FORUM :ΕΥΡΩΠΑΙΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ- Ελισσάβετ Παπαζώη

Παρουσιάζουμε την εισήγηση της κ. Ελισσάβετ Παπαζώη η οποία από όλους χαρακτηρίσθηκε ως εμπνευσμένη!

Κυρίες και Κύριοι,

1. θα περιοριστώ σε μια σύντομη παρέμβαση στο θέμα της ευρωπαϊκής ταυτότητας καθώς οι πολλοί συνομιλητές αυτού του φόρουμ ,που δίνουν καθημερινή μάχη για την προστασία των δικαιωμάτων των προσφύγων και των μεταναστών ή που υφίστανται οι ίδιοι τα ποικίλα προβλήματα που απορρέουν από την ιδιότητα τους ως μετανάστες στη χώρα μας, είναι αρμοδιότεροι για το θέμα.

2. Το πλαίσιο είναι γνωστό, η κοινοτική Ευρώπη δέχεται ένα μεγάλο μέρος των οικονομικών μεταναστών, αλλά και προσφύγων από τοπικούς πολέμους, από εθνοτικές συγκρούσεις, ενώ συγχρόνως στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες με παρελθόν αποικιοκρατικό ή με ανάγκες εργατικών χεριών, ζει ήδη από δεκαετίες, μεγάλος αριθμός μεταναστών .

3. Το θέμα των προσφύγων αποτελεί αριθμητικά μικρό μεν τμήμα της όλης εικόνας, αλλά κρίσιμο εξαιτίας της ανθρωπιστικής του διάστασης.

4. Ο κύριος στόχος των χωρών της Ευρώπης αλλά και της κοινοτικής νομοθεσίας και των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων, είναι ο συντονισμός και η κοινή πολιτική των κρατών μελών ώστε:

· Να μειωθεί το κύμα των παράνομων οικονομικών μεταναστών, συχνά με την απέλασή τους στις χώρες προέλευσης

· Να προστατευθούν οι πραγματικοί πρόσφυγες που έχουν ανάγκη από άσυλο και ανθρωπιστική βοήθεια

· Να ενθαρρυνθεί η μετανάστευση, ειδικευμένων μεταναστών, όπως οι Ινδοί ειδικευμένοι στην πληροφορική .

· και τέλος υπάρχει το γνωστό ζήτημα της ενσωμάτωσης των εγκατεστημένων μεταναστών και ιδιαίτερα της δεύτερης γενιάς στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.

5. Γνωρίζουμε όλοι ότι για να μειωθεί από την πηγή του , το μεταναστευτικό κύμα θα έπρεπε να στηριχθούν οι οικονομίες τους με σωστές εμπορικές ανταλλαγές και απαλλαγή από τα υπέρογκα χρέη, καθώς και με καλύτερη πολιτική διαχείριση και μεγαλύτερη παρουσία, ώστε να υπάρξει ειρήνη στα σημεία των συγκρούσεων. Μια τέτοια προοπτική δεν φαίνεται όμως να είναι του άμεσου μέλλοντος.

6. Στην Ελλάδα, αν και είμαστε χώρα που δέχτηκε μόλις τα τελευταία χρόνια οικονομικούς μετανάστες, το ποσοστό είναι εξαιρετικά σημαντικό, φθάνει το 10% του συνολικού πληθυσμού. Σε ορισμένες περιοχές στο κέντρο της Αθήνας ή στα νησιά, έχει κανείς την εντύπωση ότι οι μετανάστες υπερτερούν του ελληνικού στοιχείου.

7. Στις περισσότερες όμως ευρωπαϊκές χώρες της Ενωσης τα ποσοστά των μόνιμα εγκατεστημένων μεταναστών μοιάζουν μικρά, κυμαίνονται κατά μέσο όρο σε μικρά ποσοστά του συνολικού ευρωπαϊκού πληθυσμού .

8. Ωστόσο παντού τα ζητήματα που αναφύονται εξαιτίας της παρουσίας τους μοιάζουν κρίσιμα. Ας θυμηθούμε την εκλογική άνοδο ακροδεξιών κομμάτων ακόμη και κυβερνήσεων, με κύριο σύνθημά τους την αποπομπή των μεταναστών, όπως ο Χάιντερ στην Αυστρία, η Φόρτσα Ιτάλια, και η Λίγκα του Βορρά στην Ιταλία, ή το εθνικό Μέτωπο του Λεπέν.

