Eurodisneyland; μια σύντομη αναφορά στα θεματικά πάρκα

(από τη Σύμβαση Παραχώρησης Δημοσίων Εργων)

1. Ο Μίκυ Μάους στο Παρίσι: μια επίσκεψη χωρίς κανόνες
Η θεωρία του Project Finance στην πλέον αμερικανική εκδοχή της δοκιμάσθηκε στην Ευρώπη με αφορμή την κατασκευή και λειτουργία του θεματικού πάρκου της Ευρωντίσνευλαντ. Το έργο αυτό έτυχε της συστηματικής υποστήριξης των αρμόδιων υπουργών της Γαλλίας της εποχής με πρώτους τους Laurent Fabius και τον Jacques Chirac. Έτυχε επίσης της συστηματικής υποστήριξης μεγάλων τραπεζικών οργανισμών όπως του Group Suez, της BNP, της Société Générale, της Warburg & Co LtD, της Caisse Nationale de Crédit Agricole .
Για την υλοποίηση του φαντασμαγορικού αυτού σχεδίου, το γαλλικό Δημόσιο, οι αμερικανοί επιχειρηματίες και το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα έδωσαν τους καλύτερους εαυτούς τους, καταφεύγοντας στη συνεργασία της γαλλικής βουλής για την ψήφιση των αναγκαίων διατάξεων που απαιτούντο , αλλά και στα αραβικά κεφάλαια για τη διάσωση του φιλόδοξου αυτού εγχειρήματος . Η αμερικανική θεωρία στη συγκεκριμένη περίπτωση χρειάσθηκε να αντιπαρατεθεί, αν και με ανώδυνο τρόπο, με τους κανόνες του ευρωπαϊκού δικαίου. Μέσα από την αντιπαράθεση αυτή καταδεικνύεται η αναγκαιότητα της ύπαρξης των απαραίτητων κανόνων και της έλλειψης καταναγκασμών με τρόπο που η φαντασία να συνεπικουρεί την ανταποδοτικότητα των επενδύσεων .
O χαρακτηρισμός του συνολικού νομικού εγχειρήματος δεν είναι διόλου δεδομένος, και έδωσε ήδη αφορμή για προβληματισμούς στο γαλλικό δίκαιο σε σχέση με το κατά πόσον η βασική σύμβαση που συνάφθηκε είναι διοικητική, ή διεθνής διοικητική, ή διοικητική διεθνούς οικονομικού ενδιαφέροντος . Στον όλο αυτό προβληματισμό δεν μπορεί παρά να επισημανθεί με έμφαση η ολοσχερής απουσία του κοινοτικού δικαίου .
Το κοινοτικό δίκαιο, απόν από το όλο νομικό σύμπλεγμα σχέσεων επέτρεψε στο τέλος της δεκαετίας του 1980 την υλοποίηση ενός έργου τεράστιας οικονομικής σημασίας με μέσα που εξέφραζαν τις θέσεις της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας σε ένα σχέδιο παγκοσμιοποιημένης λογικής και ιδεολογίας. Υπήρχε λόγος όμως γι’αυτή την απουσία ?
Η Ευρωντίσνευλαντ συγκροτούσε ένα σύνολο συμβολισμών, προσδοκιών, οικονομικών και επενδυτικών δεδομένων, παραμυθιού και αλήθειας, με πλαίσιο και τοποθέτηση στη γη . Το έργο αναπτύχθηκε στη γη και επιδίωξε να αξιοποιήσει τη γη. Ίσως για το λόγο αυτό να εξαιρέθηκε της υπαγωγής του στο κοινοτικό δίκαιο, σύμφωνα και με το γράμμα μετέπειτα της οδηγίας 92/50/ΕΟΚ .
Δεν θα συμφωνήσουμε με αυτή την εκδοχή. Η κατασκευή του συγκεκριμένου έργου, παρά το γεγονός ότι αναπτύχθηκε στο χώρο, αφορούσε την δημιουργία ενός θεματικού πάρκου με αντικείμενο το οποίο μόνον η συγκεκριμένη αμερικανική εταιρία μπορούσε να προσφέρει. Παρότι η εταιρία αυτή δεν ήταν κατασκευαστική, το έργο κατά πάσα πιθανότητα έγινε αντιληπτό ως μια συνολική επένδυση της οποίας η φύση θα υπαγόταν αναγκαία στις εξαιρετικές διατάξεις του κοινοτικού δικαίου . Είναι όμως δυνατό, αν κρίνουμε από την περίοδο που συνάφθηκε η σχετική συμφωνία, να μην υπήχθη στις διατάξεις του κοινοτικού δικαίου, ως σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων . Για το ζήτημα αυτό όμως θα επανέλθουμε πιο κάτω.
Ακόμη πιο ενδιαφέρων όμως είναι ο χαρακτηρισμός που προσέδωσε στο έργο η γαλλική νομοθεσία. Έργο «εθνικού ενδιαφέροντος» αποκάλεσε ο νομοθέτης το συγκεκριμένο αναπτυξιακό σχέδιο .
Η επικέντρωση του ενδιαφέροντος του γαλλικού έθνους στην έλευση του Μίκυ Μάους στην Ευρώπη, έχει να κάνει, χωρίς αμφιβολία, με τη συνολική γεωπολιτική σύλληψη της Γαλλίας της εποχής για το ρόλο της στον κόσμο . Επιδιώκοντας την ταυτόχρονη αναβάθμιση υποβαθμισμένων περιοχών, την επίλυση του προβλήματος της ανεργίας στα μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα όπως το Παρίσι, τη συνεργασία ιδιωτών και δημοσίου, αλλά και την ανάδειξή της ως φιλοευρωπαϊκής δύναμης, επιχείρησε να κάνει την Marne –la- Valée τουριστικό κέντρο ανάπτυξης συλλογικής φαντασίωσης, με απαρχή την παιδική ηλικία . Κάθε παιδάκι θα ξεκινούσε τη ζωή του με ένα ταξίδι στο Παρίσι. Ο Μίκυ όμως δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων .
Magic Kingdom ονομάσθηκε η πρώτη μεγάλη θεματική ενότητα του πάρκου της Ευρωντίσνευλαντ. Το Μαγικό Βασίλειο δεν έστερξε να ενσωματωθεί στον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο, όπως ανεμένετο κατά τα αισιόδοξα αρχικά σενάρια, κατά μία θεωρία μάλιστα διότι δεν πρόσφεραν στα εστιατόρια κρασί με το μεσημεριανό γεύμα . Ο καταναλωτής βρέθηκε στο επίκεντρο της αναποδοτικότητας και πάλι .

