Το «σέξι» καλοκαίρι της δικαιοσύνης

Κόπασε κάπως λόγω θέρους η συζήτηση για τη δικαιοσύνη. Σίγουρα όμως διεξάγεται κάπου αλλού με ένταση και πάθος. Μην ξεχνάμε ότι ο Άρειος Πάγος παραμένει χωρίς Πρόεδρο. Αλλά και στο ΣτΕ χηρεύουν δύο θέσεις αντιπροέδρων. Καιρός για πόκερ και καμαρίλα λοιπόν. Τα του Αρείου Πάγου έχουν ειπωθεί αρκούντος από το δικαστικό ρεπορτάζ. Σε ό,τι αφορά το ΣτΕ λοιπόν, αποχωρούν δύο αντιπρόεδροι, οι Δημοσθένης Πετρούλιας και Νικόλαος Μαρκουλάκης, ενώ από την Εισαγγελία του Αρείου Πάγου ο αντεισαγγελέας, ο Γεώργιος Μπόμπολης αποχώρησε και επελέγη ήδη ο Ιωάννης Αγγελής. Τελευταία αναφορά για το θέμα αν δεν με απατά η μνήμη μου σε μία δεξίωση. Σύμφωνα με το δικαστικό ρεπορτάζ: «Παρέμβαση υπέρ της ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης με προφανή στόχο τη μείωση της έντασης και των υψηλών τόνων που έχουν επικρατήσει τις τελευταίες ημέρες, έκανε χθες ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, κατά το μήνυμά του που ανέγνωσε χθες το βράδυ στο Προεδρικό Μέγαρο, με αφορμή την Ημέρα Αποκατάστασης της Δημοκρατίας.»

Παρέμβαση υπέρ της ανεξαρτησίας. Σχήμα οξύμωρο.

Μόνον για την υπόθεση των μέηλ του Αντιπροέδρου και μετέχοντος στις περσινές διασκέψεις των καναλιών είχαμε αποτέλεσμα με τις ζέστες. Φυσικά απαλλακτικό για το προσωπικό σκέλος. Βέβαια για την υπόθεση αυτή δεν αγγίχτηκαν τα σπουδαιότερα. Το πώς, ας πούμε, πιέστηκε η διάσκεψη των υποθέσεων των αδειών, αλλά και το πώς διευρύνθηκε υπερβολικά κατά τη γνώμη πολλών νομικών το έννομο συμφέρον ώστε οι υποθέσεις να κριθούν παραδεκτές. Το πώς, περαιτέρω, συνδέθηκε η τύχη του τύπου και της ενημέρωσης με την εξέλιξη της δικαιοσύνης θεσμικά. Το πώς οι διασκέψεις των δικαστηρίων, αν και μυστικές, «καλύπτονται τηλεοπτικά» από δημοσιογράφους. Το πώς ακόμη όλοι μιλούν για τον έλεγχο που επιχειρείται μέσω συγκεκριμένου υπουργού στους θεσμούς που επιλέχθηκε για το σκοπό αυτό και τα καταφέρνει καλούτσικα, θα έλεγε κάποιος. Για τη σχέση του ΣΥΡΙΖΑ και της ΝΔ στο κεφάλαιο της δικαιοσύνης που μοιάζει, αυτή ιδιαιτέρως, «ροζ». Ποιος θα ξεστόμιζε το πραγματικό κοινό αίσθημα ότι «δικαιοσύνη δεν υπάρχει»?   

Διαμαρτυρήθηκε κανείς όταν η δικαιοσύνη ακρίβυνε και τα παράβολα την κατέστησαν φενάκη? Συνταγματικός ο νόμος!  Μόνον όταν δυσαρεστείται η εκτελεστική εξουσία όπως με τη γνωστή πρόσφατη υπόθεση των παραγραφών ξεκινάει κουβέντα. Λες και ο διάδικος δεν υφίσταται. Λες και τα δικαστήρια συνομιλούν μόνον με την εκτελεστική εξουσία. Αυτή που συχνά παρεμβαίνει υπέρ της ανεξαρτησίας της άλλωστε ή «αποκαθιστά» τους συνταξιοδοτούμενους δικαστές παντοιοτρόπως. Ανάρμοστη συνομιλία μα την αλήθεια.