9. Σε όλα τα κοινοτικά κράτη, υπάρχει σε μεγαλύτερο ή σε μικρότερο βαθμό, μια διάχυτη στον κόσμο αίσθηση απειλής για την εθνική ταυτότητα, που εκφράζεται με την αποκήρυξη των μεταναστών αλλά και την ενοχοποίηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Ελλάδα ζήσαμε πρόσφατα την έξοδο των λαβάρων στο σύνταγμα μπροστά στην ελληνική βουλή για την υποχρεωτική αναγραφή του θρησκεύματος στις ελληνικές ταυτότητες. Παρά την έντονα τριτοκοσμική θεατρική εικόνα, όλοι ξέρουμε ότι ο κόσμος που συμμετείχε κινητοποιήθηκε από ένα αίσθημα ανασφάλειας, φόβου για την απώλεια της εθνικής του ταυτότητας.

10. Εξάλλου τα αποτελέσματα των δημοψηφισμάτων στη Γαλλία και στην Ολλανδία για τη νέα Συνταγματική Συνθήκη, έδειξαν ότι η κοινή γνώμη σε ιδρυτικά μάλιστα κράτη-μέλη, είναι ευαίσθητη σε θέματα εθνικής κυριαρχίας και ότι η διεύρυνση σε χώρες με διαφορετική πολιτική κουλτούρα δημιουργεί ανασφάλεια στους πολίτες: εδώ η ανασφάλεια αφορά κατά τη γνώμη μου το ότι δεν είναι ορατό ποιο θα είναι το νέο πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οι Ευρωπαίοι θα συλλειτουργούν ως πολίτες, με δυο λόγια, με τι και πως θα αντικατασταθεί το εθνικό κράτος ως πολιτική οντότητα άσκησης της δημοκρατίας.

Κυρίες και κύριοι,

11. Γνωρίζουμε ότι κανένας άνθρωπος δεν διαθέτει μόνο την εθνική του ταυτότητα, αλλά πολλαπλές ταυτότητες, όπως την ταυτότητα της ιδιαίτερης πατρίδας του - στην Κρήτη, όποιος δεν είναι Κρητικός, είναι ξένος, χωρίς διαχωρισμό ανάμεσα στους αλλοδαπούς και στους Έλληνες -, την κοινωνική του ταυτότητα, αυτή του περιβάλλοντός του, και σε κάποιο βαθμό και την ευρωπαϊκή ταυτότητα.

12. Συνήθως αυτές οι ταυτότητες είναι συμπληρωματικές, δεν έρχονται σε σύγκρουση μεταξύ τους και εκτός από περιπτώσεις κρίσεων, εντάσσονται λειτουργικά η μια μέσα στην άλλη σαν τις ρωσικές κούκλες.

13. Ενώ η εθνική μας ταυτότητα είναι εδραιωμένη στην πολιτισμική και ιστορική συνέχεια μέσα στο χρόνο (πραγματική ή φανταστική, δεν έχει σημασία), η ευρωπαϊκή ταυτότητα είναι εκκολαπτόμενη, βρίσκεται σε αναζήτηση του περιεχομένου της

14. Και το περιεχόμενο της δεν μπορεί να αφορά μόνο το κοινό μας παρελθόν, δηλαδή την ανακάλυψη ή κατασκευή μιας διαχρονικής πολιτισμικής βάσης, που θα περιλάμβανε την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή κληρονομιά και τον Χριστιανισμό, και η οποία θα διδάσκεται στα σχολεία όπως αντίστοιχα συμβαίνει με την εθνική μας πολιτιστική κληρονομιά .

15. Η νέα "ευρωπαϊκή ταυτότητα" δεν μπορεί να είναι μια απλή αναγωγή της εθνικής ταυτότητας σε ένα μεγαλύτερο γεωγραφικά και πληθυσμιακά μέγεθος. Δεν μπορούν τα σύμβολα, οι μύθοι, οι ιστορικές εμπειρίες, αλλά και οι επιμέρους γλώσσες να αναχθούν σε μια ομογενοποιημένη ευρωπαϊκή ταυτότητα, του τύπου 27 έθνη «στη συσκευασία του ενός».

16. Το περιεχόμενο αυτής της «νέας ευρωπαϊκής ταυτότητας» είναι συναρτημένο με το σύγχρονο εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, με την έκφραση μιας ισχυρής βούλησης που θα οδηγεί την ευρωπαϊκή ενοποίηση.

