ο πι μι με τη δραχμή και η εμπορική ηθική

  Ο παλιός είναι αλλιώς by Ελένη Τροβά

Η σύγχρονη ηθική διαμορφώθηκε σταδιακά από τα συναλλακτικά ήθη της αστικής Ευρώπης, της Ευρώπης του εμπορίου και της ελεύθερης οικονομίας. Στο πλαίσιο της ηθικής του εμπορίου γνωστό έθιμο ήταν η αυτοκτονία του πτωχεύσαντος εμπόρου και παράλληλη διαδικασία θεσμικά η πτώχευση του εμπορικού νόμου. Η πτώχευση δεν προϋποθέτει φυσικά αυτοκτονία του πτωχού. Στην ηθική του εμπορίου όμως η διαφορά είναι ελάχιστη. Κρίσιμο στοιχείο  ηθικής τάξεως είναι η τιμή, η αξιοπρέπεια του υποκειμένου, η ίδια αξία που οδήγησε σε αυτό που γνωρίζουμε ως συμφωνία κυρίων, ως “ο λόγος μου” κλπ. Η ηθική αυτή σήμερα έχει καμφθεί στο όνομα άλλων αξιών και κρίσεων όπως θα διαπιστώσει κανείς με αφορμή και την περιπέτεια του πι μι που παίζεται στα δικαστήρια αυτές τις ημέρες με τρόπο που σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής για το ελληνικό εμπόριο.
Ο Emile Durkheim, στις αρχές του αιώνα, με το έργο του Le Suicide (1897), παρουσίασε για πρώτη φορά μια σημαντική σχετική κοινωνιολογική μελέτη. Σύμφωνα με τον Durkheim η συμπεριφορά του ατόμου καθορίζεται από τη σχέση του με την κοινωνία. Όσο πιο συγκροτημένη και ασφαλής είναι αυτή η σχέση, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα να αποπειραθεί να αυτοκτονήσει. Ο Durkheim διέκρινε τρία είδη αυτοκτονίας: την«αλτρουιστική», στην οποία το άτομο τελεί σε μια σχέση συγχώνευσης και ταύτισης με την κοινωνία και νιώθει «υποχρεωμένο» να υπακούει στις επιβολές της, ακόμη και να θυσιαστεί γι’ αυτή. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο νιώθει ότι δεν έχει δική του άποψη και ακολουθεί τυφλά τους κανόνες του συνόλου. To ιαπωνικό τελετουργικό του χαρακίρι αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αλτρουιστικής αυτοκτονίας.
Στη συνέχεια, αναφέρεται η «εγωιστική αυτοκτονία», που είναι και η πιο χαρακτηριστική της σύγχρονης εποχής. Σε αυτή την περίπτωση το άτομο νιώθει αποκομμένο από την κοινωνία και βιώνει σημαντική απουσία κοινωνικών δεσμών. Η ανάγκη τού να ζήσει και να αντεπεξέλθει απλά δεν το αφορούν. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο όλο και περισσότεροι άνθρωποι σήμερα, που νιώθουν μόνοι και απομονωμένοι, αποπειρώνται να αυτοκτονήσουν, μην έχοντας άλλους τρόπους να αντεπεξέλθουν στην απόσταση που τους διαχωρίζει από τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας. Οι περιπτώσεις αυτές των αυτοκτονιών βρίσκουν παράδειγμα κοινωνιολογικής μελέτης τον έμπορο που προτιμά να αποβιώσει ως αυτόχειρ παρά να αποδεχθεί τον ξεπεσμό.
Ο πι μι ήταν η επιχειρηματική οντότητα που έφερε στη χώρα τις αντιγραφές από τις διεθνείς συναλλαγές. Εφερε τα σούπερ μάρκετ, έφερε τα στάρμπακς έφερε ξένες φίρμες και διεθνείς ταυτότητες εμπορίου σε μία εποχή που δεν ήταν αυτονόητο. Ο Μαρινόπουλος ήταν μοναδική εμπειρία για τη γενιά μου που ακόμη πήγαινε για ψώνια με τη μαμά το πρωί αφού άκουγε στο ραδιόφωνο τη Θεία Λένα. Ο Πι Μι με τη δραχμή ήταν η συμβολική αναπαράσταση της νέας μορφής εμπορίου όταν ακόμη ενα κουτάκι σμάρτις καραμέλες ή μία τομπλερόνε ήταν αγαθό πολυτελείας και προϋπέθετε ή γνωστό πιλότο, ή θείο μετανάστη, ή να είσαι πολύ πολύ πλούσιος. Ο Πι Μι συνεπώς έφερε νέα ήθη και σήμερα κλείνει τον κύκλο του πικρά.
Η οικογένεια του ΠΙ ΜΙ με τη δραχμή σίγουρα δεν ήξερα πολλά από την κοινωνιολογική προσέγγιση της αυτοκτονίας ούτε από την ηθική του επιχειρείν. Όπως και η Ηλεκτρονική και σύμφωνα με την σύγχρονη νομοθεσία κράτησε μακριά το όπλο από τον κρόταφο των επιχειρηματιών και οδηγήθηκε μέσω των Τραπεζών στη διαδικασία του άρθρου 99.
Τον τελευταίο καιρό πολλά διαβάζουμε για την οικογένεια Μαρινόπουλου και την τύχη του πολυκαταστήματος που σηματοδότησε την αλλαγή του εμπορίου στη χώρα.  Οσοι θυμούνται την είσοδο των σούπερ μάρκετ στην ελληνική αγορά θυμούνται τον ΠΙ ΜΙ και το Βασιλόπουλο στο Φάρο. Ο ΠΙ ΜΙ ήταν για όλους και ο Βασιλόπουλος για λίγους. Μετά το Μινιόν παλαιότερα και την Ηλεκτρονική Πρόσφατα ο Μαρινόπουλος οδηγείται σε πτώχευση χωρίς αυτοκτονίες και πόνο. Τα χρέη του δεν θα αποπληρωθούν συνολικά. Ο νόμος με κατανόηση αντιμετωπίζει πλέον τους πτωχούς και τους εξαποστέλλει στο άρθ. 99 και την ατίμωση με το βαμβάκι. Την ηθική του εμπορίου πλέον κρατούν οι τράπεζες που δεν γνωρίζουν από εμπορικά ήθη.
Αναβλήθηκε μάθαμε  η συζήτηση του αιτήματος Μαρινόπουλου για ένταξη στο άρθρο 99, μετά από αντιδράσεις πιστωτών που ζητούσαν την απόρριψη της αίτησης. Η συζήτηση ορίστηκε για την 1η Ιουλίου με τη συμμετοχή πιστωτών, ΙΚΑ και Δημοσίου. 
Επίσης, με εντολή του δικαστηρίου, έως την Παρασκευή δεν θα μπορούν να γίνουν αναγκαστικές εκτελέσεις στη Μαρινόπουλος.
Στο θέμα παρενέβη το υπουργείο Εργασίας με ανακοίνωση στην οποία τονίζει ότι στόχος είναι η διασφάλιση των θέσεων εργασίας των 13.000 εργαζομένων. Ειδικότερα, το υπουργείο σημειώνει ότι «από καιρό και από κοινού με άλλα Υπουργεία παρακολουθεί στενά τις διεργασίες στον κλάδο του λιανικού εμπορίου και ιδιαίτερα στην εταιρεία ΜΑΡΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. για την εξεύρεση της προσφορότερης λύσης που θα εξασφαλίζει την βιωσιμότητα της.»
Τούτο σημαίνει ότι η εταιρία θα υπαχθεί σε ειδικό καθεστώς που επιτρέπει λιγότερη ατίμωση του εμπόρου και μεγαλύτερη ικανοποίηση της τράπεζας. Ο Πι Μι με τη δραχμή πουλιέται στην πιό φθηνή τιμή… δυστυχώς και η τιμή αυτή δεν είναι αξία αλλά εξασφάλιση των δανειστών του. Γιατί ο έμπορος, ο ΠΙ ΜΙ ήταν κατάχρεος και εξαρτημένος.
Εδώ εισέρχεται ο ρόλος των δανειστών στην ηθική του εμπορίου το οποίο πλέον δεν διεξάγεται από αστούς αλλά από χρεωμένους. Δεν υπάρχει κανένα όφελος στην αυτοκτονία ή στην τιμή του ατόμου κατά τα νέα συναλλακτικά ήθη. Δεν υπάρχει επιχειρηματικό εγώ αφού ότι είναι ο έμπορος το οφείλει σε δάνεια οντότητα. Υπάρχει μόνον ο δανειστής και η δική του ηθική. Αυτήν απεικονίζει πλέον ο νομοθέτης, ο οποίος έχει εθιστεί όπως και τα κράτη στο δανεισμό, αυτή αναγνωρίζει ο νόμος. Την “τακτοποίηση” με το λιγότερο κόστος.
Ο Πι Μι δεν θα αυτοκτονήσει. Οπως και η δραχμή δεν υπάρχει πιά προς το παρόν τουλάχιστον. Η απουσία εμπορικών ηθών όμως προβληματίζει. Και εντόνως αναζητείται.