2. Το μεγαλύτερο θεματικό πάρκο τη Ευρώπης: ο σχεδιασμός και η υλοποίησή του
Η εταιρία Walt Disney με έδρα το Burbank της Καλιφόρνια είναι μια από τις μεγαλύτερες στο είδος εταιρίες διεθνώς, ειδικευμένη στην ανάπτυξη θεματικών πάρκων. Δημιούργησε θεματικά πάρκα στη Αμερική και την Ιαπωνία, όπου δραστηριοποιήθηκε στην προβολή του Walt Disney. Το ευρωπαϊκό σχέδιο δεν ήταν ανάλογο. Η δημιουργία ενός κερδοφόρου θεματικού πάρκου στη Γαλλία απαιτούσε κάτι περισσότερο από την ιδιωτική πρωτοβουλία, τις εκτάσεις και τους ήρωες του Disney. Απαιτούσε τη συμμετοχή του κράτους. Διαφορετικοί μύθοι συναντήθηκαν ενόψει της δημιουργίας ενός επικερδούς σχεδίου, διαφορετικοί ήπειροι, διαφορετικές αντιλήψεις. Στόχος ήταν η μεταφύτευση του αμερικανικού ονείρου σε ευρωπαϊκή γη. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι, η εταιρία απέκτησε ενδιαφέρον για τη συγκεκριμένη επένδυση “with the European Union taking shape” η Ευρώπη έμοιαζε λοιπόν ως το ιδανικό τοπίο για τα cartoon.
Η εταιρία Walt Disney εντόπισε την κατάλληλη έκταση γης σε απόσταση 32 χιλιομέτρων από το Παρίσι, ως κατάλληλα για το σκοπό της επένδυσης αφού εξέτασε 200 περίπου εναλλακτικές λύσεις στη Γαλλία και στην Ισπανία. Η εταιρία επιθυμούσε, όταν το έργο ολοκληρωθεί (η επένδυση θα πραγματοποιείτο σε φάσεις) να είναι το μεγαλύτερο θεματικό πάρκο της Ευρώπης. Επιθυμούσε για το έργο της αυτό την καλύτερη χωροθέτηση, με επικοινωνία με κάθε είδους μέσο μεταφοράς, δυνατότητες εξυπηρέτησης κατασκευή υποδομών και εγκαταστάσεων, αεροπορικές διευκολύνσεις και συνδυασμένες μεταφορές, τηλεπικοινωνιακή επάρκεια, ασφάλεια. Επιθυμούσε επίσης να μην διαπραχθούν δύο οδυνηρά από την εμπειρία του παρελθόντος γι’αυτήν σφάλματα: α. να μην κατασκευασθούν άλλα ξενοδοχεία σε κοντινές περιοχές εκτός αυτών που εκμεταλλεύεται, β. να μην κατασκευασθεί άλλο ανάλογο έργο.
Το γαλλικό Δημόσιο έπαιξε έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Ευρωντίσνευλαντ. Η εταιρία επιθυμούσε να αναπτύξει το έργο αυτό κατ’αποκλειστικότητα και χωρίς τη συμμετοχή άλλων συνεταίρων. Το γαλλικό Δημόσιο δεν της το επέτρεψε και απαίτησε να πωλήσει την πλειοψηφία των μετοχών της σε ευρωπαίους επενδυτές για τον επιμερισμό των κερδών . Από την άλλη μεριά η παρουσία του γαλλικού Δημοσίου στην δημιουργία και στην εξέλιξη του όλου έργου στάθηκε καταλυτική. Οι λόγοι θα γίνουν αντιληπτοί αμέσως πιο κάτω.
Διαπιστώνεται στην πράξη από τη μελέτη του έργου αυτού ότι παρότι ξεκίνησε σαν ένα ιδιωτικό έργο επενδυτικού χαρακτήρα, στη συνέχεια μεταβλήθηκε σε ένα έργο ενδιαφέροντος του γαλλικού Δημοσίου κυρίως με το κράτος να έχει το μέγιστο συμφέρον στην πρόοδό του. Τούτο κατέστη σαφές ήδη από το 1989, ένα χρόνο μετά την υπογραφή των πρώτων συμβάσεων λόγω των μεθόδων χρηματοδότησης που υιοθετήθηκαν. Η εταιρία Disney κατέστη εν τοις πράγμασι μειοψηφούσα μέτοχος και κατασκευάστρια της Ευρωντίσνευλαντ, την οποία και θα λειτουργούσε στη συνέχεια με βάση την τεχνογνωσία που είχε .
Το όλο εγχείρημα κινδύνεψε να οδηγηθεί σε πτώχευση στο 1995 με συνέπεια να απαιτηθεί αναδιοργάνωση των επενδυτικών δεδομένων

3. Οι πρωταγωνιστές του έργου στο Magic Kingdom
Το έργο οργανώθηκε με τους εξής πρωταγωνιστές , οι οποίοι συνεβλήθησαν μέσα από μια σειρά περίπλοκων συμβατικών σχέσεων :

Α. Το γαλλικό Δημόσιο
Το γαλλικό Δημόσιο έπαιξε και παίζει έναν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της όλης σχέσης για την ανάπτυξη του έργου αυτού. Παρέχει ένα σύνολο διευκολύνσεων στον κατασκευαστή και διαχειριστή του θεματικού πάρκου, συγκοινωνιακής φύσεως, φορολογικών διευκολύνσεων, και ιδίως, προσφέρει το σύνολο των υποδομών που απαιτούνται για τη διασφάλιση της πρόσβασης των επισκεπτών. Παρέχει όμως και σειρά άλλων πλεονεκτημάτων, όπως ιδίως η συνεργασία στην πολεοδόμηση των εκτάσεων γύρω και μέσα στην Ευρωντίσνευλαντ, ώστε να αποκτήσουν το χαρακτήρα που απαιτούσε ένα σχέδιο όπως το συγκεκριμένο. Σωστά, το Conseil d’Etat έκρινε πως η όλη σχέση με το Δημόσιο φέρει έντονα τα χαρακτηριστικά της δημόσιας εξουσίας .
Αν και θα ανέμενε κανείς μιας αμερικανικής σύλληψης επένδυση να διακατέχεται από ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια και να «αποφεύγει» τη συμμετοχή και ανάμειξη του κράτους, η συγκεκριμένη περίπτωση μας καθιστά σαφές ότι η κρατική παρουσία διατηρείται ως αναγκαιότητα ακόμη και στο πλαίσιο ενός φαντασμαγορικού κόσμου που θα προτιμούσε να ωφελείται της κερδοφορίας του αποκλειστικά. Θα μπορούσε να αντλήσει κανείς σημαντικά συμπεράσματα από το συγκεκριμένο παράδειγμα ακόμη και για την προοπτική ανάπτυξης ιδιωτικών πόλεων ή πολεοδομικών συγκροτημάτων στην Ευρώπη, δεδομένου του ήδη υφιστάμενου προβληματισμού.

Β. Η Eurodisneyland SCA
Η Eurodisneyland SCA είναι εταιρία με συμμετοχή 51% ευρωπαίους επενδυτές και 49 % την εταιρία Walt Disney. Η εταιρία αυτή ανέλαβε την κατασκευή και διαχείριση του έργου. Η συγκεκριμένη εταιρία είναι ο κύριος συμβαλλόμενος με το γαλλικό Δημόσιο και θα ήταν το βασικό όχημα υλοποίησης της επένδυσης, αν άλλα κίνητρα, τραπεζικής η φορολογικής φύσεως δεν συνέτειναν στην δημιουργία και άλλων εταιρικών σχημάτων.
Αν και θα περίμενε κανείς από την εταιρία αυτή να διακατέχεται από τάσεις αυτονομίας και οικονομικής ανεξαρτησίας, σχεδιάζοντας τη Λιμνούπολη και την κερδοφορία της, προσκολλήθηκε στο κράτος από το οποίο και άντλησε τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα. Εξίσου προσκολλήθηκε στο διεθνές τραπεζικό σύστημα από το οποίο άντλησε τα αναγκαία κεφάλαια για να αποφύγει την καταστροφή, που επίκειτο μερικά μόλις χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας του πρώτου σταδίου της όλης επένδυσης.

Γ. Η εταιρία Euro Disney SA
Η εταιρία Euro Disney SA είναι εταιρία διοίκησης, η οποία είναι θυγατρική της αμερικανικής εταιρίας Disney. Βασικός της στόχος υπήρξε η παροχή υπηρεσιών διοίκησης και η προσφορά τεχνογνωσίας.
Όχημα κερδοφορίας χωρίς συμμετοχή σε επενδυτικούς κινδύνους, η εταιρία αυτή επέτρεψε στους αμερικανούς επενδυτές να αποκομίσουν σημαντικά κέρδη από παροχή υπηρεσιών διοίκησης.
Δ. Η χρηματοδοτική εταιρία EuroDisneyland SNC
Η χρηματοδοτική εταιρία EuroDisneyland SNC αποτέλεσε δημιούργημα των αναγκών τραπεζικού δανεισμού. Ενόψει της χρηματοδότησης, η εταιρία αυτή, θα αποκτούσε το θεματικό πάρκο κατά κυριότητα, το οποίο θα μίσθωνε στην πρώτη εταιρία Eurodisneyland SCA για 20 χρόνια, ενώ τα μισθώματα θα χρησίμευαν για την αποπληρωμή των δανείων. Μετά το πέρας της εικοσαετίας, η εταιρία αυτή θα πωλούσε το πάρκο στην πρώτη εταιρία έναντι προυπολογισθείσας ονομαστικής τιμής.
Μέσω της εταιρίας αυτής συνεστήθη ένα πρωτότυπο πλέγμα ασφαλειών σε ακίνητα χωρίς να απαιτηθεί η συνδρομή περισσότερο πρωτότυπων νομικών κατασκευών ή να αυξηθεί το λειτουργικό κόστος λόγω συνάψεως βαρών στο ακίνητο.