Η οργανωμένη απονομή της δικαιοσύνη έχει ως κύριο στόχο την εξάλειψη της αυτοδικίας. Για να δεθούν τα χέρια του πιθανού αυτοδικούντος πρέπει ο δικαστής του να επιβληθεί με κάποιου είδους αποδεκτό σεβασμό. Έστω και αν τούτο επάγεται και ο δικαστής να καταπιεί «το κώνειο» για την τήρησή της. Πώς αλήθεια θα αξίωνε κανείς να καταπιεί το κώνειο ο δικαζόμενος ενόψει της τήρησης του νόμου, αν δεν ήταν πρώτοι οι φορείς και οι θεσμοί που θα το κατάπιναν? Ξεχνά κανείς την πρόσφατη και άμεση απαλλαγή φορέων του ΤΑΙΠΕΔ μόλις διαμαρτυρήθηκε ενδιαφερόμενη δανείστρια χώρα? Ο διάλογος λοιπόν για τη δικαιοσύνη αφορά πρωτίστως αυτούς προς χάριν των οποίων απονέμεται. Άλλως η αυτοδικία νικά και τούτο είναι κοινός τόπος πλέον στη χώρα μας όπως και η κυριαρχία της ανομίας.

Μουδιασμένοι «φορείς» και «θεσμοί» αφού προχώρησαν το διάλογο για τα μισθολογικά τους και το χρόνο συνταξιοδότησής τους με έμφαση στον αριθμό «69» και το συνταγματικό του προσδιορισμό (ακόμη και με γνωμοδοτήσεις), αναλώνονται στη σχέση της εκτελεστικής εξουσίας με τη δικαστική, στην ανάγκη δημιουργίας (ακόμη ένας κύκλος συζητήσεων) συνταγματικού δικαστηρίου και σε άλλα δεινά.

Ρόζ μέηλ, ρόζ σχέσεις, μαγικό 69, ανάρμοστες σχέσεις… Σέξι καλοκαίρι για τη δικαιοσύνη.

Στο διάλογο αυτό με στολή και τηλεόραση ή στα σιγανά, ξεχνούν οι «φορείς» και οι «θεσμοί» το επίμονο αίτημα για δικαιοσύνη το οποίο διόλου δεν συσχετίζεται με τα άνω ζητήματα. Στο διάλογο αυτό επίσης ποτέ μα ποτέ δεν υπεισήλθε κάποιος προβληματισμός για την προώθηση της διαμεσολάβησης ή της διαιτησίας ως πλέον αποτελεσματικού και ουσιώδους τρόπου απονομής δικαιοσύνης ή του πληθωρισμού των μεθόδων αποφυγής της εν γένει.. Γιατί τάχα κρίνεται ως πλέον ενδεδειγμένη αυτή η οδός? Είναι όντως όσο αποτελεσματική λέγεται ότι είναι? Είναι αληθώς ακριβότερη ή όπως έχουν γίνει τα παράβολα ένα και το αυτό?

Υπάρχουν πάντα εξαιρέσεις. Οι ήρωες που περπατούν στα σκοτεινά. Όμως φθινωποριάζει και οι ορισμοί προέδρων και αντιπροέδρων αναμένονται ώστε το πόκερ να συνεχισθεί.

Στο μεταξύ η Ελλάδα ταξιδεύει. Όπως το πλοίο με την ηρωίνη, μονάχη, και χωρίς καπετάνιο. Ο διάλογος για τη δικαιοσύνη εκφράζει αυτή την αγωνία. Έστω και χωρίς τους ενδιαφερόμενους πολίτες, αυτούς δηλαδή που θέλουμε να μην αυτοδικούν και να μην εμμένουν στην ανομία. Το όνομα του πλοίου στη γεμάτη πτώματα μεταναστών και προσφύγων θάλασσα: αγωνία.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ: ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ

Οι εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλα, προχώρησαν σε ένα σημαντικό τόμο, όπου συλλέγονται τα άρθρα και οι συμβολές του καθηγητή Απόστολου Γεωργιάδη. Ο εκδότης σημειώνει:

"Αν είναι ακριβές αυτό που συνήθως λέγεται ότι η επιστήμη δεν προάγεται με τα διδακτικά εγχειρίδια ή τα ερμηνευτικά/υπομνηματικά έργα αλλά κυρίως με τις μονογραφίες και τις ειδικές μελέτες ή ανακοινώσεις, τότε το παρόν βιβλίο του Καθηγητή Γεωργιάδη είναι ίσως το σημαντικότερο απ’ όσα μέχρι τώρα έχει γράψει. Και αυτό γιατί περιέχει κείμενά του (μελέτες και άρθρα, συμβολές σε τιμητικούς τόμους, εισηγήσεις/ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια) έξι περίπου δεκαετιών.

Όλο αυτό το υλικό, που είναι κατεσπαρμένο σε νομικά περιοδικά (μερικά εκ των οποίων μάλιστα έχουν παύσει προ πολλού να κυκλοφορούν), σε δυσεύρετους τιμητικούς τόμους, σε εξαντλημένα πρακτικά συνεδρίων ή σε δυσαπόκτητα συλλογικά έργα, το βρίσκει ο αναγνώστης συγκεντρωμένο στον παρόντα τόμο και κατανεμημένο σε ενότητες, όπως Γενική Θεωρία Δικαίου, Ιστορία Δικαίου, Δίκαιο και Λογοτεχνία, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου, Ενοχικό Δίκαιο κλπ., ανεξάρτητα από τη χρονολογία της συγγραφής τους".

Ήμουν από τους τυχερούς εκείνους ανθρώπους που έλαβαν ως δώρο το βιβλίο αυτό  από τον παλιό μου δάσκαλο που σημάδεψε τη Νομική Σχολή της Αθήνας, όσο κανείς τις τελευταίες δεκαετίες. Όχι γιατί φυσικά με γλύτωσε από το κόστος αγοράς του. Αλλά γιατί και αυτό το βιβλίο θα είναι μαζί μου με μια ζεστή αφιέρωση σα φυλαχτό στην αρένα της επιστήμης και της δικηγορίας. Ήμουν από τους τυχερούς εκείνους ανθρώπους που επέλεξε ο ίδιος καθηγητής για να συμμετέχει στον Τιμητικό του Τόμο, αν και όχι αστικολόγος, αν και όχι μιμητής και υμνητής του. Εξίσου τυχερή για την επαγγελματική μας συνεργασία κάποιες φορές αλλά και για τις αντιδικίες μας. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν αρκετοί τέτοιοι τυχεροί μαθητές του. Τον Απόστολο Γεωργιάδη πολλοί αγάπησαν και εκτίμησαν από νωρίς. Και εκείνος μας θυμάται όλους. Έναν έναν με το όνομά μας. Τυχεροί αλήθεια όσοι έζησαν τη Νομική Σχολή της Αθήνας επί των ημερών του. Παρών ΠΑΝΤΑ στο μάθημα, γλαφυρός και νεανικός, με άψογη γλώσσα και συναρπαστικές απόψεις αλλά και με σημαντικό επιστημονικό έργο. 

Αν και για το Αστικό Δίκαιο συχνά μας έλεγαν ότι ο Λιτζερόπουλος έγραψε κάτι δεκάδες σελίδες μόνον, αν και η γοητεία του Κουμάντου ήταν ανυπέρβλητη, ο Απόστολος Γεωργιάδης ήταν και παραμένει πολυγραφότατος ερευνητής και επιστήμονας αλλά και γοητευτικός δάσκαλος. Ίσως μάλιστα να συντέλεσε στην άποψή μου ότι το δημόσιο δίκαιο προϋποθέτει άριστο αστικό. Μια άποψη που έχει απομακρύνει πολλούς από το γραφείο μου ως συνεργάτες το δίχως άλλο.

Πρέπει να πω ότι τον Απόστολο Γεωργιάδη τον αγαπούσα πάντα χώρια από την εκτίμηση που έτρεφα γι'αυτόν. Ο λόγος είναι απλός: ήταν ένας από τους ελάχιστους έλληνες καθηγητές που δούλευε επιστημονικά με ζήλο και συντρόφευε τους μαθητές του τις ώρες της μοναξιάς που δημιουργούσαν και εκείνοι το δικό τους νομικό λόγο: και με την βιβλιογραφική του συντροφικότητα και με τη συντροφικότητα εκείνη που μόνον όσοι γράφουν καταλαβαίνουν. Καθώς όλοι ξέρουμε η Ελλάδα δεν γράφει ή γράφει για να εξελιχθεί ακαδημαϊκά και μετά σιγεί. Γράφει επίσης για λόγους επαγγελματικής προβολής. Σπάνια γράφει γιατί έχει κάτι να προσθέσει στην διαδρομή του επιστημονικού λόγου. Συνήθως μιμείται κάτι σίγουρο και ειπωμένο στα έγκυρα πανεπιστήμια, από έγκυρα ονόματα, με ασφάλεια και επαρχιακό μιμητισμό. Γράφει τέλος και για λόγους διαφήμισης κάποιου νέου νομικού προϊόντος. Είτε είναι "προϊόν" αστικού δικαίου όπως το σύμφωνο συμβίωσης ή ο γάμος ομοφυλοφίλων είτε δημοσίου όπως οι ΑΔΑ, τα προσωπικά δεδομένα κλπ. Την αγωνία του Απόστολου Γεωργιάδη και την ανάγκη του να αφήσει κάτι από την ψυχή του στο γραπτό δεν τη συμμερίζονται πολλοί. Και όσοι τη συμμερίζονται τον έχουν πάντα στο πλευρό τους, κοντά στα δάχτυλά τους την ώρα που πληκτρολογούν. 

