα έργα αυτά θεωρούνται από τα δημοφιλέστερα της χριστιανικής γραμματείας ο συγγραφέας τους παραμένει εντελώς άγνωστος. Το όνομά του φέρεται να είναι Διονύσιος Αρεοπαγίτης, Θεωρούνται όμως τα έργα αυτά ως ψευδεπίγραφα...
Ψευδο-Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης είναι το ψευδώνυμο που έχει δοθεί σε έναν Σύριο Μοναχό του 5ου αιώνα, ο οποίος ήταν Νεοπλατωτινιστής φιλόσοφος και εκκλησιαστικός συγγραφέας.
Ειδικότερα το 500 μ.Χ. περίπου, εμφανίστηκαν πιθανόν στη Συρία κάποια ψευδεπίγραφα συγγράμματα στην ελληνική που εμφάνιζαν τον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη ως συγγραφέα τους, τα οποία προέρχονταν από έναν Χριστιανό νεοπλατωνιστή με τάσεις προς τον Μονοφυσιτισμό και τον μυστικισμό. Στα έργα του αυτοαποκαλείται «Διονύσιος ο Πρεσβύτερος», υπαινισσόμενος ότι ήταν ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης. Τελικά αυτός ο Σύρος Νεοπλατωνικός (μάλλον σύγχρονος του Βοήθιου, 480–524 μ.Χ.) κατέληξε να αποκαλείται «Ψευδο-Διονύσιος» ή «Ψευδοδιονύσιος».
Τα έργα του υπό το ψευδώνυμο αυτό εμφανίζεται μια δογματική, αποτελούμενη από τέσσερα ανεξάρτητα έργα (πραγματείες) που τιτλοφορούνται:Περί της ουρανίου ιεραρχίας, εκ 15 κεφαλαίων στα οποία γίνεται λόγος αναλυτικά περί της φύσεως και των ιδιοτήτων των επουράνιων δυνάμεων.Περί της εκκλησιαστικής ιεραρχίας, εξ 7 κεφαλαίων όπου αναπτύσσεται ότι αμυδρά εικόνα της ουράνιας ιεραρχίας είναι αυτή η εκκλησιαστική και συνεχίζει περί των μυστηρίων και των θείων ιερουργιών.Περί Θείων Ονομάτων, εκ 13 κεφαλαίων στα οποία γίνεται λόγος περί ονομάτων και ιδιοτήτων της «υπερούσιας και απόκρυφης θεότητας», καιΠερί μυστικής θεολογίας, εξ 7 κεφαλαίων στα οποία αναπτύσσονται τα περί μυστικής ένωσης της ψυχής μετά του «υπέρ πάσαν ουσίαν και γνώσιν Θεού».Συμπλήρωμα των παραπάνω 4 πραγματειών είναι και οι 10 διασωθείσες σύντομες επιστολές που ο ίδιος ο συγγραφέας απευθύνει προς τους μαθητές των Αποστόλων Τιμόθεον, Τίτον, Σωσίπατρον, Πολύκαρπον και προς τον Ευαγγελιστή Ιωάννη που βρισκόταν υπό περιορισμό στη Πάτμο.Σ' αυτά τα έργα επιχειρείται ο συγκερασμός της Πλατωνικής Φιλοσοφίας με το Χριστιανισμό. Η επιτυχία τους ήταν πολύ μεγάλη και επηρέασαν έντονα τη φιλοσοφική και θεολογική σκέψη καθ' όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Το έργο του του συνεισέφερε σημαντικά στην ανάδειξη της σχολαστικής φιλοσοφίας. Η μεσαιωνική σκέψη παθιάστηκε με το έργο του ιδίως δε ο Θωμάς ο Ακινάτης και ο Ιωάννης του Σταυρού.Ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μανουήλ Β ο Παλαιολόγος, λόγω της εξαιρετικής τιμής που έτρεφε στον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη που εσφαλμένα θεωρούνταν ως Απόστολος της Γαλατίας, όταν επισκέφθηκε το Παρίσι πρόσφερε στον Βασιλέα της Γαλλίας Κώδικα που περιείχε ίσως μέρος αυτών των συγγραμμάτων και που μεταφράσθηκαν κατόπιν εντολής του Βασιλέως της Γαλλίας Καρόλου του Φαλακρού από τον Ιωάννη Εριγένα. Και αυτά ακριβώς είναι που διασώθηκαν μέχρι σήμερα.

