Προς το τέλος κάποιων προκαταλήψεων

Η είδηση από το έγκυρο περιοδικό Αρχαιολογία είναι συναρπαστική:

"Εκατόν ενενήντα μνημεία της άγνωστης πολιτιστικής κληρονομιάς που άφησε η Τουρκοκρατία στην Ελλάδα, μελετήθηκαν, αποκαταστάθηκαν, κάποια παραδόθηκαν σε πολιτιστικές χρήσεις και παρουσιάζονται για πρώτη φορά όλα μαζί από το υπουργείο Πολιτισμού, σε έναν τόμο που επιχειρεί την πρώτη συνολική παρουσίαση της οθωμανικής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα. Τζαμιά με λεπτούς μιναρέδες, μεντρεσέδες, ιεροδιδασκαλεία, Ιμαρέτ, πτωχοκομεία, κάστρα, πύργοι, κουλέδες, χάνια και καραβάν- σεράι, ξενώνες, μπεζεστένια, σκεπαστές αγορές, πέτρινα γεφύρια, κρήνες και υδραγωγεία, διοικητήρια, νοσοκομεία και κονάκια- σπίτια αρχόντων, είναι μερικά από τα κοσμικά και θρησκευτικά μνημεία της Τουρκοκρατίας που διήρκεσε από έξι αιώνες- στη Θράκη- ως λιγότερο από τρεις- στην Κρήτη. Είναι μια περίοδος φορτισμένη με λογής προκαταλήψεις και μόλις στις ημέρες μας εκδίδεται η πρώτη συνολική και τεκμηριωμένη παρουσίαση των αρχιτεκτονικών καταλοίπων της, που προστατεύονται ισότιμα από τον νόμο. "

Για την οθωμανική αρχιτεκτονική γράφουν και άλλοι συγγραφείς όπως οι Αναστασία Μαργιέ, Άννα Ματσκάνη, ο Γιάννης Κίζης, ενώ σιγά σιγά γίνονται και σημαντικές εκδηλώσεις γι'αυτήν. Μετά από πολυετείς απόψεις "για την σκοτεινή τουρκοκρατία που κατέστεψε τον ελληνοχριστιανικό πολιτισμό" και πρόσβαλε τον ελληνισμό, οι τέχνες των "άλλων" προσεγγίζονται με ενδιαφέρον από τους ειδικούς. Δηλώνουμε επίσημα ότι η Ελλάδα σέβεται τα οθωμανικά μνημεία. Η Ελλάδα στην πραγματικότητα αρχίζει να σέβεται τον εαυτό της ο οποίος είναι και οθωμανικός.

Ο νόμος είναι σύμμαχος του τέλους των προκαταλήψεων και ηπροστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, διεθνής, συνταγματική, εθνική αλλά και αυτής της ευρωπαϊκής σημασίας συνηγορεί προς την κατεύθυνση της αντιμετώπισς της ιστορίας και της μνήμης χωρίς οργή και θυμό, χωρίς προπαγάνδα, χωρίς προκαταλήψεις. Ετσι ίσως επιτευχθεί σταδιακά η αναζήτηση της ιστορικής αλήθειας όπως αυτή συντηρείται μέσα από τα πράγματα, τα κτίσματα, τη ζωή της μνήμης στο χώρο.

Η συμφιλίωση με το παρελθόν και το παρόν, συνιστά συνταγματικό αίτημα το οποίο θα πρέπει να αναγνώσει κανείς παρά την συνταγματική πρόταξη της ορθοδοξίας. Η μνήμη πρέπει να πάψει να συμπεριφέρεται επιλεκτικά. Οσο και αν φαίνεται παράδοξο η μνήμη είναι και αυτή μια απόφαση. Απόφαση που συχνά λαμβάνεται με νομικά εργαλεία.

Ας το σκεφθούμε σε σχέση και με το σουλτανικό τέμενος του Βαγιαζήτ στο Διδυμότειχο, που είναι το αρχαιότερο, μεγαλύτερο και λαμπρότερο τέμενος της Ευρώπης. Έχει εμβαδόν 1000 m2, χτίστηκε από το 1402-1420 και καλύπτονταν από μολύβδινα φύλλα στην ξύλινη στέγη του. Αυτά απομακρύνθηκαν από συνεργείο του υπουργείου Πολιτισμού το 1998, για να επισκευαστεί η στέγη και να αποκατασταθεί η ετοιμορροπία της, αλλά από τότε ούτε η στέγη επισκευάστηκε, αλλά φημολογείται ότι και τα ιστορικής αξίας μολύβδινα κομμάτια … «απαλλοτριώθηκαν» εν είδει συλλεκτικών αντικειμένων, από ορισμένους επιτήδειους. Επίσης στο εσωτερικό του τζαμιού, κινδυνεύει να εξαφανιστεί από την υγρασία και την έλλειψη συντήρησης, η μοναδικής αξίας τοιχογραφία της ουράνιας πόλης (ως γνωστό δεν επιτρέπεται η ζωγραφική αναπαράσταση στο Ισλάμ), ενώ δεν έχουμε καταφέρει να διασώσουμε και την μοναδική αναπαράσταση γυναικείας μορφής (υπάρχει μόνο σε φωτογραφία) ,που υπήρχε στο εσωτερικό του τζαμιού και δεν συναντάται σε κανένα άλλο τέμενος στον κόσμο. Ενα τέμενος που καταρρέει.

Τα ανωτέρω χωρίς να μπει κανείς στο διάλογο αν τα μνημεία είναι ισλαμικά , μουσουλμανικά ή οθωμανικά ορολογία που θα δήλωνε ιδεολογικές επιλογές ή θέσεις. Ο χώρος αγκαλιάζει τη μνήμη και την ιστορία που υποδέχθηκε χωρίς να νοιάζεται για τις σημαίες των εκάστοτε περαστικών λαών, ιδεολογιών, για τις ονομασίες των κρατών ή την κάθε προπαγάνδα από αυτόν. Ο χώρος και ο νόμος είναι ουδέτεροι. Οπως και ο καφές που πίνω καθημερινά και τώρα. Μια υπέροχη μουσουλμανική νότα στην ευρωπαϊκή μου καθημερινότητα που ως πολίτης της Ενωσης κοινωνώ με το σύνολο της πολιτιστικής της κληρονομιάς.