Θα επιχειρήσω να αναλύσω σε τρία σημεία αυτό το περιεχόμενο, όπως το αντιλαμβάνομαι

Το πρώτο σημείο είναι ότι η ευρωπαϊκή ταυτότητα πρέπει να εδράζεται στις -και να εγγυάται τις- κοινές ευρωπαϊκές αξίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, που περιλαμβάνονται στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, της νέας Συνθήκης. Σημειώνω ότι μετά τη συμφωνία στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Οκτώβριο του 2007, ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων αφαιρέθηκε από το σώμα των καταστατικών κειμένων της Συνθήκης και θα κυρωθεί ως χωριστό κείμενο. Με την γνωστή αμφισημία που διαθέτουν όλοι οι συμβιβασμοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση διατηρεί την νομικά δεσμευτική ισχύ του, επιτρέπει όμως σε κοινοτικές χώρες να εξαιρεθούν, υποβαθμίζεται συμβολικά και πολιτικά, αναβαθμίζει όμως ως χωριστό κείμενο την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

Το δεύτερο σημείο είναι, ότι μια ταυτότητα όσο και αν είναι το αποτέλεσμα έλλογων επεξεργασιών και συμβιβασμών, όπως στην περίπτωση της Ευρωπαϊκής, χρειάζεται ένα εδραιωμένο αίσθημα του ανήκειν και ένα συνοδευτικό αίσθημα υπερηφάνειας γι’ αυτό στο οποίο ανήκουμε. Χρειάζεται δηλαδή την αίσθηση ότι ανήκουμε σε κάτι κοινό, που επηρεάζει άμεσα την οικονομική, πολιτική, διπλωματική ζωή μας. Η "Ευρωπαϊκή Ένωση" δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο από ένας "ευρωπαϊκός δήμος" με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου δήμος.

Για να υπάρξει όμως "ευρωπαϊκός δήμος" πρέπει να γίνει πραγματικότητα μια ευρύτερη οικονομική ένωση της ΕΕ πέρα από την νομισματική του ευρώ, πρέπει να υπάρξει μια κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας και, το κυριότερο, να υπάρξει μια δημοκρατική λειτουργία της Ένωσης μεγαλύτερη και ουσιαστικότερη από εκείνη που δημιουργούν οι ισχύουσες Συνθήκες, ένα σαφές πολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου οι Ευρωπαίοι πολίτες θα ασκούν από κοινού τα πολιτικά τους δικαιώματα, θα λειτουργεί δηλαδή η δημοκρατία.

Στο σημείο αυτό επιδεικνύεται εξαιρετική αμφισημία από τις πρόσφατες ηγεσίες της Ενωσης. Στο τελικό κείμενο π.χ. του πρώην Ευρωσυντάγματος εγκαταλείφθηκε η χρήση του όρου συνταγματικός, καθώς και οποιαδήποτε αναφορά σε συμβολικού χαρακτήρα πρόνοιες, όπως η σημαία και ο ύμνος.

Το τρίτο σημείο, στο οποίο θα σταθώ περισσότερο, είναι ότι το περιεχόμενο της ευρωπαϊκής ταυτότητας δεν μπορεί να έχει σαν ανθρώπινο πρότυπο εκείνους μόνο τους ιθαγενείς ευρωπαίους που κατοικούν στα σταυροδρόμια αυτής της Ηπείρου, διαθέτουν έναν ορισμένο κοσμοπολιτισμό, μόρφωση, μιλούν διαφορετικές γλώσσες, έχουν διεθνείς οικονομικές δραστηριότητες.

Η Ευρώπη οικοδομείται σήμερα μαζί με τους μετανάστες που βρίσκονται στο έδαφός της, χωρίς βέβαια την ιδρυτική νομιμότητα που είχαν οι μετανάστες στον Καναδά στην Αυστραλία ή στις ΗΠΑ. Παρά την επισφαλή θέση που τους επιφυλάσσεται στον ευρωπαϊκό χώρο, χωρίς καμία πρόσβαση στις κανονιστικές αποφάσεις των τεχνοκρατών της Ένωσης, οι μετανάστες έχουν λόγο και χώρο στο νέο οικοδόμημα.

Πριν από όλα μας υποχρεώνουν να ανοίξουμε τον περίκλειστο και άβατο κήπο της Εδέμ που θέλει να είναι η Ευρώπη, να συνειδητοποιήσουμε ότι οι ωραίες διακηρύξεις για ελευθερία, ισότητα, δικαιοσύνη και δημοκρατία μοιάζουν ανεδαφικές σε ένα κόσμο που κυριαρχείται από την βία, την ανελευθερία, τη φτώχεια, τη μισαλλοδοξία.

Να ξανασκεφτούμε και να εδραιώσουμε τις πολιτικές μας αξίες , τις απόψεις μας για ζητήματα που κυριαρχούν στο παγκόσμιο γίγνεσθαι όπως η κοσμικότητα του κράτους, το καθεστώς των θρησκειών, τα δικαιώματα των γυναικών και των παιδιών που παραβιάζονται καθημερινά.