Ξέρω ότι πολλοί θα θυμώσουν με τη γνώμη μου αυτή. Ξέρω ότι θα γελάσουν μαζί μου καθώς ξέρουν ότι από τη συγκεκριμένη συντροφικότητα δεν ωφελήθηκα τίποτε απολύτως, όπως συνηθίζεται να συμβαίνει όταν κάποιος είναι ευγνώμων και αγαπά με τον τρόπο της ακαδημαϊκής αγάπης. Όμως εδώ δεν μιλάμε για κολακεία ή συμφέρον. Μιλάμε για επιστημονική επικοινωνία και συναίσθημα. Μιλάμε για τη μοναξιά του σκεπτόμενου ανθρώπου που αναζητά την παρέα του Σλινκ, του Μπράντεϊσ,ή όποιου άλλου του αρμόζει για να αντέχει να βασανίζει τη σκέψη του.

Ξέρω επίσης ότι με αγαπούσε και εκείνος. Γιατί ο Απόστολος Γεωργιάδης βλέπει και θυμάται για όλους μας και για όλα.

Ακριβώς λοιπόν γιατί είναι σπάνια αυτή η σχέση και ακόμη πιό σπάνια στη χώρα μας ευχαριστώ το δάσκαλό μας για τις ώρες που συνέχισε να μας μιλά και να μας βοηθά όταν παλεύαμε μονάχοι έστω και αν διαφωνούσαμε μαζί του εντελώς. Αυτή άλλωστε ήταν και η χαρά: ο διάλογος και η σύνθεση.

Τον ευχαριστώ που γράφει μια όμορφη γάργαρη γλώσσα κατανοητή και καλλιεργημένη. Ούτε ξύλινο νομικό λόγο, ούτε πομφόλυγες. Τα νομικά δυστυχώς δεν γράφονται ωραία συνήθως. Ο Απόστολος Γεωργιάδης γράφει ελληνικά νομικά. Ούτε μεταφράζει νομικά γερμανικά ή κάποια από τις τόσες γλώσσες που γνωρίζει, ούτε επιδιώκει να εντυπωσιάσει με το δύσκολο λόγο του τονίζοντας την απόσταση με τον αναγνώστη που πρέπει να νοιώθει αδαής. Προσωπικά, στο σημείο αυτό τον θεωρώ μοναδικό.

Ελπίζω και εύχομαι να συνεχίσει για καιρό ακόμη να δουλεύει και να σκέπτεται. Ξέρω ότι ανήκουμε σε άλλους κόσμους και ότι ίσως να μη συμπέσουμε ποτέ αλλού πουθενά εκτός από το χώρο του χρήματος και του κέρδους των πελατών που συνδράμουμε, χώρο χωρίς γοητεία και συναίσθημα. Ξέρω επίσης ότι καθόλου δε με συναρπάζει η ιδιότητα του ακαδημαϊκού, του γερασμένου δηλαδή επιστήμονα που καθίσταται κατεστημένο. Αλλά ελπίζω να συνεχίσει να σκέπτεται και να δουλεύει παρόλα αυτά. Για να είμαστε κάποιοι τυχεροί μαθητές του λιγότερο μόνοι. Του εύχομαι λοιπόν ολόψυχα να συνεχίσει να ζει κοντά μας και να εργάζεται περιμένοντας το επόμενο βιβλίο του. Και εκείνος το ξέρει καλά αυτό και με πιστεύει. 

ταλακ, ταλακ, ταλακ

23 Aug ταλάκ, ταλάκ, ταλάκ

Posted at 12:30h in Μεγάλες - Μικρές δίκες by Ελένη Τροβά

Μία πρόσφατη απόφαση επιβεβαιώνει το γεγονός ότι η απονομή δικαιοσύνης παραμένει αγαπητή και περιζήτητη ακόμη και όταν σπανίζει. Ο μουσουλμανικός τρόπος προφορικού διαζυγίου σύμφωνα με το δίκαιο της Σαρία και ειδικότερα σύμφωνα με τη Σχολή Χανάφι με την αναφορά της λέξης ταλάκ τρείς φορές αποτελεί αντικείμενο συζήτησης εδώ και χρόνια, παράδειγμα στα αμφιθέατρα της δύσης και παγιωμένη πρακτική που ισχύει σε πολλές χώρες. Ο μουσουλμανικός νόμος δεν είναι κοινός ως προς το ζήτημα αυτό σε όλα τα μουσουλμανικά κράτη ας σημειωθεί.

