το στοίχημα των αγγλικών γραφείων

Posted at 12:15h in Άρωμα γυναίκας by Ελένη Τροβά

Ανήκω στη γενειά των δικηγόρων που έζησαν στην Ελλάδα της Ενωσης. Εισήλθα στη Νομική Σχολή το 1981 και ξεκίνησα να εργάζομαι το 199ο περίπου. Ακόμη τότε στην αγορά εργάζονταν έλληνες δικηγόροι κυρίως και ενίοτε ξένοι δικηγόροι εκπροσωπούσαν πελάτες τους για το δίκαιο που εφαρμοζόταν στην σύμβαση. Τούτο σήμαινε ότι πολύ συχνά χρειαζόταν ένα άγγλος δικηγόρος να επισκεφθεί τη χώρα για να εκπροσωπήσει πελάτη του σε θέματα αγγλικού δικαίου ή έλληνας να μεταβεί στο Λονδίνο. Ο Τρύφων Κουταλίδης είχε πάμπολλες ιστορίες να διηγηθεί με τον Ωνάση που είχε και έλληκες και ξένους δικηγόρους. “Είχε όμως και έλληνες δικηγόρους”, σημείωνε, “πολύ κοντά του και ιδιαίτερης εμπιστοσύνης”. Το αυτό θα διαπίστωνε κανείς και για το Νιάρχο αλλά και για το σύνολο των αλλοδαπών πελατών που σύχναζαν σε 2-3 γραφεία των Αθηνών ακόμη τότε.

Εξαίφνης, που θάλεγε και ο Παρμενίδης, τα πράγματα άλλαξαν. Πολλοί εξ ημών έχοντας ήδη σπουδάσει σε άλλες χώρες σε αριθμούς πολύ ευρύτερους της “Γενιάς της Χαιδελβέργης” ξέραμε γλώσσες και είχαμε ευκολία αεροπορικής κινητικότητας, διόλου ευκαταφρόνητης για την τότε Ελλάδα. Ας μην ξεχνάμε ότι τη δεκαετία του 80 αν ήξερες δυό γλώσσες και πετούσες με αεροπλάνο, ήσουν στο ποσοστό του ελληνισμού που ανήκε στην άρχουσα τάξη! και ως δικηγόρος είχες σίγουρη πελατεία, ιδίως αν στα προσόντα αυτά προσέθετες το Γκολφ, όπως μας έλεγε ο καθηγητής Καλιμόπουλος, ή το Πόλο, όπως μας έλεγε ο αείμνηστον Κ. Κυριακίδης.

Η δεκαετία του 1990 και βαίνοντας προς το 2000 άλλαξε τα πράγματα. Εμφανίσθηκαν στην Αθήνα, με προτίμηση διαμονής στο Intercontinental, οι δικηγόροι με το βαλιτσάκι με τις ρόδες. Αγγλοι δικηγόροι μεγάλων εταιριών, κατά προτίμηση συγκεκριμένων πάντα, ήρθαν μαζύ με τους “χρηματοοικονομικούς” στα Σπάτα δηλαδή ενόψει της σύμβασης αυτής του αεροδρομίου. Ο κάθε πελάτης, του Δημοσίου συμπεριλαμβανομένου είχε το αγγλικό του γραφείο και το ελληνικό είχε ένα περιορισμένο ρόλο. Ετσι οι Linklaters, οι Clifford Chance και άλλοι διάσημοι εισήλθαν στη ζωή μας ενώ όποιος έζησε τα χρόνια εκείνα θυμάται τον Allan Black με το μπαστούνι του γκολφ να … δασκαλεύει τον αείμνηστο Ανδρέα Παπανδρέου και τον Αντώνη Βγόντζα για το ADA,  τη σύμβαση δηλαδή του αεροδρομίου των Σπάτων. Είχα την τύχη να ζήσω τότε (μικρή και αθώα ακόμη) κοντά σε ανθρώπους που είχαν μεγάλη διεθνή εμπειρία και να ακούσω ότι: η Αγγλία μας έστειλε με ελάχιστες εξαιρέσεις, όλη της τη σαββούρα για απασχόληση και “παιχνίδια” στη  Μύκονο, κάτι που δεν ήταν εντελών αναληθές πιστεύω. Η αλήθεια είναι ότι η σύμβαση εκείνη γράφθηκε στα αγγλικά, δημοσιευθηκε στο ΦΕΚ στα μεταγρασμένα χαοτικά ελληνικά και στα αγγλικά και οδήγησε τον Τρύφων Κουταλίδη στη δημοσίευση του άρθρου: Η ελληνική δημοκρατία της Γραικίας.
Η συνέχεια είναι γνωστή σε όλους.