4. Η σύμβαση με το Γαλλικό Δημόσιο: μια διοικητική σύμβαση «εθνικού ενδιαφέροντος»
Πολυετείς διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν το 1985 από την τότε Υπουργό Εμπορίου Edith Cresson, ολοκληρώθηκαν το 1987 από τον Jacques Chirac με την υπογραφή στις 24/3/1987 σύμβασης–πλαισίου, όπως ονομάσθηκε. H σύμβαση που υπογράφηκε διαρκείας 30 ετών και εκτάσεως 173 σελίδων, οδήγησε σε μια εκτεταμένη συμφωνία το γαλλικό Δημόσιο, οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης (Seine et Marne, Region Ile de France) ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου το établissement public d’aménagement de la ville nouvelle de Marne –la- Valée, την Régie autonome des Transports Parisiens και την εταιρία Walt Disney . Η σύμβαση αυτή εγκρίθηκε με το “Décret 87-193 du 24 mars 1987 “Décted approuvant la convention pour la creation et l’exploitation d’Eurodisneyland en France et le projet d’intéret general relatif au quatrieme secteur de Marne-la- Vallée” . Σύμφωνα με το ως άνω διάταγμα εγκρίθηκαν από τον Πρωθυπουργό μετά από εισήγηση των αρμοδίων υπουργών και σύμφωνα με τον κώδικα περί πολεοδομίας η σύμβαση και το προσάρτημά της ενώ κρίθηκε με το άρθρο 2 του ίδιου διατάγματος ότι το έργο ενδιαφέρει το δημόσιο συμφέρον σύμφωνα με τα άρθρα 121-12 του κώδικα περί πολεοδομίας. Η μελέτη των βασικών της όρων σε βάθος θα μπορούσε να φωτίσει τους προβληματισμούς σε σχέση με το νομικό της χαρακτηρισμό.
Ειδικότερα το γαλλικό Δημόσιο υπέγραψε σύμβαση με την εταιρία Eurodisneyland SCA το Φεβρουάριο του 1988, όπου συμφώνησε:
Α. να παρέχει 15505 εκτάρια γης στην περιοχή Marne –la- Valée κατάλληλα χαρακτηρισμένη πολεοδομικά για το θεματικό πάρκο και για άλλες εμπορικές εκμεταλλεύσεις. Η γη θα επωλείτο στην εταιρία EuroDisneyland σε συγκεκριμένη τιμή αξίας 1971 επιπλέον δε θα τιμάτο το κόστος διαφόρων υποδομών καθώς και διάφορα επιπλέον βάρη. Τη συγκεκριμένη περίοδο η γη αυτή απαιτείτο να πολεοδομηθεί
Β. να χρηματοδοτήσει κατασκευάσει και λειτουργήσει 20 χιλιόμετρα προαστιακού σιδηροδρόμου με απευθείας πρόσβαση στο θεματικό πάρκο. Θα κατασκεύαζε επίσης τους σταθμούς επιβίβασης
Γ. να χρηματοδοτήσει και κατασκευάσει δύο αυτοκινητοδρόμους για να συνδέσει το βασικό αυτοκινητόδρομο Α4 με την Ευρωντίσνευλαντ.
Δ. να παρέχει δάνεια ύψους 4.8 δις γαλλικών φράγκων για την κατασκευή διαφόρων δευτερευόντων οδών και οδών πρόσβασης
Ε. να επιβάλλει το χαμηλότερο ποσοστό ΦΠΑ (5.5 %) σε όλα τα καταναλωτικά προϊόντα που πωλούνται στην Ευρωντίσνευλαντ.
Από την πλευρά της η εταιρία Eurodisneyland SCA εκπροσωπώντας και τις άλλε δύο προαναφερθείσες εταιρίες δεσμεύθηκε να
Α. ανοίξει το θεματικό πάρκο τον Απρίλιο του 1992
Β. να εγγυηθεί έναν αριθμό επιβατών του περιφερειακού σιδηροδρόμου για 5 χρόνια
Γ. να καταβάλει ένα σημαντικό ποσό για ηλεκτρισμό και ύδρευση
Δ. να εγγυηθεί ένα ελάχιστο ποσό εσόδων από φόρους στην Seine -et –Marne
Ε. να ενθαρρύνει την απόκτηση μετοχών της εταιρίας σε ευρωπαίους μετόχους
Στ. να περιλάβει στο θεματικό πάρκο τουλάχιστον ένα θέμα με αναφορά στο Γαλλικό και στον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό
Η. να μην λειτουργήσει άλλο θεματικό πάρκο σε απόσταση 800 χλμ για 5 χρόνια μετά την έναρξη λειτουργίας.
Θ. να διατηρήσει τουλάχιστον 17 % των μετοχών της εταιρίας και της τρίτης χρηματοδοτικής εταιρίας για 5 χρόνια κατ’ελάχιστο μετά την έναρξη λειτουργίας το πάρκου.
H σύμβαση ρητά προβλέπει ότι, σε περίπτωση αδυναμίας εκτέλεσης της συμφωνίας -πλαίσιο, θα λύεται μετά από ειδοποίηση σε δήλη ημέρα, αφού προηγηθεί διαιτησία με σκοπό τον προσδιορισμό των αποζημιώσεων που θα πρέπει να καταβληθούν. Μεταξύ των βασικών υποχρεώσεων των μερών συμπεριλαμβάνεται η υποχρέωση να προβούν στις «καλύτερες προσπάθειες» για να γίνει κάθε αναγκαία ενέργεια για την πραγματοποίηση και την εκμετάλλευση της Ευρωντίσνευλαντ σύμφωνα με τους όρους της σύμβασης. Είναι χαρακτηριστικό δηλαδή ότι το στοιχείο της καλής πίστης κρίνεται καθοριστικό για την εκτέλεση των περίπλοκων συμβατικών υποχρεώσεων που αναλήφθηκαν.
Η σύμβαση αυτή θεωρήθηκε διοικητική σύμβαση από το Conseil d’Etat με αφορμή τον προβληματισμό που τέθηκε για το πρόβλημα της σύναψης διαιτητικής συμφωνίας με την αλλοδαπή εταιρία. Ο κύριος λόγος του χαρακτηρισμού αυτού ήταν η έντονη παρουσία προνομίων δημόσιας εξουσίας στο όλο συμβατικό σχήμα.
Με αφορμή τη συγκεκριμένη σύμβαση τέθηκε, μεταξύ άλλων, εναργές στο γαλλικό δίκαιο το πρόβλημα της σύναψης διαιτητικής ρήτρας σε διοικητικές συμβάσεις. Το Conseil d’Etat είχε γνωμοδοτήσει με αφορμή την ίδια σύμβαση κατόπιν ερωτήματος από τον αρμόδιο υπουργό, υπέρ της ακυρότητος μιας ενδεχόμενης διαιτητικής ρήτρας στη σύμβαση αυτή . Η θέση αυτή οδήγησε στην αναγκαιότητα ψήφισης νέου νόμου. Με το άρθρο 9 του νόμου της 19/8/1986 όρισε ότι κατά παρέκκλιση του άρθρου 2060 του Αστικού Κώδικα, το Κράτος, οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, έχουν δικαίωμα σε συμβάσεις που συνάπτονται με αλλοδαπές εταιρίες για την εκτέλεση έργων εθνικού ενδιαφέροντος, να συνάπτουν διαιτητική συμφωνία για την επίλυση των διαφορών που συνδέονται με την εφαρμογή και την ερμηνεία ων συμβάσεων αυτών, εφόσον δεν είναι δυνατό να επιλυθούν άλλως .
Η γνωμοδότηση του Conseil d’Etat είχε ως άμεση συνέπεια την ψήφιση της ειδικής αυτής διάταξης, η οποία χαρακτήρισε τη σχετική σύμβαση, για την οποία και ψηφίσθηκε η διάταξη, ως σύμβαση «εθνικού ενδιαφέροντος».
Εξάλλου με το Décret 87-286 du 23/4/1987 “Décret portant institution d’un délégué interministeriel au projet Euro Dieneyland en France” ιδρύθηκε διϋπουργική επιτροπή σε σχέση με τη λειτουργία της Ευρωντϊσνευλαντ στη Γαλλία με σκοπό το συντονισμό και την ενθάρρυνση των δραστηριοτήτων των διαφόρων διοικήσεων και νομικών προσώπων που ενισχύουν την πραγματοποίηση του έργου. Στόχο έχει επίσης η ίδια επιτροπή την εναρμόνιση των δράσεων του κράτους και της τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς και των λοιπών νομικών προσώπων. Ελέγχει την καλή εκτέλεση που περιέχει η σύμβαση όπως εγκρίθηκε με το διάταγμα της 24/3/1987, και τέλος, ενισχύει κάθε πρωτοβουλία που ενισχύει τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές συνέπειες που προκύπτουν από την εκμετάλλευση του έργου .
Ηδη η σύμβαση αυτή τροποποιήθηκε κατ’εξακολούθηση. Οι τελευταίες της τροποποιήσεις εγκρίθηκαν με :
το Décret 98-785 du 1/9/1998 “ Décret modifiant le Décret 87-193 du 24 mars 1987 Décret approuvant la convention pour la creation et l’exploitation d’Eurodisneyland en France et le projet d’intéret general relatif au quatrieme secteur de Marne-la- Vallée » με το οποίο η σύμβαση εγκρίθηκε και τροποποιήθηκεαφού χαρακτηρίσθηκε και πάλι το έργο ως έργο δημοσίου συμφέροντος .
Το Décret 99-1118 du 21/12/1999 “ Décret modifiant le Décret 87-193 du 24 mars 1987 Décret approuvant la convention pour la creation et l’exploitation d’Eurodisneyland en France et le projet d’intéret general relatif au quatrieme secteur de Marne-la- Vallée » με το οποίο η σύμβαση εγκρίθηκε και τροποποιήθηκεαφού χαρακτηρίσθηκε και πάλι το έργο ως έργο δημοσίου συμφέροντος
Και τέλος με το Décret 2000-1274 du 26/12/2000 “ Décret modifiant le Décret 87-193 du 24 mars 1987 Décret approuvant la convention pour la creation et l’exploitation d’Eurodisneyland en France et le projet d’intéret general relatif au quatrieme secteur de Marne-la- Vallée » με το οποίο η σύμβαση εγκρίθηκε και τροποποιήθηκεαφού χαρακτηρίσθηκε και πάλι το έργο ως έργο δημοσίου συμφέροντος
Παρότι πολύ απέχει ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός από το να ευθυγραμμίζεται με τις θέσεις του Α. Malraux για τον πολιτισμό και το εθνικό ενδιαφέρον της Γαλλίας , ο νομοθετικός αυτός χαρακτηρισμός, φανερώνει την αγωνία της χώρας να ενσωματώσει τις εξελίξεις παράλληλα με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση που κατέφθανε. Η σύμβαση όμως αυτή, όπως αποδείχθηκε μέχρι σήμερα, μάλλον απομάκρυνε τη Γαλλία από τον ευρωπαϊκό της προσανατολισμό.