Μας υποχρεώνουν να ξανασκεφτούμε ποια πρέπει να είναι η επιδίωξη της ανάπτυξης, για την οικειοποίηση, χωρίς καταχρήσεις, του ανθρώπινου μέτρου διαβίωσης, στη «μοναδική, μικρή γη μας», αυτήν που δικαιούται να χαρεί με ειρήνη, αλληλεγγύη και ευημερία κάθε άνθρωπος.

Μας υποχρεώνουν να δραστηριοποιηθούμε ώστε η Ευρώπη να πρωτοστατήσει στην αποκατάσταση μιας άλλης, ποιοτικά διαφοροποιημένης, τάξης στον κόσμο . Η εποχή μας το χρειάζεται όχι ως ηθική επιταγή, αλλά ως αδήριτη ανάγκη.

Στις μέρες μας χρησιμοποιείται όλο και πιο συχνά η έννοια της πολυπολιτισμικότητας όχι μόνο στον επιστημονικό λόγο αλλά και στον καθημερινό, τον δημοσιογραφικό λόγο.

Ορισμένοι χρησιμοποιούν τον όρο "πολυπολιτισμική ταυτότητα", προσπαθώντας να καταλαγιάσουν τους φόβους για την απώλεια εθνικών ταυτοτήτων και ιδιαιτεροτήτων υπαινισσόμενοι την συμβίωση και την συνύπαρξη. Άλλοι ενισχύουν τους φόβους μας, ότι ο κυρίαρχος πολιτισμός μας, όποιος και αν είναι αυτός, θα υποκατασταθεί από το ανομοιογενές και εν πολλοίς αντιφατικό άθροισμα των νεοεισαχθέντων μεταναστών.

Χωρίς να διεκδικώ κάποια πρωτοτυπία, εγώ νομίζω καταρχήν ότι η Πολυπολιτισμικότητα προϋποθέτει ειρηνική συμβίωση διαφορετικών εθνοπολιτισμικών κοινοτήτων στην ίδια κρατική οντότητα, με αμοιβαίο σεβασμό της γλώσσας, της θρησκείας, των πολιτιστικών παραδόσεων και των καθημερινών συνηθειών. Και τούτο γίνεται είτε με την ανάδειξη ενός υπερκείμενου κοινού πολιτισμικού όλου, όπως είναι ο αμερικάνικος πολιτισμός στις ΗΠΑ, είτε όχι, όπως στον Καναδά , την Αυστραλία, την Νέα Ζηλανδία.

Η πολυπολιτισμικότητα αντιδιαστέλλεται από την ενσωμάτωση και την αφομοίωση, γιατί θέλει να διατηρήσει ζωντανά τα βασικά χαρακτηριστικά των εθνοπολιτισμικών συνιστωσών της, θρησκεία, γλώσσα, παραδόσεις , νοοτροπίες, μόνο με τις απόλυτα αναγκαίες παραχωρήσεις προς τον κοινό πολιτισμό, χάριν της κοινής ευημερίας.

Η έννοια της πολυπολιτισμικότητας είναι χρήσιμη και σε κοινωνίες έως πρόσφατα έντονα μονοπολιτισμικές, όπως η Ελλάδα και πολλές ευρωπαϊκές χώρες γιατί μπορεί να προσφέρει καλλίτερες απαντήσεις στα προβλήματα που θέτει η συμβίωση κοινοτήτων με διαφορετικά εθνοπολιτισμικά χαρακτηριστικά

Πρέπει να επεξεργαστούμε νέους, ευέλικτους τύπους υπαγωγής στις επάλληλες συλλογικότητες, νέα κανονιστικά πλαίσια για τις έννοιες της ιθαγένειας, της υπηκοότητας, του πολίτη, και νέα δικαιώματα όπως και διεύρυνση της προστασίας τους σε εθνικό , ευρωπαϊκό και σε διεθνές επίπεδο

Για παράδειγμα στη δημόσια εκπαίδευση, πρέπει να διδάσκεται δωρεάν και η μητρική γλώσσα μιας εθνοτικής η μειονοτικής ομάδας, καθώς και ο πολιτισμός της. Στους μετανάστες πρέπει να αναγνωρίζονται πολιτικά δικαιώματα, όπως το δικαίωμα να εκλέγεις και να εκλέγεσαι στις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης. Και δεν πρέπει τα παιδιά των μεταναστών εφόσον γεννιούνται και σκοπεύουν να ζήσουν στην χώρα φιλοξενίας, να μπορούν να διεκδικήσουν την ελληνική ιθαγένεια;

Η αποδοχή της πολυπολιτισμικότητας, η ανοικτή κοινωνία, δεν πρέπει να σημαίνει ωστόσο ότι οι επιμέρους εθνοπολιτισμικές ομάδες ορθώνουν ζηλότυπα τείχη για την προστασία των ιδιαιτεροτήτων τους, όταν αυτές οι ιδιαιτερότητες παραβιάζουν αυτά που θα συμφωνήσουμε ότι είναι τα βασικά, θεμελιακά δικαιώματα που συγκροτούν την ευρωπαϊκή ταυτότητα.

