Είναι γεγονός ότι το ζήτημα της ελευθερίας του λόγου στην Τουρκία παραμένει ιδιαίτερα ευαίσθητο.
Σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από το Pew Research Center με έδρα τις ΗΠΑ, η συντριπτική πλειονότητα των πολιτών στις περισσότερες χώρες πιστεύει ότι πρέπει να είναι ελεύθεροι να ασκούν ανεμπόδιστα κριτική στις κυβερνήσεις τους. Στις δυτικές χώρες η άσκηση του δικαιώματος αυτού θεωρείται δεδομένη, αντίθετα με χώρες που κυβερνώνται από πιο αυταρχικά ή απολυταρχικά καθεστώτα.Οι Τούρκοι πολίτες εξάλλου εμφανίζονται διχασμένοι για το αν τα μέσα ενημέρωσης πρέπει να έχουν την ελευθερία να κρίνουν τις ειδήσεις που μπορούν να δημοσιεύουν. Το 40% θεωρεί ότι η κυβέρνηση πρέπει να έχει το δικαίωμα να περιορίζει τη δημοσίευση πληροφοριών για πολιτικές διαμαρτυρίες, κατατάσσοντας έτσι την χώρα στην προτελευταία θέση στην σχετική κατηγορία, πριν από το Βιετνάμ.Μόλις τέσσερις ημέρες πριν τις βουλευτικές εκλογές της 1ης Νοεμβρίου, η τουρκική αστυνομία διέκοψε την εκπομπή δύο τηλεοπτικών δικτύων που πρόσκεινται στην αντιπολίτευση, ενώ στην πρόσφατη σύνοδο κορυφής της Ομάδας των Είκοσι (G20) πιο ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων οικονομιών του πλανήτη που διεξήχθη στην Άγκυρα, ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν δέχθηκε ερωτήσεις από δημοσιογράφους.Τον προηγούμενο μήνα, οργανώσεις προάσπισης της ελευθερίας του Τύπου κατήγγειλαν πως 20 δημοσιογράφοι παραμένουν υπό κράτηση στην Τουρκία, ενώ η ισλαμοσυντηρητική κυβέρνηση χρησιμοποιεί την αντιτρομοκρατική νομοθεσία για να «αποθαρρύνει (τους δημοσιογράφους) να δημοσιεύσουν πληροφορίες σχετικά με ζητήματα δημοσίου συμφέροντος».
Η ελευθερία του λόγου έμελλε να αποτελέσει αντικείμενο όξυνσης στις σχέσης εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας στην Τουρκία με αφορμή πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Τουρκίας.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Τουρκίας είναι το ανώτατο δικαστήριο ελέγχου συνταγματικότητας στην Τουρκία και ως προς τον τύπο και ως προς την ουσία σύμφωνα με το άρθ. 148 του Τουρκικού Συντάγματος. Λειτουργεί και ως ανώτατο ποινικό δικαστήριο εφόσον ο πρόεδρος της δημοκρατίας παραπέμψει κάποια υπόθεση σε αυτό.
Ιδρύθηκε το 1962 στις 25 Απριλίου σύμφωνα με το σύνταγμα της Τουρκίας του 1961 συνιστώντας αρχικά περιορισμό της παντοδυναμίας του Κοινοβουλίου. Πρώτος του πρόεδρος ήταν ο Sünuhi Arsan, (1962-1964). Το δικαστήριο σήμερα διέπεται από τις διατάξεις του τουρκικού συντάγματος του 1982. Περισσότερες πληροφορίες εδώ.
Θα μπορούσε να διαπιστώσει κανείς, ότι το συγκεκριμένο δικαστήριο παρότι ιδρύθηκε για να περιορίσει την παντοδυναμία της Βουλής κατέληξε να προασπίζεται θεμελιώδη δικαιώματα.