Κοινά τα ονόματα μα το περιεχόμενο άλλο. Ή ιστορία δημιουργεί τον Αρειο Πάγο που της αρμόζει εκάστοτε και ο λόγος των θεών εγκαταλείπει και συνθέτει. Τίποτε δεν είναι όμως τόσο αυτονόητο.

Συγκρουόμενες συχνά ιδεολογίες και ... με κάποιο τρόπο ο συγκερασμός. Ίσως τελικώς ο Ψευδοδιονύσιος που τον επέτυχε με ιδιόμορφο χιούμορ να αναδεικνύει τη λύση στις ιστορικές ιδεολογικές συγκρούσεις αλλά και στο ζήτημα της αθανασίας των ονομάτων και των θεσμών. Ισως όμως και τα σύγχρονα αδιέξοδα να προέρχονται και από την αδυναμία επιλογής ιστορικών καταβολών.

Τα συμπεράσματα δικά σας.

Και μια τελευταία λέξη για τη σημερινή ημέρα. Όποιος περάσει από την οδό Σκουφά ας ρίξει μια ματιά στην αγιογράφηση του ναού από το Σπύρο Βασιλείου, τον καλό μου μπαρμπα Σπύρο που κρυφοκοίταξα στην Ερέτρια παιδί να ζωγραφίζει και μου έγνεφε πάντα χαμογελαστός...

e-lawyer: Συγκέντρωση ΜΜΕ

Οταν ξεκίνησα να περιδιαβαίνω στον ιστοχώρο συνάντησα τον e-lawyer να εργάζεται συστηματικά και με θέσεις σε έναν τομέα που στην Ελλάδα δεν έχει προχωρήσει. Παρότι τα blogs έγιναν μόδα στη χώρα μας με τους πολιτικούς ή με φερέλπιδες ή καταξιωμένους δημοσιογράφους και συγγραφείς, το επιστημονικό blog είναι ακόμη σχετικά άγνωστο.

Κάποιοι γιατροί... ναι υπάρχουν. Η Μαριάννα η σύζυγος του Νίκου Δήμου και διάφοροι άλλοι..

Κάποιοι μηχανικοί ιδίως αν είναι οικολόγοι ή αν έχουν ένα συλλογικό αίτημα. Οπως την μη υλοποίηση της υποθαλάσσιας σήραγγας. Κάποιοι αρχιτέκτονες και οικονομολόγοι. Λίγοι όμως επιστήμονες στη χώρα μας επιδιώκουν σθεναρά την αμεσότητα της επιστημονικής συζήτησης που προσφέρει αυτό το μέσον.

Εμείς οι νομικοί γνωρίζουμε καλά ότι αν σκεπτόμαστε και έχουμε απόψεις, η γνώμη μας θα δημοσιευθεί (αν τα καταφέρουμε) μετά από τόσο πολύ καιρό σε ένα νομικό περιοδικό που θα είναι αρχαιολογία της γνώσης και της σκέψης. 1-2 χρόνια αργότερα κατά μέσον όρο από τότε που σκεφθήκαμε θα δημοσιευθεί ένα άρθρο μας κάπου. Και φυσικά είναι ζήτημα αν θα το διαβάσει κανείς.

Η μπλογκόσφαιρα είναι γεμάτη καλούς συναδέλφους όπως αναδείχθηκε τουλάχιστον στα μάτια μου με αφορμή το θέμα της κ. Γεννηματά. Εξίσου γλαφυρό λόγο σε νομικά ζητήματα μπορούν να έχουν και μη νομικοί. Η κοινή λογική απαιτείται πάνω από όλα.

Θεωρήσαμε υποχρέωσή μας λοιπόν να καλέσουμε τον πρώτο των πρώτων (και ας μας συγχωρέσει κάποιος που ίσως να προηγήθηκε και δεν το γνωρίζουμε) να δώσει το παρόν για την καλή τύχη στην προσπάθειά μας. Ελπίζουμε να αντέξουμε όπως εκείνος. Να μας δανίσει λίγο από το κέφι του. Και εκείνος πια θα νοιώθει λιγώτερο μόνος στο χάος του ιστοχώρου. Θα ξέρει πως τον διαβάζουμε και πως ο λόγος του βρίσκει ανταπόκριση και προξενεί διάλογο.

Ευχαριστούμε e-lawyer για τη γαλάζια χάντρα που μας έφερες και ελπίζουμε να προκαλέσουμε δημιουργικό επιστημονικό διάλογο από κοινού με την αμεσότητα και τη δημοκρατικότητα που μόνον οι τεχνολογίες προσφέρουν.