5. Συμβάσεις συνδεδεμένες με τη βασική- χρηματοδοτικές συμβάσεις – κατασκευαστική σύμβαση
Με βάση τη συμφωνία πλαίσιο δομήθηκε μια πυραμίδα θυγατρικών εταιριών που απέβλεπε σε φορολογικά και χρηματοδοτικά πλεονεκτήματα. Οι εταιρίες αυτές συνδέθηκαν μεταξύ τους συμβατικά ανάλογα με το σκοπό που εκάστη επιτελούσε.
Συνάφθηκε αρχικά αγοραπωλησία εκτάσεων από το Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου EPA France στο group EuroDisney.
Συνάφθηκε στη συνέχεια συμφωνία διέλευσης με την SNCF και προς όφελός της, ώστε να δημιουργηθεί ειδικό καθεστώς προς όφελος τη Eurodisneyland.
Εξάλλου συνάφθηκαν συμφωνίες για μη ανταγωνισμό με ίδρυση ανάλογου θεματικού πάρκου με την Walt Disney CO των ΗΠΑ για περιοχή 800 χιλιομέτρων καθώς και άδεια διαρκείας 30 ετών ανανεώσιμη για την πνευματική ιδιοκτησία των θεμάτων που εκτίθενται στην έκταση τα οποία δημιουργεί η εταιρία Walt Disney CO.
Η εκτέλεση των εργασιών έγινε με αυτεπιστασία από το group Walt Disney σύμφωνα με την εμπειρία της δημιουργίας των άλλων ανάλογων θεματικών πάρκων στον κόσμο και με στόχο την οικονομία στο κατασκευαστικό κόστος. Πράγματι το κόστος δεν υπερέβη το 3% της όλης επένδυσης.
Κρίσιμης σημασίας ήταν οι εργασίες για την δημιουργία των προσβάσεων που χρηματοδοτήθηκαν από διάφορες τράπεζες. Οι προσβάσεις αυτές εκτελέσθηκαν με ευθύνη του γαλλικού Δημοσίου.
Κατασκευάσθηκε εξάλλου συνεδριακό κέντρο και εκτάσεις με κατοικίες με δυνατότητα φιλοξενίας σε 8.0000 δωμάτια. Για εργοτάξια του Φαραώ μιλούσαν οι εφημερίδες της εποχής καθώς μόνον η πρώτη φάση κόστισε 22 δις γαλλικά φράγκα. Το γαλλικό Δημόσιο πλήρωσε εξολοκλήρου περίπου 2,7 δις για την κατασκευή των προσβάσεων .
Από το συνολικό συμβατικό πλέγμα διαπιστώνεται ότι παρόλο το γεγονός ότι οι σχέσεις βασίσθηκαν ιδίως στην πραγματοποίηση ενός σκηνικού επί σημαντικών εκτάσεων γης, το κατασκευαστικό αντικείμενο ήταν ιδιαίτερα αξιόλογο και η εκμετάλλευση του σχεδίου εξαιρετικά ελκυστική λόγω των δικαιωμάτων αποκλειστικότητας που συνόδευσαν την όλη επένδυση. Εξίσου σημαντικό από άποψη συμβατική υπήρξε το σκέλος κατασκευής υποδομών και οδών προσβάσεως στο έργο, αλλά και η εκτέλεση οικιστικών προγραμμάτων.

6. Η σύμβαση - πλαίσιο για την ανάπτυξη της Ευρωντίσνευλαντ είναι σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων ?