Το Συνταγματικό Δικαστήριο είναι από τους ελάχιστους θεσμούς που δεν ελέγχονται τοις πράγμασι από τον νυν πρωθυπουργό Ταγίπ Ερντογάν. Εννέα από τους δώδεκα δικαστές του, οι οποίοι ψήφισαν υπέρ της αποφυλάκισης των δημοσιογράφων, είχαν διορισθεί επί των ημερών του προκατόχου του Ερντογάν, Αμπντουλάχ Γκιουλ. Το Συνταγματικό Δικαστήριο έχει εκδώσει και παλαιότερα αποφάσεις οι οποίες προκάλεσαν την οργή του προέδρου Ερντογάν. Τον Μάιο του 2014, το δικαστήριο ανέτρεψε την απόφαση του προέδρου για απαγόρευση της ιστοσελίδας προβολής βίντεο YouTube, χαρακτηρίζοντάς την αντισυνταγματική.
Πρόσφατα η κρίση στις σχέσεις των εξουσιών εκτελεστικής και δικαστικής εντείνεται με τρόπο εντυπωσιακό και χωρίς τήρησης κανενός προσχήματος πλέον εκ μέρους της εκτελεστικής εξουσίας.
οι απόψεις του Προέδρου της Τουρκίας για το Συνταγματικό Δικαστήριο πρόσφατα
«Κίνηση κατά της Τουρκίας χαρακτήρισε ο πρόεδρος της χώρας Ταγίπ Ερντογάν την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας να διατάξει την αποφυλάκιση δύο δημοσιογράφων της Τζουμχουριέτ (Cumhuriyet), λόγω παραβίασης των δικαιωμάτων τους από τις τουρκικές αρχές». Η γνωστή για τον κοσμικό κεμαλικό προσανατολισμό της εφημερίδα, που αντιπολιτεύεται την ισλαμοσυντηρητική Δεξιά του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), έχει βρεθεί στο στόχαστρο του τουρκικού καθεστώτος. Το ίδιο έχει συμβεί και με την εφημερίδα Zaman, η οποία συνδέεται με κύκλους του ισλαμιστή ιεροκήρυκα, αυτοεξόριστου στις ΗΠΑ Φετουλάχ Γκιουλέν, πάλαι ποτέ συμμάχου και νυν μέγιστου εχθρού του Τούρκου προέδρου.
Η Τουρκία κατέχει την 149η θέση στην κατάταξη 180 χωρών από όλο τον κόσμο με βάση την ελευθερία του Τύπου που δημοσιεύουν οι Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα.
Ο κ. Ερντογάν είχε δηλώσει προ ημερών ότι δεν σέβεται την απόφαση του ανώτατου δικαστήριου, η οποία οδήγησε στην αποφυλάκιση των δύο δημοσιογράφων.
«Αυτό το Συνταγματικό Δικαστήριο μπορεί να έλαβε αυτήν την απόφαση. Μπορώ μόνο να σιωπήσω για την απόφαση που πήρε το Συνταγματικό Δικαστήριο. Θα είμαι ξεκάθαρος. Δεν συμφωνώ με την απόφαση και δεν τη σέβομαι» δήλωσε ο Τούρκος πρόεδρος.
Ο Τζαν Ντουντάρ, διευθυντής της αντιπολιτευόμενης εφημερίδας Cumhuriyet και ο Ερντέμ Γκιουλ, επικεφαλής του γραφείου της εφημερίδας στην Άγκυρα, αφέθηκαν ελεύθεροι την Παρασκευή μετά την προφυλάκισή τους για περισσότερες από 90 ημέρες.
Μύδρους εξαπέλυσε εκ νέου ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, κατά του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας για την πρόσφατη απόφασή του που οδήγησε στην απελευθέρωση δύο διευθυντικών στελεχών της εφημερίδας «Τζουμχουριέτ» σε συγκέντρωση στη νοτιοδυτική πόλη Μπούρντουρ:
«Ο θεσμός αυτός, με την ανάμιξη του προέδρου του και μερικών μελών, δεν απέφυγε να πάρει μια απόφαση που είναι εναντίον της χώρας και του λαού της. Ελπίζω ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο δε θα αποπειραθεί και πάλι τέτοιες ενέργειες, οι οποίες θα θέσουν υπό συζήτηση την ύπαρξή του και τη νομιμότητά του»
Λίγα λόγια για την υπόθεση
Βάσει του διαβόητου άρθρου 301 του Τουρκικού Ποινικού Κώδικα, πλήθος διανοούμενων και δημοσιογράφων έχει διωχθεί για «προσβολή του Τουρκισμού», αδίκημα που, σύμφωνα με το άρθρο, μπορεί να επισύρει ποινή κάθειρξης μέχρι δέκα ετών. Το τι περιλαμβάνει βέβαια η έννοια «Τουρκισμός», επαφίεται στην κρίση του δικαστηρίου να το ερμηνεύσει, εν τούτοις πρόκειται σίγουρα για «δράση κατά των θεμελιωδών εθνικών συμφερόντων…». Το ζήτημα της ελευθερίας του λόγους και της ελευθεροτυπίας στην Τουρκία έχει δώσει λαβή για εκτενείς συζητήσεις διεθνώς.