Για παράδειγμα, η ανοχή από τις γερμανικές αρχές της κακοποίησης μέχρι θανάτου, μεταναστριών από την Τουρκία, για λόγους «ηθικής», δεν αποτελεί το καλλίτερο παράδειγμα διαχείρισης της πολυπολιτισμικότητας.

Αρκετοί ευρωπαίοι άλλωστε διαθέτουν σήμερα παραπάνω από μια υπηκοότητες , κάτι που παλαιότερα δημιουργούσε επιφυλακτικότητα , ενώ σήμερα αναγνωρίζεται ως παράγοντας που συμβάλλει, και στην αμοιβαία κατανόηση και την σύσφιξη δεσμών, εκεί που κάποτε επικρατούσαν κάθε λογής ανταγωνισμοί και έριδες.

Σε αυτό το γενικό πλαίσιο, η εισροή των μεταναστών θέτει επιπλέον το ερώτημα, το πώς γίνεται κανείς Ευρωπαίος. Καθώς η ευρωπαϊκή ιθαγένεια δεν χορηγείται από την Ένωση αλλά από το κάθε κράτος-μέλος ξεχωριστά, ανάλογα με το δικό του δίκαιο,.

Παλιοί μετανάστες, νέοι ευρωπαίοι πολίτες, αυτή είναι η δυναμική της εγγραφής της μετανάστευσης μέσα στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα ακόμη και αν η ανεργία, ο αποκλεισμός, οι δυσκολίες στη συγκατοίκηση θέτουν πολλά εμπόδια.

Μπροστά στις διαφορετικές και περιοριστικές απαντήσεις των ευρωπαϊκών κρατών στο θέμα της νομιμοποίησης της παρουσίας των μεταναστών,η Ευρώπη προσφέρει μια ελπίδα, τόσο για το καθεστώς των ξένων μέσα στην Ενωση όσο και για την ανανέωση των μορφών της ιθαγένειας

Πιστεύω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιδείξει εξαιρετική εφευρετικότητα στη δημιουργία πρωτότυπων νομικών κατασκευών, τίποτα δεν αποκλείει η ευρωπαϊκή ιθαγένεια, προοίμιο της ευρωπαϊκής ταυτότητας , να δώσει λύσεις και στο ζήτημα των δικαιωμάτων των μεταναστών, με την προβλεπόμενη πάντα εμπλοκή των εθνικών κρατών.

. Κυρίες και κύριοι,

Στον προηγούμενο αιώνα η Ευρώπη έμαθε να ζει με τον κίνδυνο μιας πυρηνικής καταστροφής , σήμερα ζούμε κάτω από τον κίνδυνο, μιας παγκόσμιας οικολογικής καταστροφής και με την αβεβαιότητα του φαύλου κύκλου της υπέρμετρης και παράλογης βίας.

Επείγει η χειραφέτησή μας από την επικίνδυνη αυτή συμβίωση, που δημιουργεί φοβίες ανασφάλεια εσωστρέφεια και το τέλμα της παρελθοντολογίας

Η εποχή μας χρειάζεται νέες ιχνηλατήσεις, νέες διόδους προς το μέλλον. Ισως η λύση να βρίσκεται στους «απλούς νόμους της ηθικής και της δικαιοσύνης», και στα νέα πολιτικά πλαίσια που θα εξασφαλίσουν την ειρηνική συνύπαρξη τόσο των ανθρώπων όσο και των εθνών .

Οι νεότερες γενιές δεν προσφέρονται πια σε εξαπάτηση για τον «καλύτερο δυνατό κόσμο» και δεν διαθέτουν την πολυτέλεια ψευδαισθήσεων, όπως η δική μας γενιά.

Η επιλογή της ιδιότητας του ελεύθερου και υπεύθυνου για τη μοίρα του (και τη μοίρα του κόσμου ) πολίτη είναι ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσουμε όσοι φέρνουμε με υπερηφάνεια την ταυτότητα του ευρωπαίου πολίτη.