Η όλη συμβατική δομή που περιγράφθηκε συνοπτικά αποδίδει ένα πλέγμα σχέσεων που στοχεύουν στη διασφάλιση της ανταποδοτικότητας και της χρηματοδότησης του έργου, χωρίς όμως να επικεντρώνει το ενδιαφέρον των ισορροπιών στην κατασκευή ενός έργου. Ίσως επειδή η έμφαση δίδεται στην εισαγωγή τεχνογνωσίας και πνευματικής ιδιοκτησίας σε σχέση με τα προϊόντα διάνοιας της Walt Disney Co, το κατασκευαστικό σκέλος φέρεται ως περιορισμένης κατ’αρχήν σημασίας. Τούτο όμως δεν είναι αληθές.
Αρχικά διότι η όλη σύλληψη βασίζεται στην κατασκευή ενός «σχεδίου» πολύ περισσότερο φιλόδοξου από το Magic Kingdom. Ένα μεγάλο οικιστικό σύμπλεγμα και σειρά έργων υποδομής πλαισιώνουν το θεματικό πάρκο χωρίς να είναι δυνατό να ξεχωρίσει κανείς ποιο είναι το πραγματικό θέμα της επένδυσης. Ανάλογα μάλιστα από ποια πλευρά το βλέπει κανείς διαπιστώνει ότι για την SNCF η δημιουργία προαστιακού τραίνου με εξασφαλισμένο αριθμό εισιτηρίων ετησίως, πιθανώς να είναι σημαντικότερη από την κοπή εισιτηρίων εισόδου στην Ευρωντίσνευλαντ προς όφελος των επενδυτών.
Ιδωμένο ως όλο το έργο παρουσιάζει τα χαρακτηριστικά μιας μείζονος οικιστικής παρέμβασης, η οποία ξεκινά από μια σειρά πολεοδομικών χαρακτηρισμών και μεταβολών στις χρήσεις γης για να καταλήξει σε παρεμβάσεις σε συγκοινωνιακό και χωροταξικό επίπεδο. Τα εμπλεκόμενα μέρη στο σύνολό τους επιδιώκουν τη διασφάλιση της εγγυημένης ανταποδοτικότητας της επέμβασής τους στο χώρο, είτε με εξασφάλιση εισιτηρίων, είτε με εξασφάλιση εισόδου στο θεματικό πάρκο, είτε με διασφάλιση εκμετάλλευσης από τα γύρω εγκατεστημένα ακίνητα, άλλα εκ των οποίων μεταβιβάζονται και άλλα εκ των οποίων εκμισθώνονται .
Πρόκειται συνεπώς, κατά τη γνώμη μας για γνήσια σύμβαση παραχώρησης με περισσότερα κατασκευαστικά αντικείμενα τα οποία συνδυάζονται, και για τα οποία οι κατασκευαστές τους λαμβάνουν είτε το δικαίωμα εκμετάλλευσης είτε το δικαίωμα αυτό παράλληλα με κάποιου είδους συμβατικό αντάλλαγμα. Προδήλως μικτού χαρακτήρα, οι συμβάσεις αυτές, φέρουν έντονη την κρατική παρουσία, δεν είναι όμως δυνατό το σύνολο των έργων που κατασκευάσθηκαν να θεωρούνται δημόσια έργα, ιδίως μάλιστα σε σχέση με ότι αφορά το θεματικό πάρκο.
Ο πρόσφατος ορισμός της έννοιας του «δημοσίου έργου από την απόφαση του ΔΕΚ C-399/98 Ordine degli Architetti delle Province di Milano e Lodi και Piero De Amicis, Consiglio Nazionale degli Architetti και Leopoldo Freyrie κατά Comune di Milano, Societa Pirelli, Milano Centrale Servizi SpA. κατατείνει στη θέση ότι το σύνολο των κατασκευών αυτών είναι δυνατό να χαρακτηρισθεί ως δημόσιο έργο , .
Στο πλαίσιο της προαναφερθείσας νομολογίας του ΔΕΚ είναι δυνατό να προσεγγισθεί και ο προβληματισμός για το κατά πόσον η σύμβαση συνάπτεται εξ επαχθούς αιτίας. Οι υφιστάμενες φορολογικές διευκολύνσεις εντάσσονται στο πλαίσιο του επαχθούς χαρακτήρα της συμβάσεως αν και όχι κατ’αποκλειστικότητα.
Ανάλογος προβληματισμός είναι δυνατό να προκύψει για την ιδιότητα του εργολήπτη σε σχέση με κάποιους αναδόχους κατασκευών θυγατρικών της εταιρίας Walt Disney . Έστω και αν συμβαλλόμενη στη σύμβαση με το γαλλικό Δημόσιο δεν είναι κατασκευαστικές εταιρίες, το γεγονός ότι η εταιρία που συμβάλλεται θα διασφαλίσει με δική της επιλογή και ευθύνη την κατασκευή του έργου οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ικανοποιεί την ιδιότητα του εργολήπτη, όπως την δέχθηκε η πρόσφατη νομολογία του ΔΕΚ.
Η θεωρία του αντισυμβαλλομένου – εντολοδόχου του Δημοσίου που υιοθέτησε το ΔΕΚ για την υπαγωγή των κατασκευαστών στις διατάξεις του άρθρου 3 της οδηγίας 93/37/ΕΟΚ μας οδηγούν αναγκαία στο συμπέρασμα ότι η σύμβαση αυτή και κάθε ανάλογη σύμβαση, θα μπορούσε να επαναχαρακτηρισθεί ως σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων, διασφαλίζοντας την τήρηση των όρων του ελεύθερου ανταγωνισμού και της διαφάνειας. Ίσως μάλιστα με τον τρόπο αυτό να ήταν δυνατό να επιτευχθεί και η διασφάλιση της ανταποδοτικότητας του έργου.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση της Ευρωντίσνευλαντ η σύμβαση πλαίσιο ολοκληρώθηκε χωρίς υπαγωγή στους κανόνες του κοινοτικού δικαίου, αλλά και χωρίς κοινοτική χρηματοδότηση παρότι διεκδικούσε μερίδιο στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και την προβολή του αλλά και επαρκή τόπο ανάπτυξης στον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο.

7. Οι προσδοκίες και τα συμφέροντα των μερών
Η όλη θεωρία του Project – Finance όπως αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ και την Μ. Βρετανία βασίζεται στη στάθμιση προσδοκιών των διαφόρων μερών και στην οργάνωση της εξισορρόπησης τους. Με την εξισορρόπηση αυτή επιτυγχάνεται η καλύτερη εκμετάλλευση και ανταποδοτικότητα της επένδυσης .

Α. Οι προσδοκίες του γαλλικού Δημοσίου
Το γαλλικό Δημόσιο υποστήριξε τη συγκεκριμένη συνολική επενδυτική κίνηση με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μιας υποβαθμισμένης περιοχής, την επίλυση του σημαντικού προβλήματος ανεργίας στην περιοχή, αφού η κατασκευή του έργου θα δημιουργούσε περίπου 30.000 θέσεις εργασίας, την εξεύρεση μιας νέας πηγής είσπραξης φόρων και τελών,. Μόνο το πρώτο χρόνο λειτουργίας ανεμένετο να εισπραχθούν 440 δίς $ από φόρους ενώ οι 11 εκατομύρια υπολογιζόμενοι επισκέπτες θα άφηναν περίπου 40 δις $ από το κόστος εισόδου στο θεματικό πάρκο. Το γαλλικό Δημόσιο ανέμενε αύξηση του τουριστικού ρεύματος ελπίζοντας ότι η Γαλλία θα γινόταν το κεφάλαιο της ευρωπαϊκής τουριστικής βιομηχανίας. Παρότι το έργο αυτό δεν προσέφερε τεχνολογία στη Γαλλία, ενίσχυσε την ανάπτυξη γης και την προώθηση γενικότερων σχεδίων με πολιτιστικό, τουριστικό και αναπτυξιακό χαρακτήρα. Προσέφερε όμως και την τεχνολογία της ανάπτυξης θεματικών πάρκων διασκέδασης που ήταν τόσο ανεπτυγμένα στις ΗΠΑ .
Είναι σαφές ότι το γαλλικό Δημόσιο με τη συνεργασία αυτή επιθυμούσε να προσδώσει στην εικόνα της Γαλλίας ως ευρωπαϊκής χώρας μια ιδιαίτερη προοπτική. Επιδίωκε την ικανοποίηση μιας σειράς κοινωνικών απαιτήσεων και πολεοδομικών σκοπών αναπτυξιακής φύσεως. Εξάλλου επιδίωκε την ελαχιστοποίηση στην συμμετοχή του στους οικονομικούς κινδύνους. Από την άποψη αυτή το συγκεκριμένο έργο ανταποκρίνεται στη βασική αρχή του Project Finance, ως προς τους σκοπούς που διώκει να ικανοποιήσει το κράτος, δηλαδή την εκ παραλλήλου ανάπτυξη και κοινωνική λειτουργία των έργων με την ικανοποιητική εκμετάλλευση και ανταποδοτικότητα.

Β. Οι προσδοκίες της εταιρίας Walt Disney
H εταιρία Walt Disney με τη συμβατική μορφή που διαμορφώθηκε περιόρισε τους κινδύνους της διατηρώντας την ελπίδα της κερδοφορίας. Αφού έλαβε σημαντικό αριθμό πλεονεκτημάτων από το γαλλικό Δημόσιο μέσα από το πλέγμα των συμβατικών σχέσεων που δημιουργήθηκαν ο περιορισμός των ποσοστών της στην εταιρία της απέφερε σημαντικά κέρδη, ενώ πέτυχε να διατηρήσει τη διοίκηση του έργου. Η επένδυση έφερε το όνομα της εταιρίας αυτής σε ευρωπαϊκό έδαφος, χωρίς να την εκθέσει σε ανάλογους επιχειρηματικούς κινδύνους.
Στο πλαίσιο της στάθμισης ισορροπιών για την ανάπτυξη ανταποδοτικών σχεδίων οι προσδοκίες της αντισυμβαλλόμενης του γαλλικού Δημοσίου φαίνεται να ανταποκρίνονται στις αρχές του project finance

Γ. Οι προσδοκίες των Ευρωπαίων επενδυτών
Οι ευρωπαίοι επενδυτές (60 περίπου τράπεζες) χρηματοδότησαν την κατασκευή του έργου με την προοπτική της επιστροφής των δανείων του με ικανή γι’αυτούς κερδοφορία. Οι ευρωπαίοι επενδυτές όμως ανέλαβαν σοβαρούς κινδύνους υπολογίζοντας στη φήμη και το όνομα της εταιρίας Walt Disney καθώς και από το γεγονός ότι θα διατηρούσε τη διοίκηση του έργου. Οι δανειστές θεωρούσαν ότι το έργο αυτό δεν θα μπορούσε ποτέ να αποτύχει λόγω, μεταξύ άλλων, και των συνεπειών που θα συνεπαγόταν για τη διεθνή φήμη της εταιρίας Walt Disney. Παρότι ο αναμενόμενος αριθμός των επισκεπτών επιτεύχθηκε, το έργο δεν κατέστη κερδοφόρο ως ανεμένετο.

8. Land Development και συμβάσεις παραχώρησης δημοσίων έργων
Η Ευρωντίσνευλαντ υπήρξε το μεγαλύτερο έργο ανάπτυξης γης (land development) στην Ευρώπη. Η όλη εκτέλεση των εργασιών βασίσθηκε στην προοπτική αξιοποίησης της γης γύρω από το θεματικό πάρκο. Λόγω του προηγούμενου της Φλόριντα και της Καλλιφόρνια, η εταιρία Walt Disney πίστευε ότι ανάλογη αξιοποίηση της γης θα συνέβαινε και στη Γαλλία .
Η όλη επενδυτική λογική της εταιρίας Walt Disney βασίσθηκε στην αύξηση της τιμής της γης και στην πώληση των ακινήτων. Παρά ταύτα, οι προοπτικές της αξιοποίησης των ακινήτων στην περίοδο 1992-1995 δεν απέβησαν όπως αναμενόταν με αποτέλεσμα να υπάρξει σημαντική έλλειψη ρευστότητας.
Ο συνδυασμός φορολογικών απαλλαγών και πολεοδομικών ρυθμίσεων το έργο αυτό επέτρεψε στη διαμόρφωση μιας αντίληψης για την εκμετάλλευση του χώρου και την ανάδειξή του σε στοιχείο πλουτισμού. Η συγκεκριμένη όμως διαπίστωση δεν αναιρεί το χαρακτήρα του συμβατικού πλαισίου που διαμορφώθηκε σε αυτό της σύμβασης παραχώρησης δημοσίων έργων.
Όπως διαπιστώθηκε και στα προηγούμενα κεφάλαια, η ανάπτυξη περιοχών μέσω της κατασκευής έργων και υποδομών και της μετέπειτα αξιοποίησής τους αποτελεί πρότυπο σύμβασης παραχώρησης δημοσίων έργων και απαιτεί την τήρηση του νομικού της πλαισίου στο πλαίσιο του κοινοτικού και εσωτερικού δικαίου.
Ιδίως στο πλαίσιο της τουριστικής αξιοποίησης του χώρου, αλλά και με αφορμή άλλες χρήσεις, η σχέση της ανάπτυξης της γης με την ανταποδοτικότητα που επιφέρει σε ενδιαφερόμενους επενδυτές δεν θα πρέπει να αφαιρεί από το πλαίσιο που θεσπίζει το κοινοτικό δίκαιο αυτή τη δράση. Αντίθετα οφείλει να υπάγεται σε αυτό, ώστε να διασφαλίζονται οι δεσμεύσεις της Συνθήκης, η διασφάλιση των ατομικών δικαιωμάτων, οι αρχές που διέπουν τις συμβάσεις παραχώρησης αλλά και το κατ’ιδίαν κανονιστικό πλαίσιο αυτού του συγκεκριμένου συμβατικού τύπου.
Η σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη φερώνυμη σύμβαση καθιστά σαφή, τόσο τη σημασία ύπαρξης βασικού θεσμικού πλαισίου για την ανάδειξη των πλεονεκτημάτων της, όσο και τη σημασία απουσίας κανονιστικών ρυθμίσεων, για την ανάπτυξη μέσω της ελευθερίας των συμβάσεων των όρων εκείνων που απαιτούνται για την ανταποδοτικότητα των έργων που κατασκευάζονται και την εξατομίκευση εκάστης περίπτωσης ώστε να αναδειχθεί η επενδυτική της μοναδικότητα.

9. Η σημασία της ύπαρξης κανόνων
Η σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων είναι ένας συμβατικός τύπος που αναδεικνύει με έμφαση την αναγκαιότητα ύπαρξης αλλά και απουσίας κανόνων. Ένα βασικό κανονιστικό πλαίσιο είναι απαραίτητο για την διασφάλιση των σχέσεων που τυχόν επηρεάζουν σημαντικά συμφέροντα για σημαντικό χρονικό διάστημα
Η διασφάλιση των αρχών της διαφάνειας και του ελεύθερου ανταγωνισμού κατατείνουν προς την κατεύθυνση της υγιούς ανάδειξης των κατάλληλων συντελεστών, εργοληπτών ή αναδόχων παραχώρησης, όπως ήδη καταδείξαμε, με τις ικανότητες εκείνες που θα καταστήσουν τα έργα φερέγγυα και εκμεταλλεύσιμα.
Ο ανταγωνισμός είναι η πλέον σημαντική εγγύηση προς την κατεύθυνση αυτή, κατ’αυτό ένα αναγκαίο πλαίσιο για την ανάδειξή του είναι αναγκαίο και οι κανόνες που απαιτούνται για το σκοπό αυτό προσφέρονται από το κοινοτικό δίκαιο και τα δίκαια με τα οποία αυτό ενσωματώνεται.
Η ύπαρξη διαδικασιών κατατείνει προς την κατεύθυνση αυτή, αν και οι διαδικασίες είναι δυνατό να εξατομικεύονται ανάλογα με τις απαιτήσεις κάθε έργου. Για το λόγο αυτό και το κοινοτικό δίκαιο, αφού διασφαλίσει ένα ελάχιστο δημοσιότητας και διαφάνειας επιτρέπει στις αναθέτουσες αρχές να κινούνται με την αναγκαία ελευθερία χωρίς να θεσπίζει για τη σύμβαση παραχώρηση δημοσίων έργων δεσμεύσεις ανάλογες με αυτές που απαιτεί για τις λοιπές δημόσιες συμβάσεις.
Η διασφάλιση των όρων που απαιτεί η Συνθήκη, της ελεύθερης εγκατάστασης και της κοινοτικής νομιμότητας, κατατείνει προς την επίτευξη του ευρύτερου θεσμικού ρόλου που έχει ο συγκεκριμένος συμβατικός τύπος, ως προς τη δημιουργία του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου. Διαπιστώθηκε ότι και οι αντοχές των ίδιων των συνταγματικών κειμένων των κρατών μελών κάμφθηκαν ώστε να καταστήσει εφαρμόσιμο το πλαίσιο των όρων της Συνθήκης που απαιτούνται για το μεγάλο ευρωπαϊκό σχέδιο. Κανόνες συνεπώς θα απαιτηθούν σαφείς για την προστασία του περιβάλλοντος, των καταναλωτών και χρηστών των υποδομών και των έργων, τη διασφάλιση των εργαζομένων, του συνόλου των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Κανόνες, τέλος, θα απαιτηθούν για τη διασφάλιση του κοινοτικού συμφέροντος, το οποίο ενδέχεται να συμπίπτει με το εθνικό συμφέρον των κρατών μελών, ενδέχεται όμως και να μην ταυτίζεται.
Η περίπτωση της Ευρωντίσνευλαντ, καταδεικνύει ότι η απόλυτη απουσία των κοινοτικών κανόνων, επέτρεψε μια νομική αλαζονεία των συμβαλλομένων μερών, η οποία, ούτε την επένδυση ευνόησε, ούτε την ανταποδοτικότητα του όλου εγχειρήματος.

10. Η σημασία της απουσίας κανόνων
Η σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων είναι όμως πρωτίστως ένα νομικό εγχείρημα που απαιτεί φαντασία και εφευρετικότητα. Το αυτό αποδεικνύουν και οι οικονομικοί συντελεστές, αλλά και οι τεχνικές απαιτήσεις για την ανάπτυξη ανάλογων τολμηρών έργων. Η ανάγκη ανταποδοτικότητας και αποκόμισης κέρδους από την εκμετάλλευση των έργων καθιστά τη φαντασία αναγκαία και στη συνδρομή της καταφεύγουν το σύνολο των συναλλασσομένων φορέων.
Η φαντασία όμως και η εφευρετικότητα έχουν ανάγκη από ελευθερία. Η διασφάλιση της απουσίας κανόνων καθίσταται για το λόγο αυτό απαραίτητη ώστε να είναι δυνατή η συμβατική έκφραση της φαντασίας αυτής μέσω των κανόνων του ιδιωτικού δικαίου και της συμβατικής ελευθερίας, τόσο κατά την άρθρωση του ιστορικού και πολιτικού λόγου για τη σύναψη ανάλογων συμφωνιών, όσο και για την έκφραση νομικών θέσεων και τη διατύπωση συμβατικών όρων. Με κατάλληλες εξουσιοδοτικές διατάξεις οι αναθέτουσες αρχές οφείλουν ξεπερνώντας τις αγκυλώσεις των νομικών τους συστημάτων να μπορούν να διαθέτουν προς όφελος του κοινοτικού συμφέροντος την ελευθερία που χρειάζεται. Μηχανισμοί ελέγχου από την άλλη πλευρά θα επιτρέπουν την οριοθέτηση της φαντασίας των μέρων και την καταπολέμηση της διαφθοράς, την οποία όμως ήδη θα έχει αποδυναμώσει ο ελεύθερος ανταγωνισμός.
Η περίπτωση της Ευρωντίσνευλαντ ανέδειξε το ρόλο της φαντασίας και της συμβατικής ελευθερίας στην οργάνωση ενός σχεδίου, αλλά και στη διάσωσή του, όταν οι οικονομικές συνθήκες φάνηκαν καταστρεπτικές γι’αυτό.
11. Η υποδοχή στον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο σχεδίων οφείλει να γίνεται υπό το καθεστώς σαφών κανόνων ή /και σαφούς απουσίας κανόνων.
Από τη στιγμή που τα κράτη μέλη λειτουργούν μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο οφείλουν να ενεργούν σύμφωνα με τους κανόνες που ορίζει το κοινοτικό δίκαιο, χωρίς προσκόλληση στον τύπο, ή τη μορφή, αλλά στο σκοπό αυτών. Τούτο ιδίως διότι η διαφοροποίηση των εννόμων τάξεων δεν καθιστά αναγκαία την αναζήτηση συγγενειών στις λέξεις ή τους νομικούς τύπους με κάθε μία ξέχωρη έννομη τάξη.
Όταν το γαλλικό Δημόσιο επιθύμησε να οργανώσει την εγκατάσταση του Magic Kingdom με προοπτικές ανάδειξης του ευρωπαϊκού πολιτισμού και την οργάνωση υποδομών, κατασκευάζοντας ουσιαστικά μέσα στον ευρωπαϊκό χώρο μέσα από μια υποβαθμισμένη έκταση, έναν πόλο οικονομικής έλξης και κοινωνικής ανταποδοτικότητας, θα όφειλε να λειτουργήσει πρωτίστως ως κοινοτικός εταίρος και, δευτερευόντως, ως κράτος μέλος. Η έκφραση αυτής της βούλησης θα γινόταν μέσα από την τήρηση κανόνων κοινοτικού δικαίου.
Το περιθώριο ελευθερίας που αφήνει το κοινοτικό δίκαιο, το οποίο στο μέτρο που αφορά τη σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων είναι όλως επαρκές, επιτρέπει στα κράτη μέλη και στους οικονομικούς συντελεστές να προωθήσουν την συμβατική τους ελευθερία με τον τρόπο που αρμόζει καλύτερα σε κάθε συγκεκριμένο έργο.

12. Το Magic Kingdom και ο Ενιαίος Ευρωπαϊκός Χώρος
To πρώτο μέρος του θεματικού πάρκου ονομάσθηκε μαγικό βασίλειο ή Magic Kingdom. Η απόπειρα εμφύτευσης ενός βασιλείου, έστω και μαγικού, στη Γαλλία αποδείχθηκε φρούδα. Η γαλλική επανάσταση είχε επιβάλλει για καλά τα αιτήματά της με τρόπο που τα βασίλεια, ακόμη και τα μαγικά να μην ευδοκιμούν χωρίς κανόνες. Το βασίλειο κατά συνέπεια χρειάσθηκε να καταφύγει στο δανεισμό για τη διάσωσή του.
Όταν το 1992 το θεματικό πάρκο της Marne –la- Valée η Ευρωντίσνευλαντ, άνοιγε τις πόρτες της στο κοινό, η Ευρώπη βρισκόταν σε περίοδο σοβαρής ύφεσης. Η ύφεση αυτή επηρέασε πρώτιστα τις δραστηριότητες διασκέδασης αναδεικνύοντας την περιορισμένη προβλεψιμότητα των σταθμίσεων της αγοράς. Το Σεπτέμβριο του 1993, μετά από απώλειες της τάξεως των 5,3 δις γαλλικών φράγκων και κατεστραμμένη την εμπιστοσύνη του κοινού η Walt Disney Co απειλούσε να κλείσει δια παντός το θεματικό πάρκο. Μόνο παρήγορο στοιχείο για τους αμερικανούς εταίρους ήταν το γεγονός ότι κατείχαν μειοψηφικό πακέττο στην βασική εταιρία.
Το 1994 ένας ανανεωμένος τραπεζικός όμιλος με τη συμμετοχή της Deutsche Bank και της Barklays Bank ανέλαβαν να αναδιαπραγματευθούν το σύνολο των σχέσεων. Το γαλλικό Δημόσιο είχε αποφασίσει να διασώσει το θεματικό πάρκο, ιδίως προς όφελος των εργαζομένων. Οι δανείστριες τράπεζες δεν επιθυμούσαν να ομολογήσουν μια τόσο μεγάλη επενδυτική αποτυχία. Αλλά και η εταιρία Walt Disney Co ήθελε να διασώσει το όνομά της. Η λύση διεφάνει μέσω της συμμετοχής αραβικής προέλευσης κεφαλαίων, κίνηση που διέσωζε τις προθέσεις όλων των μερών .
Η εταιρία Saudi Commercial bank του πρίγκιπα Alwaleed Bin Talal, συνόδευσε την εμφάνισή της στο προσκήνιο με μια γενναιόδωρη αύξηση κεφαλαίου της επιχείρησης επιπέδου 6 δις γαλλικών φράγκων αρχικά . Έκτοτε η όλη επένδυση συνέχισε την πορεία της με σημαντικές διακυμάνσεις, αλλά με δεδομένο ότι η περιοχή της Marne –la- Valée είχε αποκτήσει ζωή, οικονομική κίνηση και υποδομές, ενώ οι εργαζόμενοι στην περιοχή είχαν αποκτήσει μερίδιο στην ελπίδα. Κατά το σκέλος αυτό, το δημόσιο συμφέρον του γαλλικού Δημοσίου, ταυτίστηκε με το κοινοτικό συμφέρον του ενιαίου ευρωπαϊκού χώρου εν τοις πράγμασι και με αποτελεσματικότητα.