Αντισυνταγματική έκρινε το Ανώτατο Δικαστήριο της Ινδίας την πρακτική του «αυτόματου» διαζύγιο, αλλιώς «talaq», σηματοδοτώντας μία μεγάλη νίκη για τα δικαιώματα των γυναικών και των φεμινιστικών οργανώσεων στη χώρα στο πλαίσιο των δυτικών αξιών για τα ανθρώπινα δικαιώματα που ενστερνίζονται σταδιακά πολλές χώρες της Ασίας. Η Ινδία είναι μια καλή περίπτωση για τέτοια πειράματα καθώς αποδέχεται το θρησκευτικό πλουραλισμό. Η πρώτη απόφαση για το θέμα εκδόθηκε το 2015.

Στην ακροαματική διαδικασία μάλιστα συμμετείχαν πέντε δικαστές που προέρχονται από τις επικρατέστερες θρησκείες της Ινδίας: τον ινδουισμό, το ισλάμ, τον χριστιανισμό, τον ζωροαστρισμό και τον σιχισμό.

Με μία πλειοψηφία 3-2 το Δικαστήριο καταδίκασε το διαζύγιο αυτού του είδους, λέγοντας ότι «δεν είναι αναπόσπαστο μέρος του Ισλάμ και παραβιάζει την συνταγματική ηθική». Οι δύο δικαστές που μειοψήφησαν τόνισαν ότι η πρακτική θα πρέπει να παγώσει για έξι μήνες και η κυβέρνηση να θεσπίσει νόμο για την ρύθμιση της πρακτικής μέχρι τότε.«Ελπίζουμε ότι το νομοθετικό σώμα θα λάβει υπ’ όψιν τον Μουσουλμανικό Προσωπικό Νόμο ενώ θα νομοθετεί (σσ.σχετικά με την δικαστική απόφαση). Όλα τα κόμματα θα πρέπει να αφήσουν την πολιτική και να αποφασίσουν για αυτό», ανέφερε το δικαστήριο.

Το τριπλό talaq θεωρείτο νόμιμο για τους μουσουλμάνους σύμφωνα με το σύνταγμα, αλλά αρκετές γυναίκες που τούς έχουν χωρίσει με αυτόν τον τρόπο οι σύζυγοί τους, και μάλιστα άλλοι μέσω Skype ή WhatsApp, χαρακτήρισαν αμφιλεγόμενη αυτήν την 1400 ετών πρακτική. Η πρόσφατη απόφαση έκρινε ότι αντίκειται στα άρθρα 14 και 21 του Ινδικού Συντάγματος.

Το κοσμικό κράτος στην Ινδία, όπως αυτό ορίζεται από το Σύνταγμα της χώρας, θεωρεί όλες τις θρησκείες ίσες. Κάθε θρησκευτική κοινότητα τηρεί και εφαρμόζει διαφορετικούς κανόνες για θέματα όπως ο γάμος, το διαζύγιο και τα κληρονομικά. Έτσι δεν ισχύουν οι ίδιοι κανόνες για έναν ινδουιστή και έναν μουσουλμάνο. Το δίκαιο της Σαρία εφαρμόζεται για τους μουσουλμάνους από το 1947 αλλά υπάρχει η δυνατότητα πολιτικού γάμου για το σύνολο του πληθυσμού της χώρας από το 1954.

Οι ινδουιστές τάσσονται εδώ και καιρό υπέρ ενός ενιαίου αστικού κώδικα, όμως η μουσουλμανική κοινότητα αντιτίθεται σε κάτι τέτοιο καθώς φοβάται ότι οι θρησκευτικές μειονότητες θα χάσουν τους ιδιαίτερους κανόνες τους και ότι θα υπερισχύσουν οι ινδουιστές, που αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού.

O θερμός τρόπος αποδοχής της απόφασης αυτής από τον τύπο αναδεικνύει μια σημαντική σύγκρουση αξιών και μία νίκη από την πλευρά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά τη δυτική αντίληψη.

Τα ονόματα των δικαστών είναι  Chief Justice JS Khehar, Justices Kurian Joseph, Rohinton Fali Nariman, Uday Umesh Lalit and Abdul Nazeer.