Ο Τζαν Ντουντάρ, διευθυντής της αντιπολιτευόμενης εφημερίδας Cumhuriyet και ο Ερντέμ Γκιουλ, επικεφαλής του γραφείου της εφημερίδας στην Άγκυρα, αφέθηκαν ελεύθεροι την Παρασκευή, μετά την προφυλάκισή τους για περισσότερες από 90 ημέρες. Το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε αποφανθεί την προηγουμένη πως τα δικαιώματά τους «παραβιάστηκαν». Η δίκη τους θα ξεκινήσει στις 25 Μαρτίου.
«Πιστεύω σθεναρά στην προάσπιση της ελευθερίας της έκφρασης. Αλλά δεν πιστεύω πως η ελευθερία της έκφρασης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μια καλυμμένη επίθεση στη χώρα. Και δεν πρόκειται εδώ για την ελευθερία της έκφρασης, αλλά για μια υπόθεση κατασκοπείας», εκτίμησε ο Τούρκος πρόεδρος. «Δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία του Τύπου χωρίς όρια. Αυτό δεν ισχύει σε κανένα μέρος του κόσμου», συμπλήρωσε.
Σφοδροί αντίπαλοι της τουρκικής ισλαμοσυντηρητικής κυβέρνησης, οι Ντουντάρ και Γκιουλ κατηγορούνται για κατασκοπεία, για αποκάλυψη κρατικών απορρήτων και για απόπειρα πραξικοπήματος.
Κατηγορούνται συγκεκριμένα επειδή δημοσίευσαν τον Μάιο ένα άρθρο και δημοσιοποίησαν ένα βίντεο που δείχνει τούρκους χωροφύλακες να σταματούν και να ερευνούν, τον Ιανουάριο του 2014 στα συριακά σύνορα, φορτηγά που ανήκαν στις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες (MIT) και μετέφεραν όπλα που προορίζονταν για ισλαμιστές αντάρτες στη Συρία.
Δημοσιευμένο μερικές ημέρες πριν από τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου του 2015, το άρθρο προκάλεσε την οργή του Τούρκου προέδρου, η κυβέρνηση του οποίου αρνείται κατηγορηματικά ότι παρέχει οποιαδήποτε υποστήριξη στις ένοπλες οργανώσεις που αντιτίθεται στον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ, του οποίου ζητούν με επιμονή την αποχώρηση από την εξουσία αφότου ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία.
Οι αρχές είχαν δηλώσει τότε πως η αυτοκινητοπομπή περιείχε «βοήθεια» που προοριζόταν για τους τουρκόφωνους στη Συρία.
Ο Τούρκος πρόεδρος, που κατέθεσε ο ίδιος αγωγή κατά των δύο δημοσιογράφων, είχε υποσχεθεί πως θα κατέβαλλαν «ακριβό τίμημα». Η εισαγγελία ζήτησε την καταδίκη τους σε ισόβια, προκαλώντας σοκ.
Η φυλάκιση των δύο δημοσιογράφων είχε προκαλέσει κατακραυγή τόσο στην Τουρκία όσο και εκτός συνόρων. Η τουρκική κυβέρνηση που βρίσκεται στην εξουσία από το 2002 επικρίνεται συχνά από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του Τύπου για όλο και μεγαλύτερες πιέσεις στα ΜΜΕ και για φίμωση του ανεξάρτητου Τύπου.