13. Η επενδυτική δραστηριότητα σε σχέση με τη γη (land development) και το κοινοτικό δίκαιο

Η Eυρωντίσνευλαντ, αποτελεί ένα περίπλοκο και ίσως ακραίο παράδειγμα ανάπτυξης ακινήτων και παράλληλης ανάπτυξης νομικής και οικονομικής πρωτοτυπίας. Παρότι ο χώρος στην Ευρωπαϊκή Ήπειρο δεν αφθονεί η ανάπτυξη των υποδομών δεν δύναται παρά να συνέχεται με το χώρο. Οι μεταφορικές υποδομές αναδεικνύουν περιοχές οι οποίες ερήμωναν, αφού παραδοσιακά τα κέντρα , οι πόλεις και τα δίκτυα αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη στους αιώνες και ανάλογα με την ανάπτυξη του πολιτισμού.
Η ανάπτυξη γης είναι πριν απ’όλα ιστορική παρέμβαση καθώς, η οικονομία δημιουργεί κατά το δυνατό ότι δεν ρύθμισε η ιστορία.
Η δυσκολία του να υποκαθιστά κανείς όμως την ιστορία είναι μεγάλη και επικίνδυνη. Για τον περιορισμό των κινδύνων αξίζει να προτάξει κανείς την συνισταμένη του ευρωπαϊκού πολιτισμού και τα εργαλεία που αυτός παρέχει.
Αρχικά, σε συνταγματικό επίπεδο και σε επίπεδο θεσμών θα αποτελούσε ασφάλεια για τις επενδύσεις ανάλογης φύσεως, ο σεβασμός των κανόνων που διαμορφώθηκαν σταδιακά, ώστε να βασίζεται η επένδυση σε έδαφος στέρεο και να αποφύγει τις μείζονες συνταγματικές συγκρούσεις.
Το ελληνικό παράδειγμα προσέφερε στη διαδρομή του παρόντος ήδη μια σειρά διαπιστώσεων ανάλογης φύσεως, είτε σε σχέση με την επένδυση του Καζίνο του Φλοίσβου, είτε σε σχέση με την ανάπτυξη του περιφερειακού δακτυλίου της Αθήνας και του Νέου Διεθνούς Αεροδρομίου των Σπάτων και την καταφυγή των επενδυτών στην προστασία κεφαλαίων εξωτερικού για την οποία έγινε λόγος ανωτέρω.
Η νομολογία του ΔΕΚ ανέδειξε την περίπτωση της Όπερας του Μιλάνο σε καθοριστικό παράδειγμα της υποχρέωσης των κρατών μελών να τηρούν το κοινοτικό δίκαιο πέρα από τις λέξεις και ιδιαιτερότητες της κάθε εθνικής νομοθεσίας .
Η γαλλική υποχώρηση της θεωρίας της σύμβασης παραχώρησης σε σχέση με την κοινοτική σύμβαση παραχώρησης δημοσίων έργων και η επικράτηση της υποχρέωσης τήρησης όρων διαφάνειας κατέδειξε τη σημασία νομικού διαλόγου και δημιουργικής σύνθεσης.
Το βρετανικό παράδειγμα που συνετελέσθη μετά την κατασκευή της σύνδεσης του Καναλιού της Μάγχης και της υιοθέτησης των παραχωρήσεων από το αγγλικό δίκαιο με το ζήλο του νεοφώτιστου αναδεικνύει την αποτελεσματικότητα της προσαρμοστικότητας και της υιοθέτησης των δοκιμασμένων συνταγών .
Επενδύοντας στην ανάπτυξη γης στον Ευρωπαϊκό Χώρο, ουσιαστικά συντελεί η οικονομία στην δημιουργία του, κάνοντας ένα βήμα επιπλέον αυτού της κατασκευής υποδομών, και μεταφορικών δικτύων .
Στην περίπτωση της ανάπτυξης δικτύων γίνεται η πράξη εκκίνησης της ανάπτυξης και κατόπιν το λόγο παίρνει η ιστορία και η οικονομία, οι οποίες επιτρέπουν μέσα από τις ροές ατόμων και εμπορευμάτων αλλά και αντιλήψεων την εγκατάσταση στο χώρο, ενοτήτων πολιτισμού, πόλεων, πολεοδομικών ιστών, εμπορικών κέντρων κλπ . Στην περίπτωση όμως της ανάπτυξης της γης οι κίνδυνοι είναι ακόμη μεγαλύτεροι, αφού η οικονομία για ένα διάστημα αποφασίζει να υποκαταστήσει συνολικά την ιστορία και να δηλώσει τις επιθυμίες στης στο χώρο, αφού τον εξοπλίσει με τα κατάλληλα δίκτυα.
Ο κίνδυνος της οικονομίας σε αυτό το σημείο έγκειται στο γεγονός ότι δεν είναι ποτέ βέβαιο αν ο στόχος, το όραμα που θα εγκαταστήσει σε συγκεκριμένο χώρο, θα τύχει της αποδοχής του χρήστη, στον οποίο έχει βασίσει την ανταποδοτικότητα του όλου εγχειρήματος .
Η ανάπτυξη της γης για να μην καθίσταται δημιουργία νεκροπόλεων ή μουσείων τολμηρής διανόησης κενών παλμών, οφείλει να λάβει υπόψη της τους χρήστες, ώστε να κερδίσει αυτό που της στερεί η ιστορία, τη βεβαιότητα της επένδυσης.
Η σπουδή στη διαλεκτική των πόλων εξουσίας ανέδειξε το χρήστη των υποδομών και του χώρου, ως τον καταλυτικό παράγοντα για την επιτυχία των οικονομικών ασκήσεων και των επενδυτικών προσδοκιών. Τούτο δε διότι όταν τα κράτη αδυνατούν να χρηματοδοτήσουν επαρκώς, όταν το τραπεζικό σύστημα βασίζεται στα κράτη και τις εγγυήσεις που αυτά παρέχουν, όταν παράλληλα η Ευρωπαϊκή Ένωση απαιτεί τη συνεργασία των οικονομικών παραγόντων για την ανάπτυξη των δικτύων της αλλά και τη οργάνωση του όλου ευρωπαϊκού χώρου, η εκτέλεση έργων δια μέσου της σύμβασης παραχώρησης δημοσίων έργων, η οποία βασίζεται στην καταβολή του εργολαβικού ανταλλάγματος από την εκμετάλλευση, δηλαδή από τους χρήστες, ως οικονομικό εργαλείο αναδεικνύει το χρήστη και τις ανάγκες του ως τον καταλύτη της ανταποδοτικότητας.
Παρότι συνεπώς οι πολίτες της Ευρώπης, ίσως να αγνοούν την οικονομική σημασία της ύπαρξής τους και οι ίδιοι, θα πρέπει να επισημανθεί ότι ,τα άτομα και οι ανάγκες τους καθίστανται ο βασικός και καθοριστικός πόλος εξουσίας γύρω από τα οποία οι λοιποί συντελεστές οφείλουν να οργανώνουν τη δράση τους και τις προσδοκίες τους για κέρδος.