Καλώς μας ήλθες!

Συγκέντρωση μέσων ενημέρωσης: απαγορεύεται να έχω δύο ή περισσότερα blogs;

Η περιλάλητη παράγραφος 9 του αναθεωρημένου άρθρου 14 του Συντάγματος, εκτός από την «βασική» της διάταξη, περιλαμβάνει και τα εδάφια (γ) και (δ), τα οποία αναφέρουν τα εξής:

Απαγορεύεται η συγκέντρωση του ελέγχου περισσότερων μέσων ενημέρωσης της αυτής ή της άλλης μορφής. Απαγορεύεται ειδικότερα συγκέντρωση περισσότερων του ενός ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης της αυτής μορφής, όπως νόμος ορίζει.

Το Σύνταγμα καλεί τον κοινό νομοθέτη να υλοποιήσει την αρχή της απαγόρευσης συγκέντρωσης του ελέγχου περισσότερων του ενός ηλεκτρονικών μ.μ.ε. «της αυτής μορφής». Ο νόμος αυτός είναι ο Ν.3592/2007 που ψηφίστηκε πολύ πρόσφατα από την Βουλή. Από την ανάγνωση του προκύπτει ότι το νομοθέτημα αυτό εμπίπτει στο ευρύτερο κανονιστικό σύνολο της προστασίας του ελεύθερου ανταγωνισμού (απαγόρευση κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης στην αγορά, περιορισμοί καρτελικών συμφωνιών και εναρμονισμένων πρακτικών, απαγόρευση αθέμιτων «συγκεντρώσεων» και εκμετάλλευσης της οικονομικής εξάρτησης). Η εποπτεία της εφαρμογής του δικαίου του ελεύθερου ανταγωνισμού ανατεθεί κατ’ αρχήν στην Επιτροπή Ανταγωνισμού, η οποία κατέστη ανεξάρτητη διοικητική αρχή από το 1995.

Ο νόμος δίνει ορισμό για την συνταγματική έννοια της συγκέντρωσης, την οποία εξειδικεύει ως «συγκέντρωση ελέγχου στην αγορά» (άρθρο 3§1):

Ως συγκέντρωση ελέγχου στην αγορά νοείται το ποσοστό επιρροής του κοινού από τα μέσα ενημέρωσης σε συνάρτηση με την ιδιοκτησία ή τη συμμετοχή σε μέσα ενημέρωσης της αυτής ή της άλλης μορφής (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες, περιοδικά) στη σχετική αγορά ή στις επιμέρους σχετικές αγορές όπου δραστηριοποιείται το μέσο ή τα μέσα ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες, περιοδικά).

Ειδικότερα για την συγκέντρωση «ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης», το άρθρο 5§1 αναφέρει:

Απαγορεύεται η συγκέντρωση περισσότερων του ενός ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης (τηλεόραση, ραδιόφωνο) της αυτής μορφής. Ως συγκέντρωση στα ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης νοείται ο έλεγχος περισσότερων του ενός ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης της αυτής μορφής.

Ο «έλεγχος» αναλύεται περαιτέρω με λεπτομερειακές διατάξεις και συνοψίζεται στην έννοια του ουσιώδους επηρεασμού με οποιονδήποτε τρόπο στην λήψη αποφάσεων της επιχείρησης. Επιτρέπεται, δηλαδή, να έχει κάποιος ένα ραδιόφωνο και μία τηλεόραση, αλλά δεν επιτρέπεται να «ελέγχει» και δεύτερο ραδιόφωνο ή τηλεόραση.

Ο νόμος αναλύει σε ποιο ποσοστό ιδιοκτησιακής συμμετοχής θεωρείσαι συμμετέχων σε μ.μ.ε. με δεσπόζουσα θέση και ποιο είναι το κριτήριο για την διαπίστωση της δεσπόζουσας θέσης. Ως κριτήριο αναφέρεται η διαφημιστική δαπάνη και τα έσοδα από τις πωλήσεις (για την ρ/τ, τα έσοδα αφορούν «πωλήσεις προγράμματος ή άλλων ρ/τ υπηρεσιών»).

Αναρωτιέται κανείς, σε μια πρώτη φάση, τι γίνεται με τα δωρεάν μέσα ενημέρωσης, όπως οι free press εφημερίδες και, βεβαίως, οι δωρεάν προσβάσιμες ιστοσελίδες, όπως τα blogs. Ούτε οι δεύτερες αναφέρονται ρητώς, αλλά ούτε και οι πρώτες μπορούν να αποκλειστούν από το πεδίο εφαρμογής του νόμου, δεδομένης και της ευρύτητας της συνταγματικής διάταξης που μιλάει για «ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης». Είναι προφανές ότι ο νομοθέτης –συνταγματικός ή κοινός- εξαιρεί τα μ.μ.ε. του Διαδικτύου;

Όχι. Το πεδίο εφαρμογής, πάντως, ως προς τις δικτυακές δραστηριότητες, περιορίζεται στην «παροχή ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, μέσω ευρυζωνικών δικτύων είτε δεν απαιτείται συχνότητα είτε απαιτείται συχνότητα, αλλά όχι από εκείνες που έχουν χορηγηθεί για την εκπομπή ραδιοτηλεοπτικού σήματος» (άρθρο 1§2). Από τη διατύπωση αυτή φαίνεται ότι στο πεδίο εφαρμογής εμπίπτει κατ’ αρχήν το radiocast και το videocast που πραγματοποιείται μέσω ιστοσελίδων. Το ζήτημα γίνεται ακόμα πιο σύνθετο, καθώς ο νόμος αναφέρει ότι η παροχή αυτών των υπηρεσιών επιτρέπεται, μετά από έγκριση περιεχομένου, που χορηγείται σύμφωνα με ειδικότερες διατάξεις και εφόσον ο πάροχος δικτύου έχει υπαχθεί στο καθεστώς του Ν.3431/2006! Ο έλεγχος του περιεχομένου γίνεται από το ΕΣΡ, σύμφωνα με το άρθρο 15§5. Έτσι, εισέρχεται το ΕΣΡ στον έλεγχο του περιεχομένου που διακινείται μέσω Διαδικτύου, αλλά οι κυρώσεις για μετάδοση μη εγκεκριμένου περιεχομένου επιβάλλονται από την … ΕΕΤΤ!

Συνοψίζοντας, για την υπαγωγή ιστοσελίδων (άρα και blog) στις παραπάνω διατάξεις προϋποτίθεται ότι το ίδιο άτομο κατέχει δύο ή περισσότερες ιστοσελίδες που παρέχουν ραδιοτηλεοπτικές υπηρεσίες (radio/videocast) και έχει διαφημιστική δαπάνη και έσοδα που ως άθροισμα αποτελούν κριτήριο για την διαπίστωση κατοχής δεσπόζουσας θέσης στην σχετική αγορά (μπορεί να αρκεί η διαφήμιση, αν δεν υπάρχουν έσοδα από πώληση, όπως ισχύει και για τα free press έντυπα).

Πάντως, όλη η «οικονομία» του νομοθετήματος είναι προσανατολισμένη στη συμβατική ραδιοτηλεόραση. Εξού και ο μνημειώδους αντίφασης διαχωρισμός ανάμεσα σε «ενημερωτικά μέσα» και «μη ενημερωτικά μέσα» (δηλ. ψυχαγωγικά μ.μ.ε.). Στα «μη ενημερωτικά» μέσα, δεν ισχύουν οι περιορισμοί της απαγόρευσης συγκέντρωσης. Αν έκανα video ή radio cast, ως e-lawyer.blogspot.com θα αποτελούσα μια υποκατηγορία, την οποία ο νόμος θεωρεί «θεματικού περιεχομένου ενημερωτικά μέσα» (= των οποίων το πρόγραμμα περιλαμβάνει ειδικό προσαναλοτισμό σε μία συγκεκριμένη κατηγορίας ενημέρωσης, όπως οικονομικού, πολιτικού και θρησκευτικού περιεχομένου»). Ο νόμος αγνοεί, βέβαια, την υβριδική περίπτωση του infotainment, όρο που έχει χρησιμοποιήσει μέχρι και το ΕΔΔΑ.

Είναι προφανές ότι η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου, όπως είναι σήμερα προσανατολισμένα τα blogs στην ελληνική blogosphere, είναι αρνητική. Εξάλλου, ο ίδιος ο νόμος δεν φαίνεται να ήθελε να περιορίσει τις συμβατικές κειμενικές blogoδραστηριότητες, γεγονός που μάλλον μου επιτρέπει εκτός από το e-lawyer να συμμετέχω και στα Νομικά Νέα, πολύ περισσότερο αφού δεν τα … «ελέγχω».

e-lawyer