Κάθε μεγάλη σύμβαση στη Χώρα, ή τουλάχιστον λίγο μεγαλύτερη από μισθωτήριο της θείας σας της Κούλας, είχε και τον άγγλο δικηγόρο της , ο οποίος συχνά ήταν πακιστανός, ινδός, ή έλληνας σε καταγωγή. Τα αγγλικά γραφεία δεν εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα παρότι το απείλησαν συχνά, πλην αυτών που προϋπήρχαν των καιρών και ιδίως αυτών που ασχολούντο με ναυτηλιακά όπως η Norton Rose. Οι καλοί δικηγόροι έρχονταν διήμερα- τριημερα με λάπ τοπ και βαλιτσάκι με ρόδες, αποδίδοντας στο ΑΕΠ της Αγγλίας τεράστια οφέλη καθώς οι αμοιβές που έλαβαν ήταν της τάξεως των εκατομμυρίων ευρώ ή δραχμών παλαιότερα. Μάλιστα η Βασίλισσα της Αγγλίας παρασημοφόρησε δικηγόρους αγγλικών γραφείων για την εισφορά τους στο ΑΕΠ λόγω των συμβάσεων που “εκαναν” στην Ελλάδα. Τότε μιλούσαμε ήδη για την Αττική Οδός …

Το φαινόμενο αυτό δεν επεκτάθηκε σε άλλες κοινοτικές προελεύσεις συναδέλφων. Δεν είδαμε γερμανικές ή γαλλικές εταιρίες ή πρόσωπα να φθάνουν και να ανθίζουν τόσο δυναμικά. Οι τράπεζες και οι “χρηματοοικονομικοί” επέλεγαν εγγλέζους (δηλαδή πακιστανούς, μία έξοχη θυμάμαι αφρικάνα κλπ). Αν έβλεπες άλλο κοινοτικό δικηγόρο θα ήταν προσωπικός δικηγόρος πελάτη που τον συνόδευε όπως τα πολύ παλιά χρόνια προ κοινοτικής χρηματοδότησης δηλαδή. Και σήμερα ακόμη το βλέπω και δεν έχει αλλάξει ποτέ.

Τα αγγλικά γραφεία παραμένουν με τον τρόπο αυτό να συμβουλεύουν τη χώρα χωρίς καμία παραλλαγή, των καιρών του ΣΥΡΙΖΑ και του ΣΥΡΙΖΑΙΙΚΟΥ ΤΑΙΠΕΔ συμπεριλαμβανομένου. Και στο Παρίσι και στη Γερμανία είδα τέτοια γραφεία να εγκαθίστανται, επενδύοντας τουλάχιστον στη ντόπια αγορά και όχι όπως στην Ελλάδα με βαλιστάκια και λαπ τοπ. Αυτή ηταν σε μεγάλο βαθμό η συνεισφορά την Αγγλίας στην Ευρώπη και όχι μόνον στην ευρωπαϊκη δικηγορία. Υπηρεσίες, Υπηρεσίες, Υπηρεσίες, Τράπεζες, Τράπεζες, Τράπεζες. Δικηγόροι τραπεζών, δικηγόροι κυβερνήσεων, δικηγόροι της ΕΕ. Αλλωστε τα λιτά κείμενα της ΕΕ μεταξελίχθηκαν τάχιστα σε μακροσκελή “αγγλοπρεπή” ποτάμια που όριζαν ακόμη και τα αυτονόητα στην εισαγωγή, στους “ορισμούς” βλ. definitions…

Είχα την τύχη να γνωρίσω και ένα ή δύο QC στη ζωή μου. Την παλιά Αγγλία της δικηγορίας. Είχα την τύχη να διαβάσω αποφάσεις να προσπαθήσω να κατανοήσω το νομικό σύστημα που όφειλα να σεβαστώ. Ομολογώ πως δεν με μάγεψε. Αν και οι QC είχαν προσωπικότητα και ήξεραν να προκαλούν δέος (ιδίως ένας κακάσχημος που είδα κάποτε αλλά τόσο γοητευτικός μα την αλήθεια). Ομως οι άλλοι ήταν πραγματικά για κλάματα αν εξαιρέσεις ότι ήταν ζωόφιλοι και τούτο γέμιζε χαρά τον Partner Wolf. Πολυέξοδοι αλλά τσιγκούνηδες, ισχυρογνώμονες αλλά χωρίς δεύτερη ξένη γλώσσα, αυτοκρατορικοί χωρίς καλούς τρόπους για να θυμηθώ κάποιον που σε όλες τις συσκέψεις είχε το χέρι στη μύτη και κάθε τόσο επέβλεπε το περιεχόμενό της. Μας έμαθαν τη χρονοχρέωση αλλά και την πλήξη καθώς όλα όφειλαν να διαρκούν πολύ ώστε η χρέωση να φθάσει στο αναγκαίο τίμημα. Μας έμαθαν ότι οι πελάτες υπολογίζουν μόνον ότι πληρώνουν πανάκριβα και ας είναι σκάρτο, μας έμαθαν ότι πουλάς σαν σούπερ μάρκετ φίρμα και ας είναι οι δικηγόροι αναλώσιμοι και τυχάρπαστοι. Οχι όλοι πάντως για να είμαστε δίκαιοι.

Πολλοί εξ ημών, οι νεώτεροι συνήθως, κοίταξαν με πίστη προς τη Μέκκα της δικηγορίας, το Λονδίνο, για καλύτερες μέρες. Εβγαλαν άπειρες φωτοτυπίες σε κλουβάκια αντί πινακίου φακής για να πούν στους ντόπιους συναδέλφους ότι “δικηγορούν στο Λονδίνο”. Υιοθέτησαν από επαρχιακό κόμπλεξ κάθε τι αγγλοδικηγορικό, σε τσάντα πλαστική Harrods. Χάθηκε κάθε κριτήριο αξίας, ποιότητας, οντότητας επαγγελματικής καθώς η Μέκκα όριζε άλλα, συνηθισμένη από αυτοκρατορική συμπεριφορά χωρίς καλούς τρόπους φευ!

Δεν θα πω σήμερα ότι η Αγγλία έφυγε από την Ευρώπη για το λόγο αυτό. Ομως είναι κάτι και τούτο. Η Αγγλία μας δίδαξε πως σε μία μέρα γιορτή για το πολίτευμα, μια μέρα που ο λαός αποφασίζει, εμείς κοιτάμε τις αγορές και το χρηματιστήριο. Περισσότερο όμως κοιτάξε τους στοιχηματζήδες. Ενα στοίχημα ήταν λοιπόν η υπόθεση για όλους, όπως το χρώμα εσωρούχου της Κέητ, που συγκλόνησε τις αγορές? Ενα στοίχημα που παιζόταν όλη τη νύχτα απόψε με συμμετοχή και των πιστών της εξόδου?

Οπως οι μεσολογγίτες που τόσο ύμνησε ο Μπάιρον μας έμαθαν η έξοδος έχει αίτημα και απαιτεί θυσίες. Φυσικά οι Αγγλοι τρώνε κάτι καλύτερο από ποντίκια έστω και αν το πόριτζ δεν με τρελλαίνει, αλλά η ημέρα της Εξόδου δεν μπορεί να γίνει ημέρα Στοιχηματζήδων. Δεν μπορώ να διανοηθώ τον Μπάιρον να στοιχηματίζει πόσοι θα ζήσουν από την τότε έξοδο ή αν θα επιτύχει. Μπορώ να διανοηθώ να θρηνεί ή να είναι υπερήφανος. Οχι όμως τζογαδόρος.

Η Αγγλία είναι νησί και διδάσκει δημοκρατία. Σήμερα για τη δημοκρατία είναι μέρα γιορτής. Αν παράλληλα διδάσκει και άλλα λιγότερο σπουδαία, όπως το μεθύσι, ο τζόγος και άλλα ας μας γίνει μάθημα, εμάς που “λατρέψαμε” το αγγλικό δικηγορικό μοντέλο και υποδουλωθήκαμε κομπλεξικά σε αυτό αντί να πάρουμε τα καλύτερα και να αφήσουμε τα χειρότερα κατά μέρος. Είναι απώλεια για την Ευρώπη να χάσει τον Ανταμ Σμιθ, το Σαίξπηρ, τους Μπήτλσ, τον Τσωρτσιλ, αλλά είναι γιορτή να ξαναδεί με περισσότερο “ηπειρωτικό” βλέμμα τις αγορές, τις τράπεζες, τα τραπεζοκεντρικά συστήματα και αλήθειες που η Αγγλία επέβαλε ως τζόγο και ως μύθο. Για μένα η έξοδος της Αγγλίας δεν είναι τζόγος. Είναι αποδοκιμασία του τραπεζικού της συστήματος που ίσως την έκανε πλουσιότερη την οδήγησε όμως σε απόλυτη ηθική απαξίωση καθώς “εξέδιδε” στο όνομα του χρήματος κάθε άλλη αξία των βρεττανικών αξιών συμπεριλαμβανομένων.