Πριν από λίγες ημέρες, εξάλλου, διεκόπη το σήμα του ιδιωτικού τηλεοπτικού σταθμού IMC TV, το οποίο διατηρεί μία έντονα επικριτική στάση απέναντι στη σημερινή κυβέρνηση και τον πρόεδρο Ερντογάν.
Ορχάν Παμούκ: Στην Τουρκία δεν υπάρχει ελευθερία του λόγου
“Δεν υπάρχει ελευθερία του λόγου στην Τουρκία. Για συγγραφείς όπως εγώ η κατάσταση είναι καλύτερη, αρκεί βέβαια να μη μιλούν ανοιχτά για το σεξ. Όμως οι δημοσιογράφοι δέχονται ακραίες πιέσεις. Πρώτα τους πιέζουν με τη φορολογική νομοθεσία. Δεν ενδιαφέρονται για τα μικρότερα μέσα ενημέρωσης καθώς, όπως και στην Ιταλία με τον Μπερλουσκόνι, η κυβέρνηση ελέγχει τα περισσότερα κανάλια και τις εφημερίδες. Ελέγχει τη γραφειοκρατία και όποιος δεν συμμορφωθεί στις πιέσεις τότε δέχεται συνεχείς κατηγορίες και μπορεί να καταλήξει στη φυλακή.
Ένας από τους μεγαλύτερους αρθρογράφους της Τουρκίας, ο Αχμέτ Χακάν, ξυλοκοπήθηκε. Αυτά είναι τα πιο σημαντικά που θέλω να πω δυνατά. Αυτή είναι και η πιο σημαντική πολιτική δήλωση που έχω να κάνω κι ελπίζω να το γράψετε” έλεγε χθες ο νομπελίστας συγγραφέας Ορχάν Παμούκ στους Έλληνες δημοσιογράφους.
Η σύνθεση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Τουρκίας σήμερα
μια εικόνα για τα μέλη του Δικαστηρίου αυτού παίρνουμε από τη Wiki
1 Zühtü Arslan 2012 President Higher Education Board (Former President of Turkish Police Academy) Abdullah Gül 17 April 2024
2 Serdar Özgüldür 2004 Member Military Court of Cassation Ahmet Necdet Sezer 22 December 2020
3 Serruh Kaleli 2005 Vice President Executive or Lawyer (Lawyer) Ahmet Necdet Sezer 3 May 2019
4 Osman Alifeyyaz Paksüt 2005 Member Executive or Lawyer (Former Ambassador of Finland) Ahmet Necdet Sezer 3 November 2018
5 Recep Kömürcü 2008 Member Court of Cassation Abdullah Gül 3 April 2020
6 Engin Yıldırım 2010 Vice President Higher Education Board (Former Dean of Faculty of Economics and Administrative Sciences of Sakarya University Abdullah Gül 9 February 2031
7 Nuri Necipoğlu 2010 Member Military Court of Cassation Abdullah Gül 1 July 2018
8 Alparslan Altan 2010 Vice President Executive or Lawyer (Former Deputy Undersecretary of Maritime Affairs) Abdullah Gül 29 March 2033
9 Burhan Üstün 2010 Member Court of Cassation Abdullah Gül 29 March 2021
10 Hicabi Dursun 2010 Member Court of Auditors GNAT 6 October 2022
11 Celal Mümtaz Akıncı 2010 Member President of Bar (Former President of Association of the Bar of Afyonkarahisar) GNAT 31 January 2022
12 Erdal Tercan 2011 Member Higher Education Board (Former Associate of Faculty of Law of Ankara University) Abdullah Gül 7 January 2023
13 Muammer Topal 2012 Member Council of State Abdullah Gül 29 January 2024
14 Mehmet Emin Kuz 2013 Member Executive or Lawyer (Former Vice Undersecretary of Presidency of Turkey) Abdullah Gül 12 May 2024
15 Hasan Tahsin Gökcan 2014 Member Court of Cassation Abdullah Gül 17 March 2026
16 Kadir Özkaya 2014 Member Council of State Recep Tayyip Erdoğan 18 December 2026
17 Member Court of Auditors
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου